دوره 13، شماره 2 - ( فصلنامه علمی تخصصی طب کار یزد 1400 )
جلد 13 شماره 2 صفحات 51-40 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.UI.REC.1399.042
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shams Ghahfarokhi M, Ghasemi M, Shams Ghahfarokhi F. The relationship between physical environment and work stress with job satisfaction. tkj 2021; 13 (2) :40-51
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1122-fa.html
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1122-fa.html
شمس قهفرخی مهری، قاسمی محمدرضا، شمس قهفرخی فریده. رابطۀ شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار با رضایت شغلی. فصلنامه علمی تخصصی طب کار. 1400; 13 (2) :40-51
دانشگاه اصفهان ، mehri_shams2001@yahoo.com
متن کامل [PDF 927 kb]
(736 دریافت)
| چکیده (HTML) (1418 مشاهده)
رابطۀ شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار با رضایت شغلی
مهری شمس قهفرخی*[1]، محمدرضا قاسمی2، فریده شمس قهفرخی3
چکیده
مقدمه: صاحب‌نظران شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار را از متغیرهای مهم مؤثر در رضایت شغلی می‌دانند. هدف از این مطالعه، بررسی رابطۀ شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار با رضایت شغلی است.
روش بررسی: این پژوهش، از لحاظ هدف، کاربردی و با توجه به ماهیت موضوع و اهداف آن، از نوع توصیفی - همبستگی است. جامعۀ آماری آن، تمام کارکنان یکی از شرکت‌های پتروشیمی عسلویه در سال 1399 و تعداد نمونه 290 نفر، که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. در این مطالعه، مفهوم رضایت شغلی و اجزای تشکیل‌دهنده آن، از شاخصJob Descriptive Index، پرسشنامۀ رضامندی مینه‌سوتا (MSQ) و مدل ویژگی‌های شغلی (JCM) استخراج و برای سنجش متغیرهای شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کاری از پرسشنامۀ محقق‌ساخته استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS و از روش‌های آماری توصیفی، نظیر جداول یک‌بعدی، میانگین و روش‌های استنباطی، نظیر تحلیل‌عاملی، ضریب همبستگی و رگرسیون بهره گرفته شد.
نتایج: میانگین نمرۀ رضایت شغلی 04/67، شرایط فیزیکی محیط کار 69/40 و فشار کار 17/60 است. همبستگی بین رضایت شغلی و شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کاری، در سطح معنی‌داری 01/0 به ترتیب، معادل 407/0 و 428/0- است. 496/0R= و 246/0 R2= محاسبه شد. ضریب رگرسیون نیز به ترتیب 298/0 و 321/0- است.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد نمرۀ رضایت شغلی بالاتر از متوسط، شرایط فیزیکی محیط کار پائین‌تر از متوسط و فشار کار بالاتر از متوسط است. بین رضایت شغلی و شرایط فیزیکی محیط کار رابطۀ مستقیم و بین رضایت شغلی و فشار کار رابطه معکوس است.
واژه‌های کلیدی: رضایت شغلی، شرایط فیزیکی محیط کار، فشار کار
References:
1. Burnard P, Morrison P, Phillips C. Job satisfaction amongst nurses in an interim secure forensic unit in Wales. Australian and New Zealand Journal of Mental Health Nursing. 1999;8(1):9-18.
2. Best MF, Thurston NE. Measuring nurse job satisfaction. JONA: The Journal of Nursing Administration. 2004;34(6):283-90.
3. Kim Y, Park J, Park M. Creating a culture of prevention in occupational safety and health practice. Safety and health at work. 2016;7(2):89-96.
4. Molamohamadi Z, Ismail N. The relationship between occupational safety, health, and environment, and sustainable development: A review and critique. International Journal of Innovation, Management and Technology. 2014;5(3):198.
5. Jafari M. The relationship between job satisfaction and occupational safety and occupational health status of nurses in a hospital (Persian). Journal of Health and Safety at Work. 2012; 2(3):41-8.
6. Khammar A, Amjad RN, Rohani M, Yari A, Noroozi M, Poursadeghian A, Hami M, Poursadeghiyan M. Survey of shift work disorders and occupational stress among nurses: A cross-sectional study. Annals of Tropical Medicine and Public Health. 2017;10(4):978.
7. Hazar M, Abedinirad A. Management Principles and organizational behavior, Tehran, Publisher Author. 1995: 24-26
8. Locke EA. The nature and causes of job satisfaction. Handbook of industrial and organizational psychology. Chicago: RandMc Narlly. 1976;2(5):360-580.
9. Hooman H. Preparation and standardization of job satisfaction measurement scale. Tehran: Government education management center. Tehran: State management Training center. 2002
10. Zakerian SA, Garosi E, Abdi Z, Bakhshi E, Kamrani M, Kalantari R. Studying the influence of workplace design on productivity of bank clerks. Health and Safety at Work. 2016;6(2):35-42.
11. Khanzode VV, Maiti J, Ray PK. Occupational injury and accident research: a comprehensive review. Safety Sci. 2012; 50(5):1355-1367.
12. Abas AB, Mohd Said DA, Aziz Mohammed MA, Sathiakumar N. Fatal occupational injuries among non‐governmental employees in Malaysia. Am J Ind Med. 2013; 56(1): 65-76.doi: 10.1002/ajim.22056.
13. World Health Organization. The World Health statistics 2012. Geneva: WHO; 100-200.
14. Davoudi M, Khoramdel I, editors. Corrosion experience assessment of selective Amine Unit at South Pars Gas Refinery (Case Study). SPE International Conference & Workshop on Oilfield Corrosion. 2012; Aberdeen, UK: Society of Petroleum Engineers; 1-10.
15. Yoon IK, Oh SK, Seo JM, Lim DY, Yoon ES. A development of system for efficient quantitative risk assessment on natural gas supply facilities. Journal of the Korean Institute of Gas. 2012;16 (1): 39-45. doi: 10.7842/kigas.2012.16.1.39.
16. PourSadeqiyan M, Abbasi M, Mehri A, Hami M, Raei M, Ebrahimi MH. Relationship between job stress and anxiety, depression and job satisfaction in nurses in Iran. The Social Science. 2016; 11(9):2349-55.
17. Azadeh A, Zarrin M. An intelligent framework for productivity assessment and analysis of human resource from resilience engineering, motivational factors, HSE and ergonomics perspectives. Safety Science. 2016; 89:55-71.
متن کامل: (2173 مشاهده)
رابطۀ شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار با رضایت شغلی
مهری شمس قهفرخی*[1]، محمدرضا قاسمی2، فریده شمس قهفرخی3
چکیده
مقدمه: صاحب‌نظران شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار را از متغیرهای مهم مؤثر در رضایت شغلی می‌دانند. هدف از این مطالعه، بررسی رابطۀ شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار با رضایت شغلی است.
روش بررسی: این پژوهش، از لحاظ هدف، کاربردی و با توجه به ماهیت موضوع و اهداف آن، از نوع توصیفی - همبستگی است. جامعۀ آماری آن، تمام کارکنان یکی از شرکت‌های پتروشیمی عسلویه در سال 1399 و تعداد نمونه 290 نفر، که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. در این مطالعه، مفهوم رضایت شغلی و اجزای تشکیل‌دهنده آن، از شاخصJob Descriptive Index، پرسشنامۀ رضامندی مینه‌سوتا (MSQ) و مدل ویژگی‌های شغلی (JCM) استخراج و برای سنجش متغیرهای شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کاری از پرسشنامۀ محقق‌ساخته استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS و از روش‌های آماری توصیفی، نظیر جداول یک‌بعدی، میانگین و روش‌های استنباطی، نظیر تحلیل‌عاملی، ضریب همبستگی و رگرسیون بهره گرفته شد.
نتایج: میانگین نمرۀ رضایت شغلی 04/67، شرایط فیزیکی محیط کار 69/40 و فشار کار 17/60 است. همبستگی بین رضایت شغلی و شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کاری، در سطح معنی‌داری 01/0 به ترتیب، معادل 407/0 و 428/0- است. 496/0R= و 246/0 R2= محاسبه شد. ضریب رگرسیون نیز به ترتیب 298/0 و 321/0- است.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد نمرۀ رضایت شغلی بالاتر از متوسط، شرایط فیزیکی محیط کار پائین‌تر از متوسط و فشار کار بالاتر از متوسط است. بین رضایت شغلی و شرایط فیزیکی محیط کار رابطۀ مستقیم و بین رضایت شغلی و فشار کار رابطه معکوس است.
واژه‌های کلیدی: رضایت شغلی، شرایط فیزیکی محیط کار، فشار کار
مقدمه
مدیران سازمان‌هایی که بتوانند دلایل و عوامل مؤثر بر افزایش رضایت شغلی کارکنان خود را بشناسند و درک کنند، قادر خواهند شد با استفاده از روش‌های علمی، سیاست‌هایی را پیشه کنند که موجب بالا رفتن کیفیت و کمیت کار کارکنانشان شوند و در نتیجه سازمان را در رسیدن به اهدافش یاری نمایند. محققان تلاش می‌کنند مؤلفه‌های مختلف رضایت شغلی را شناسایی کرده، تا مؤلفه‌های نسبتاً مهم را اندازه‌گیری کنند و تأثیر هر یک از مؤلفه‌ها را بر روی بهره‌وری کارمندان مورد آزمون قرار دهند (1) لازمه این اقدام، آن است که اطلاعات دقیق و قابل اعتماد درباره ماهیت رضایت شغلی حاصل شده باشد(2). رضایت از شغل به مثابه نگرش و ارزیابی مثبت و کلی فرد نسبت به شغل، متأثر از عوامل متعددی است که برخی به جنبه‌های درونی کار، مانند معنادار بودن، مهارت، مشکل بودن، یکنواختی، خلاقیت و ...، برخی به شرایط بیرونی کار، مانند دستمزد، ایمنی شغلی، ابهام نقش، ساختار سازمانی، شرایط مادی کار، شرایط فیزیکی محیط کار، فشار کار و ... و برخی نیز، به مناسبات بین شخصی افراد، مانند رابطه شخصی با همکاران یا سرپرستان و ... مربوط می‌شود. بنابراین تنها یک علت موجب رضایت شغلی نمی‌شود. بلکه ترکیب معینی از مجموعه عوامل گوناگون سبب می‌شود که فرد شاغل، در لحظه معینی، از شغلش احساس رضایت نماید. از طرف دیگر، میزان رضامندی یا نارضایتی از شغل، پیامدهای متعدد مثبت و منفی، از قبیل تأثیر در کارایی، غیبت از کار، ترک کار، سلامت یا بیماری جسمانی، سلامت یا بیماری روحی و روانی، تمرکز یا عدم تمرکز بر کار در انجام وظایف محوله، توجه یا عدم توجه به مسائل ایمنی و حتی رضامندی عمومی از زندگی برای شاغلان و سازمان دارد. کارکنان با رضایت شغلی کم، سلامت روانی کمتری دارند و اثر ناخوشایند آن در زندگی خصوصی فرد و حتی جامعه بروز می‌کند(3،4) به علاوه عواملی دیگر از قبیل تشویش، غیبت کاری، تأخیر در کار، ترک خدمت و بازنشستگی زودرس از دیگر اثرات منفی رضایت نداشتن از شغل محسوب می‌شود (5،6) بیشتر مدیران بر این عقیده‌اند، آن عده از کارکنانی که در محیطی امن کار می‌کنند، نسبت به سایر کارکنان از کارایی و رضایت شغلی بیشتری برخوردار هستند(7) صاحب‌نظران در کنار سایر متغیرهای مؤثر بر رضایت شغلی، شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کاری را نیز از متغیرهای مهم مؤثر بر آن می‌دانند. لوکه معتقد است، شرایط فیزیکی محیط کار، معمولاً در صورتی موجب رضایت شغلی می‌شود که راحت و به دور از خطر باشد. سطوح معتدل درجه حرارت، رطوبت، تهویه، نور و صدا در ایجاد شرایط مادی کار اثر دارد (8) نتایج مطالعات نشان می‌دهد که کارکنان معمولاً در شرایطی احساس رضایت بیشتر می‌کنند (مانند تجهیزات و ابزار مناسب کار) که نیل به هدف‌ها را تسهیل کند(9). افراد شاغل پیوسته با محیط پیرامون خود در تعامل هستند. بنابراین محیط فیزیکی نقش اساسی برای کارمندان ایفا می‌کند و طراحی مناسب محیط کار می‌تواند بر احساس راحتی و امنیت، انگیزه، رضایت شغلی و به‌طور‌کلی بهره‌وری شاغلان تأثیر بگذارد(10). طراحی، نور و میزان سر و صدا در محیط فیزیکی، اثر عمده‌ای بر حالت‌های روانی و عملکرد فرد دارد. شغلی که بر پایۀ معقول و منطقی طراحی نشده و مستلزم حرکت‌ها و رفت آمدهای بیش از حد و غیر ضروری کارکنان باشد و یا اینکه برای انجام آن، نیاز به ابزار، وسایل، تجهیزات، دستگاه‌ها و مواد باشد و یا در محیط فیزیکی نامناسب باشد، منجر به نارضایتی و خستگی فرد و در نهایت تأثیر منفی بر بازده و ایمنی وی می‌شود. سر و صدا نیز می‌تواند بر قدرت تمرکز فرد تأثیر گذاشته و زمینه بروز حادثه در محیط کار را فراهم آورد. طراحی محیط کار با استفاده از رنگ‌ها، اعمال و یا اعمال نشدن سلیقه‌های کارکنان در ترتیب و آراستگی محیط کار، می‌تواند شرایط فیزیکی محیط کار را شادی‌زا و فرحبخش و یا آزاردهنده و دلگیر کند.
فشار کاری نیز یکی از متغیرهای مهم تأثیرگذار بر رضایت شغلی و به تبع آن، مؤثر بر ایجاد شرایط استرس‌زا، ایمنی در کار، سلامت جسمی و روانی فرد به شمار می‌رود. فشار شامل انتظارات و یا خواسته‌هایی در جهت رفتار به شیوه‌ای خاص است و به دو نوع تقسیم می‌شود: فشار برای انجام و فشار برای پیروی. در نوع اوّل از کارکنان انتظار می‌رود که یک سری تکالیف را به صورت درست، دقیق و کامل انجام دهند و در نوع دوم، منظور انتظاراتی است که از افراد سازمان، برای اطاعت و پیروی از دیگران وجود دارد. نوع خاصی از فشار، حجم زیاد کار است، به این معنی که فرد موظف است زمان زیادی را در محل کار سپری کند و یا در مدت کوتاهی، کارهای زیادی را انجام دهد. استمرار چنین فشارهایی می‌تواند به حالتی از فرسودگی ذهنی، جسمی و عاطفی منجر شود. فرسودگی ذهنی، جسمی و عاطفی می‌تواند دقت در کار را کاهش داده و شرایط را برای بروز حوادث ناشی از کار مساعد نماید. طبق آمار سازمان بین‌المللی کار سالانه ۱۲۰ میلیون جراحت و آسیب‌های شغلی و 210 هزار حادثه مرگبار در سرتاسر دنیا در صنایع روی می‌دهند (11). میزان بروز حوادث شغلی منجر به مرگ در کشورهای در حال توسعه، ۳ تا ۴ برابر کشورهای توسعه یافته است و عمده این حوادث غیرعمدی هستند (12) و اینکه، هزینه متوسط حوادث و بیماریهای ناشی از کار، ۴ درصد تولید ناخالص ملی کشورها است، به همین خاطر حوادث شغلی یکی از مشکلات بزرگ جهان محسوب می‌شوند (13). در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی با توجه به نوع فرآیندها و مواد مورد استفاده، قابلیت بروز حوادثی نظیر انفجار و آتش‌سوزی بسیار بالاست (14). مطالعه‌ای در فرانسه نشان داد با وجود این که گاز، به عنوان دشمن خاموش و یکی از خطرناک‌ترین منابع در دنیا محسوب می‌شود؛ ولی با اجرای سیستم‌های مدیریتی، مانند اجرای دقیق دستورالعمل‌های تخصصی و ایجاد انگیزه و بینش کافی در مورد خطرها در بین نیروی کار، می‌توان از این منبع خطرناک به نحو احسن و با پایین‌ترین میزان خسارت، به بهره‌وری بالایی دست یافت (15). در صورتی که کارکنان از رضایت شغلی بیشتری برخوردار باشند، می‌توانند با تمرکز بیشتر بر کار خود و دقت بیشتر، موجب کاهش خطرات ناشی از کار شوند. شرکت مورد مطالعه، یکی از بزرگترین واحدهای صنعتی در منطقۀ ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی (عسلویه) است که ارزش تولیدات سالیانه‌اش بیش از دو میلیارد دلار برآورد می‌شود، بنابراین با توجه به نوع تولید و جایگاهی که این شرکت در نظام اقتصادی کشور دارد، شناسایی و بهبود مشکلات و مسائل درون این مجموعه، از جمله رضایت شغلی کارکنان و شناسایی عوامل مؤثر بر آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، تا بتوان با مرتفع نمودن عوامل ایجاد نارضایتی قبل از ایجاد انزوا، پرخاشگری و تعاملات تنش‌زا میان کارکنان، رفتارهای تخریبی، ترک خدمت، کم‌کاری و احساس بیهودگی که از پیامدهای نارضایتی است را به طور کامل از بین برد؛ و ضمن فراهم نمودن رضایت کارکنان و ایجاد محیطی آرام، شرایطی ایمن برای کار در مجموعه را فراهم کرد. همچنین با آگاهی از خواسته‌ها و تمایلات کارکنان و با استفاده از سیاست‌ها و روش‌های علمی، مدیریت مؤثری را در فرایند تعامل مثبت بین سازمان و نیروی انسانی به کار گرفت تا موجبات شکوفایی شرکت و افزایش بهره‌وری در محیطی ایمن و بدون حادثه فراهم شود. بنابراین نظر به اهمیت این موضوع، این مطالعه به دنبال بررسی تأثیر شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار بر رضایت شغلی کارکنان این مجموعه انجام شد. تاکنون در سطح کشور مطالعات متعددی در زمینۀ بررسی میزان رضایتمندی مشاغل مختلف انجام شده است؛ اما درباره تأثیر شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار بر رضایتمندی شغلی کارکنان مطالعات زیادی انجام نشده است. بنابراین، مطالعۀ حاضر با هدف بررسی این دو متغیر بر رضایت شغلی انجام شد تا با تعیین رابطه شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار، بتوان راهکارهایی برای افزایش رضایت شغلی و به تبع آن رفع یا تعدیل عوامل خطرزا ناشی از پائین بودن رضایت شغلی پیشنهاد کرد و بدین‌وسیله در راستای کاهش هزینه‌های انسانی و مالی ناشی از نارضایتی شغلی در کارکنان شرکت مورد مطالعه گام برداشت.
روش بررسی
این پژوهش، از لحاظ هدف، کاربردی و با توجه به ماهیت موضوع و اهداف آن، از نوع توصیفی – همبستگی است. مبانی روش‌شناختی این مطالعه بر پیمایش استوار است و برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش، تمام کارکنان یکی از بزرگترین شرکت‌های پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی (عسلویه) در سال 1399 است. جامعۀ آماری 1100 و تعداد نمونه 290 نفر که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده‌اند. پس از گردآوری و تصحیح داده‌ها، از نرم‌افزار spss برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. در این مطالعه، از روش‌های آماری توصیفی، نظیر جداول یک‌بعدی، میانگین و نیز روش‌های استنباطی نظیر تحلیل‌عاملی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون بهره گرفته شده است. در این مطالعه، مفهوم رضایت شغلی و اجزای تشکیل‌دهنده آن، از شاخص Job Descriptive Index (JDI)، پرسشنامه رضامندی مینه‌سوتا (MSQ) و مدل ویژگی‌های شغلی (JCM) استخراج شد. همچنین پس از انجام مطالعات نظری و مرور منابع موجود در زمینه رضایت شغلی و نیز انجام مطالعات اکتشافی، چارچوب نظری تحقیق با مد نظر قرار دادن 7 بعد شامل: رضایت از امنیت شغلی، رضایت از ماهیت شغل، رضایت از اهمیت شغل، رضایت از ارتقاء و پیشرفت، رضایت از مدیران، رضایت از همکاران و رضایت از حقوق تدوین شد. از ترکیب 7 بعد یاد شده، شاخص کلی رضایت شغلی با مجموع 20 گویه به دست آمد. همچنین برای سنجش متغیرهای شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کاری از پرسشنامۀ محقق ساخت استفاده شد در این رابطه، 11 مؤلفه برای سنجش شرایط فیزیکی محیط کار طراحی شد، این مؤلفه‌ها شامل: میزان مواد شیمیایی و گازهای آزاردهنده، احتمال خطر انفجار و سوختگی، رطوبت موجود در محیط کاری، میزان نور و روشنایی، احتمال خطر سقوط از ارتفاع، خطر ماشینآلات و ابزارآلات مربوط به کار، میزان صدا، حرارت محل کار، اندازه فضای کاری، زیبایی فضای کار و میزان آمادگی شرکت برای مقابله با شرایط اضطراری بودند. برای سنجش فشار کاری نیز، 3 مؤلفه طراحی شد. این مؤلفه‌ها عبارت بودند از: حجم کاری محوله، فشار کاری شرکت به افراد، تا حدی است که به ناچار بخش زیادی از زندگی شخصی و خانوادگی، فدای زندگی شغلی شود و سوم اینکه فشار کاری، به حدی که خلق و خوی کارکنان تغییر نکند.
بر این اساس، پرسشنامه مقدماتی آماده و در بین 30 نفر از کارکنان شرکت تحت آزمون قرار گرفت. این پرسشنامه پس از بررسی میزان اعتبار و قابلیت اعتماد، تعدیل و نهایی شد. از معیارهای ورود به مطالعه، اشتغال به کار بیشتر از یک‌سال در شرکت تحت مطالعه بود. همچنین تمام نیروهایی که با عنوان کارورز، کارآموز و یا مأمور از سایر شرکت‌ها، در این شرکت مشغول به فعالیت بودند از مطالعه خارج شدند.
به منظور رعایت کدهای اخلاقی، در تمامی مراحل این پژوهش، ملاحظات اخلاقی، همچون اصل اخلاقی امانت‌داری علمی، حقوق معنوی مؤلفین آثار و رازداری رعایت شده است. این طرح پژوهشی با کد اخلاق IR.UI.REC.1399.042 در دانشگاه اصفهان تصویب شده است.
نتایج
آمارهای توصیفی حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد، از کل 290 نفر نمونه مورد مطالعه در این پژوهش، 286 نفر معادل 6/98 درصد مرد، 4 نفر معادل 4/1 درصد زن(با توجه به شرایط کاری در منطقه و ماهیت کاری شرکت، تعداد شاغلین زن بسیار پائین است)، 256 نفر معادل 3/88 درصد متأهل، 33 نفر معادل 4/11 درصد مجرد، 1 نفر معادل 3/0 درصد بدون همسر در اثر طلاق، 32 نفر معادل 11 درصد دارای مدرک تحصیلی دیپلم، 29 نفر برابر با 10 درصد کاردانی، 171 نفر برابر با 59 درصد کارشناسی و 58 نفر معادل 20 درصد، دارای کارشناسی ارشد و بالاتر بودند. همچنین میانگین سابقه افراد مورد مطالعه، 2/10 سال که کمترین میزان سابقه 1 سال و بیشترین میزان سابقه 33 است(با توجه به نوع استخدامی کارکنان تابع قانون نفت و الزام داشتن 60 سال تمام جهت بازنشستگی، سابقه برخی از آنها بیشتر از 30 سال است).
در این مطالعه، برای بررسی قابلیت اعتماد ابزار سنجش مورد استفاده، از ضریب آلفا استفاده شده است. در اغلب شاخص‌های طیف رضایت شغلی، مقادیر آلفای قابل قبولی به دست آمد. برای متغیر رضایت شغلی در پیش‌آزمون، بالاترین مقدار مربوط به شاخص رضایت از حقوق با ضریب 910/0 و پائین‌ترین مقدار مربوط به رضایت از اهمیت شغل با ضریب 701/0 به دست آمد. در آزمون نهایی نیز بالاترین مقدار مربوط به شاخص رضایت از حقوق با ضریب 853/0 و پائین‌ترین مقدار مربوط به رضایت از ماهیت شغل با ضریب 714/0 به دست آمد. مقدار آلفای به دست آمده برای متغیر شرایط فیزیکی محیط کار در پیش‌آزمون و آزمون نهایی به ترتیب، 857/0 و 832/0 و برای متغیر فشار کاری نیز 788/0 و 812/0 به دست آمد. نتایج آزمون‌های اعتبار و قابلیت اعتماد بر روی شاخص‌های تحقیق در هر دو مرحله پیش‌آزمون و آزمون نهایی، نشان دهنده معتبر بودن، ثبات نسبی و تکرارپذیری است. نتایج تحلیل قابلیت اعتماد شاخص‌های طیف رضایت شغلی، شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار در پیش آزمون و آزمون نهایی در جدول1 آمده است.
فشار کاری نیز یکی از متغیرهای مهم تأثیرگذار بر رضایت شغلی و به تبع آن، مؤثر بر ایجاد شرایط استرس‌زا، ایمنی در کار، سلامت جسمی و روانی فرد به شمار می‌رود. فشار شامل انتظارات و یا خواسته‌هایی در جهت رفتار به شیوه‌ای خاص است و به دو نوع تقسیم می‌شود: فشار برای انجام و فشار برای پیروی. در نوع اوّل از کارکنان انتظار می‌رود که یک سری تکالیف را به صورت درست، دقیق و کامل انجام دهند و در نوع دوم، منظور انتظاراتی است که از افراد سازمان، برای اطاعت و پیروی از دیگران وجود دارد. نوع خاصی از فشار، حجم زیاد کار است، به این معنی که فرد موظف است زمان زیادی را در محل کار سپری کند و یا در مدت کوتاهی، کارهای زیادی را انجام دهد. استمرار چنین فشارهایی می‌تواند به حالتی از فرسودگی ذهنی، جسمی و عاطفی منجر شود. فرسودگی ذهنی، جسمی و عاطفی می‌تواند دقت در کار را کاهش داده و شرایط را برای بروز حوادث ناشی از کار مساعد نماید. طبق آمار سازمان بین‌المللی کار سالانه ۱۲۰ میلیون جراحت و آسیب‌های شغلی و 210 هزار حادثه مرگبار در سرتاسر دنیا در صنایع روی می‌دهند (11). میزان بروز حوادث شغلی منجر به مرگ در کشورهای در حال توسعه، ۳ تا ۴ برابر کشورهای توسعه یافته است و عمده این حوادث غیرعمدی هستند (12) و اینکه، هزینه متوسط حوادث و بیماریهای ناشی از کار، ۴ درصد تولید ناخالص ملی کشورها است، به همین خاطر حوادث شغلی یکی از مشکلات بزرگ جهان محسوب می‌شوند (13). در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی با توجه به نوع فرآیندها و مواد مورد استفاده، قابلیت بروز حوادثی نظیر انفجار و آتش‌سوزی بسیار بالاست (14). مطالعه‌ای در فرانسه نشان داد با وجود این که گاز، به عنوان دشمن خاموش و یکی از خطرناک‌ترین منابع در دنیا محسوب می‌شود؛ ولی با اجرای سیستم‌های مدیریتی، مانند اجرای دقیق دستورالعمل‌های تخصصی و ایجاد انگیزه و بینش کافی در مورد خطرها در بین نیروی کار، می‌توان از این منبع خطرناک به نحو احسن و با پایین‌ترین میزان خسارت، به بهره‌وری بالایی دست یافت (15). در صورتی که کارکنان از رضایت شغلی بیشتری برخوردار باشند، می‌توانند با تمرکز بیشتر بر کار خود و دقت بیشتر، موجب کاهش خطرات ناشی از کار شوند. شرکت مورد مطالعه، یکی از بزرگترین واحدهای صنعتی در منطقۀ ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی (عسلویه) است که ارزش تولیدات سالیانه‌اش بیش از دو میلیارد دلار برآورد می‌شود، بنابراین با توجه به نوع تولید و جایگاهی که این شرکت در نظام اقتصادی کشور دارد، شناسایی و بهبود مشکلات و مسائل درون این مجموعه، از جمله رضایت شغلی کارکنان و شناسایی عوامل مؤثر بر آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، تا بتوان با مرتفع نمودن عوامل ایجاد نارضایتی قبل از ایجاد انزوا، پرخاشگری و تعاملات تنش‌زا میان کارکنان، رفتارهای تخریبی، ترک خدمت، کم‌کاری و احساس بیهودگی که از پیامدهای نارضایتی است را به طور کامل از بین برد؛ و ضمن فراهم نمودن رضایت کارکنان و ایجاد محیطی آرام، شرایطی ایمن برای کار در مجموعه را فراهم کرد. همچنین با آگاهی از خواسته‌ها و تمایلات کارکنان و با استفاده از سیاست‌ها و روش‌های علمی، مدیریت مؤثری را در فرایند تعامل مثبت بین سازمان و نیروی انسانی به کار گرفت تا موجبات شکوفایی شرکت و افزایش بهره‌وری در محیطی ایمن و بدون حادثه فراهم شود. بنابراین نظر به اهمیت این موضوع، این مطالعه به دنبال بررسی تأثیر شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار بر رضایت شغلی کارکنان این مجموعه انجام شد. تاکنون در سطح کشور مطالعات متعددی در زمینۀ بررسی میزان رضایتمندی مشاغل مختلف انجام شده است؛ اما درباره تأثیر شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار بر رضایتمندی شغلی کارکنان مطالعات زیادی انجام نشده است. بنابراین، مطالعۀ حاضر با هدف بررسی این دو متغیر بر رضایت شغلی انجام شد تا با تعیین رابطه شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار، بتوان راهکارهایی برای افزایش رضایت شغلی و به تبع آن رفع یا تعدیل عوامل خطرزا ناشی از پائین بودن رضایت شغلی پیشنهاد کرد و بدین‌وسیله در راستای کاهش هزینه‌های انسانی و مالی ناشی از نارضایتی شغلی در کارکنان شرکت مورد مطالعه گام برداشت.
روش بررسی
این پژوهش، از لحاظ هدف، کاربردی و با توجه به ماهیت موضوع و اهداف آن، از نوع توصیفی – همبستگی است. مبانی روش‌شناختی این مطالعه بر پیمایش استوار است و برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش، تمام کارکنان یکی از بزرگترین شرکت‌های پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی (عسلویه) در سال 1399 است. جامعۀ آماری 1100 و تعداد نمونه 290 نفر که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده‌اند. پس از گردآوری و تصحیح داده‌ها، از نرم‌افزار spss برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. در این مطالعه، از روش‌های آماری توصیفی، نظیر جداول یک‌بعدی، میانگین و نیز روش‌های استنباطی نظیر تحلیل‌عاملی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون بهره گرفته شده است. در این مطالعه، مفهوم رضایت شغلی و اجزای تشکیل‌دهنده آن، از شاخص Job Descriptive Index (JDI)، پرسشنامه رضامندی مینه‌سوتا (MSQ) و مدل ویژگی‌های شغلی (JCM) استخراج شد. همچنین پس از انجام مطالعات نظری و مرور منابع موجود در زمینه رضایت شغلی و نیز انجام مطالعات اکتشافی، چارچوب نظری تحقیق با مد نظر قرار دادن 7 بعد شامل: رضایت از امنیت شغلی، رضایت از ماهیت شغل، رضایت از اهمیت شغل، رضایت از ارتقاء و پیشرفت، رضایت از مدیران، رضایت از همکاران و رضایت از حقوق تدوین شد. از ترکیب 7 بعد یاد شده، شاخص کلی رضایت شغلی با مجموع 20 گویه به دست آمد. همچنین برای سنجش متغیرهای شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کاری از پرسشنامۀ محقق ساخت استفاده شد در این رابطه، 11 مؤلفه برای سنجش شرایط فیزیکی محیط کار طراحی شد، این مؤلفه‌ها شامل: میزان مواد شیمیایی و گازهای آزاردهنده، احتمال خطر انفجار و سوختگی، رطوبت موجود در محیط کاری، میزان نور و روشنایی، احتمال خطر سقوط از ارتفاع، خطر ماشینآلات و ابزارآلات مربوط به کار، میزان صدا، حرارت محل کار، اندازه فضای کاری، زیبایی فضای کار و میزان آمادگی شرکت برای مقابله با شرایط اضطراری بودند. برای سنجش فشار کاری نیز، 3 مؤلفه طراحی شد. این مؤلفه‌ها عبارت بودند از: حجم کاری محوله، فشار کاری شرکت به افراد، تا حدی است که به ناچار بخش زیادی از زندگی شخصی و خانوادگی، فدای زندگی شغلی شود و سوم اینکه فشار کاری، به حدی که خلق و خوی کارکنان تغییر نکند.
بر این اساس، پرسشنامه مقدماتی آماده و در بین 30 نفر از کارکنان شرکت تحت آزمون قرار گرفت. این پرسشنامه پس از بررسی میزان اعتبار و قابلیت اعتماد، تعدیل و نهایی شد. از معیارهای ورود به مطالعه، اشتغال به کار بیشتر از یک‌سال در شرکت تحت مطالعه بود. همچنین تمام نیروهایی که با عنوان کارورز، کارآموز و یا مأمور از سایر شرکت‌ها، در این شرکت مشغول به فعالیت بودند از مطالعه خارج شدند.
به منظور رعایت کدهای اخلاقی، در تمامی مراحل این پژوهش، ملاحظات اخلاقی، همچون اصل اخلاقی امانت‌داری علمی، حقوق معنوی مؤلفین آثار و رازداری رعایت شده است. این طرح پژوهشی با کد اخلاق IR.UI.REC.1399.042 در دانشگاه اصفهان تصویب شده است.
نتایج
آمارهای توصیفی حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد، از کل 290 نفر نمونه مورد مطالعه در این پژوهش، 286 نفر معادل 6/98 درصد مرد، 4 نفر معادل 4/1 درصد زن(با توجه به شرایط کاری در منطقه و ماهیت کاری شرکت، تعداد شاغلین زن بسیار پائین است)، 256 نفر معادل 3/88 درصد متأهل، 33 نفر معادل 4/11 درصد مجرد، 1 نفر معادل 3/0 درصد بدون همسر در اثر طلاق، 32 نفر معادل 11 درصد دارای مدرک تحصیلی دیپلم، 29 نفر برابر با 10 درصد کاردانی، 171 نفر برابر با 59 درصد کارشناسی و 58 نفر معادل 20 درصد، دارای کارشناسی ارشد و بالاتر بودند. همچنین میانگین سابقه افراد مورد مطالعه، 2/10 سال که کمترین میزان سابقه 1 سال و بیشترین میزان سابقه 33 است(با توجه به نوع استخدامی کارکنان تابع قانون نفت و الزام داشتن 60 سال تمام جهت بازنشستگی، سابقه برخی از آنها بیشتر از 30 سال است).
در این مطالعه، برای بررسی قابلیت اعتماد ابزار سنجش مورد استفاده، از ضریب آلفا استفاده شده است. در اغلب شاخص‌های طیف رضایت شغلی، مقادیر آلفای قابل قبولی به دست آمد. برای متغیر رضایت شغلی در پیش‌آزمون، بالاترین مقدار مربوط به شاخص رضایت از حقوق با ضریب 910/0 و پائین‌ترین مقدار مربوط به رضایت از اهمیت شغل با ضریب 701/0 به دست آمد. در آزمون نهایی نیز بالاترین مقدار مربوط به شاخص رضایت از حقوق با ضریب 853/0 و پائین‌ترین مقدار مربوط به رضایت از ماهیت شغل با ضریب 714/0 به دست آمد. مقدار آلفای به دست آمده برای متغیر شرایط فیزیکی محیط کار در پیش‌آزمون و آزمون نهایی به ترتیب، 857/0 و 832/0 و برای متغیر فشار کاری نیز 788/0 و 812/0 به دست آمد. نتایج آزمون‌های اعتبار و قابلیت اعتماد بر روی شاخص‌های تحقیق در هر دو مرحله پیش‌آزمون و آزمون نهایی، نشان دهنده معتبر بودن، ثبات نسبی و تکرارپذیری است. نتایج تحلیل قابلیت اعتماد شاخص‌های طیف رضایت شغلی، شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار در پیش آزمون و آزمون نهایی در جدول1 آمده است.
| جدول1. نتایج تحلیل قابلیت اعتماد | |||||
| نوع متغیر | نام متغیر | شاخص‌ها (ابعاد رضایت شغلی) |
تعداد گویه | ضریب آلفا در پیش آزمون |
ضریب آلفا در آزمون نهایی |
| وابسته | رضایت شغلی | رضایت از امنیت شغلی | 2 | 835/0 | 738/0 |
| رضایت از ماهیت شغل | 3 | 705/0 | 714/0 | ||
| رضایت از اهمیت شغل | 2 | 701/0 | 795/0 | ||
| رضایت از ارتقا و پیشرفت | 3 | 817/0 | 833/0 | ||
| رضایت از مدیران | 3 | 856/0 | 831/0 | ||
| رضایت از همکاران | 4 | 842/0 | 791/0 | ||
| رضایت از حقوق | 3 | 910/0 | 853/0 | ||
| مستقل | شرایط فیزیکی محیط کار | - | 11 | 857/0 | 832/0 |
| فشار کاری | - | 3 | 788/0 | 812/0 | |
نتایج تحلیل عاملی تأییدی ابعاد رضایت شغلی، نشان می‌دهد از مجموع 7 بعد رضایت، 2 عامل کلی قابل استخراج است که عامل اول 584/51 درصد از واریانس رضایت را تبیین می‌کند و در بردارندۀ 5 متغیر رضایت از حقوق، رضایت از امنیت شغلی، رضایت از همکاران، رضایت از ارتقا و پیشرفت و رضایت از مدیران است؛ که بعد رضایت از حقوق، با بار عاملی 825/0 مهمترین بعد تشخیص داده شد. عامل بعدی که 338/16 درصد از واریانس رضایت شغلی را تبیین می‌کند، شامل 2 بعد رضایت از اهمیت شغل و رضایت از ماهیت شغل است که متغیر رضایت از اهمیت شغل با بار عاملی 901/0 اهمیت بیشتری نسبت به بعد رضایت از ماهیت شغل یافته است. نتایج تحلیل عاملی، علاوه بر تأیید مجدد اعتبار سازه طیف رضایت شغلی، بیانگر اهمیت رضایت از حقوق و رضایت از اهمیت شغل در میان سایر جنبه‌های رضایت شغلی است. همچنین با توجه به این که میزان اشتراک هر بعد بیش از 3/0 است و همچنین مقدار آماره 840/0 KMO= (بیش از 7/0) است و آزمون بارتلت نیز کاملاً معنادار است، می‌توان گفت مجموعه ابعاد برای تحلیل عاملی کاملاً مناسب است. نتایج تحلیل عاملی ابعاد رضایت شغلی در جدول2 آمده است.
| جدول2. نتایج تحلیل عاملی ابعاد رضایت شغلی | |||
| ابعاد رضایت شغلی | عوامل | اشتراک | |
| 1 | 2 | ||
| رضایت از حقوق | 825/0 | 701/0 | |
| رضایت از امنیت شغلی | 789/0 | 624/0 | |
| رضایت از همکاران | 768/0 | 620/0 | |
| رضایت از ارتقا و پیشرفت | 751/0 | 363/0 | 696/0 |
| رضایت از مدیران | 738/0 | 637/0 | |
| رضایت از اهمیت شغل | 901/0 | 814/0 | |
| رضایت از ماهیت شغل | 545/0 | 605/0 | 663/0 |
| درصد واریانس تبیین شده | 584/51 | 338/16 | - |
| KMO = 840/0 | Sig = 000/0 | Bartlett's Test = 780.783 | |
یافته‌های توصیفی این مطالعه نشان می‌دهد، حداقل سن کارکنان در شرکت مورد مطالعه، 26 سال، حداکثر 60 و میانگین سن شاغلین 47/37 است. 3/88 درصد از پاسخگویان متأهل، 4/11 درصد مجرد، 3/0 درصد بدون همسر در اثر طلاق هستند. از نظر سطح تحصیلات نیز، 11 درصد دیپلم، 10 درصد کاردانی، 59 درصد کارشناسی و 20 درصد کارشناسی‌ارشد و دکترا هستند. سایر آمار توصیفی متغیرهای پژوهش در جدول3 آمده است.
| جدول3. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش | |||||||
| نام متغیر | N | میانگین | انحراف معیار | واریانس | حداقل | حداکثر | |
| رضایت شغلی | 290 | 6931/4 | 07775/1 | 162/1 | 1 | 7 | |
| رضایت از امنیت شغلی | 290 | 1690/4 | 24606/1 | 553/1 | 1 | 7 | |
| رضایت از ماهیت شغل | 290 | 5034/4 | 12919/1 | 275/1 | 1 | 7 | |
| رضایت از اهمیت شغل | 290 | 7448/5 | 07684/1 | 160/1 | 1 | 7 | |
| رضایت از ارتقا و پیشرفت | 290 | 9897/3 | 43723/1 | 066/2 | 1 | 7 | |
| رضایت از مدیران | 290 | 4724/4 | 45792/1 | 126/2 | 1 | 7 | |
| رضایت از همکاران | 290 | 3172/4 | 20094/1 | 442/1 | 1 | 7 | |
| رضایت از حقوق | 290 | 3621/3 | 26023/1 | 588/1 | 1 | 7 | |
| شرایط فیزیکی محیط کار | 290 | 8483/2 | 99710/0 | 994/0 | 1 | 5 | |
| فشار کار | 290 | 6103/3 | 04727/1 | 097/1 | 1 | 5 | |
بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین نمرۀ رضایت شغلی در مقیاس فاصله‌ای (0 تا 100) برابر 04/67 است که بالاتر بالاتر از حد متوسط است. بر اساس نمرۀ به دست آمده برای رضایت شغلی، کارکنان به‌طور نسبی از شغل خود رضایت دارند. که به ترتیب نمره‌ها برای ابعاد رضایت شغلی (رضایت از امنیت شغلی 56/59، رضایت از ماهیت شغل 33/64، رضایت از اهمیت شغل 07/82، رضایت از ارتقا و پیشرفت 57، رضایت از مدیران 89/63، رضایت از همکاران 67/61 و رضایت از حقوق 03/48) به دست آمد.
در این مطالعه، 11 مؤلفه برای سنجش شرایط فیزیکی محیط کار طراحیشد. نتایج این 11 مؤلفه به این صورت است که، 1/73 درصد پاسخگویان از مواد شیمیایی و گازهای آزاردهنده، 1/62 درصد از احتمال خطر انفجار و سوختگی، 8/73 درصد از رطوبت آزاردهنده، 5/14 درصد از میزان نور و روشنایی، 7/42 درصد از احتمال خطر سقوط از ارتفاع، 3/48 درصد از خطر ماشینآلات و ابزارآلات مربوط به کار، 60 درصد از میزان صدا، 8/14 درصد از حرارت محل کار (در مکانهای سرپوشیده با امکان استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع)، 6/37 درصد از اندازه فضای کار خود، 1/52 درصد از زیبایی فضای کار و 8/33 درصد از میزان آمادگی شرکت جهت مقابله با شرایط اضطراری به میزان زیاد و خیلی زیاد اعلام نارضایتی کرده‌اند. از ترکیب این 11 مؤلفه، شاخص ترکیبی "رضایت از شرایط فیزیکی محیط کار" ساخته شد. نتایج نشان می‌دهد، میزان رضایت 6/6 درصد از پاسخگویان از شرایط فیزیکی محیط کار، خیلی کم، رضایت 1/34 درصد کم، 7/31 درصد متوسط، 1/23 درصد زیاد و 5/4 درصد خیلی زیاد است. میانگین نمرۀ شاخص شرایط فیزیکی محیط کار 69/40 بوده که از حد متوسط پائین‌تر است. این نتایج نشان دهنده رضایت اندک کارکنان از شرایط فیزیکی محیط کار است. در این مطالعه، 3 مؤلفه برای سنجش فشار کاری طراحی شد. نتایج نشان می‌دهد، 5/25 درصد از پاسخگویان، میزان فشار کاری را خیلی زیاد، 2/25 درصد زیاد، 2/36 درصد متوسط، 11 درصد کم و 1/2 درصد نیز خیلی کم ارزیابی کرده‌اند. میانگین نمرۀ شاخص فشار کار 17/60 است. توزیع پاسخگویان بر حسب مؤلفه‌های مربوط به متغیرهای شرایط فیزیکی محیط کار طراحی و فشار کاری در جدول4 آمده است.
در این مطالعه، 11 مؤلفه برای سنجش شرایط فیزیکی محیط کار طراحیشد. نتایج این 11 مؤلفه به این صورت است که، 1/73 درصد پاسخگویان از مواد شیمیایی و گازهای آزاردهنده، 1/62 درصد از احتمال خطر انفجار و سوختگی، 8/73 درصد از رطوبت آزاردهنده، 5/14 درصد از میزان نور و روشنایی، 7/42 درصد از احتمال خطر سقوط از ارتفاع، 3/48 درصد از خطر ماشینآلات و ابزارآلات مربوط به کار، 60 درصد از میزان صدا، 8/14 درصد از حرارت محل کار (در مکانهای سرپوشیده با امکان استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع)، 6/37 درصد از اندازه فضای کار خود، 1/52 درصد از زیبایی فضای کار و 8/33 درصد از میزان آمادگی شرکت جهت مقابله با شرایط اضطراری به میزان زیاد و خیلی زیاد اعلام نارضایتی کرده‌اند. از ترکیب این 11 مؤلفه، شاخص ترکیبی "رضایت از شرایط فیزیکی محیط کار" ساخته شد. نتایج نشان می‌دهد، میزان رضایت 6/6 درصد از پاسخگویان از شرایط فیزیکی محیط کار، خیلی کم، رضایت 1/34 درصد کم، 7/31 درصد متوسط، 1/23 درصد زیاد و 5/4 درصد خیلی زیاد است. میانگین نمرۀ شاخص شرایط فیزیکی محیط کار 69/40 بوده که از حد متوسط پائین‌تر است. این نتایج نشان دهنده رضایت اندک کارکنان از شرایط فیزیکی محیط کار است. در این مطالعه، 3 مؤلفه برای سنجش فشار کاری طراحی شد. نتایج نشان می‌دهد، 5/25 درصد از پاسخگویان، میزان فشار کاری را خیلی زیاد، 2/25 درصد زیاد، 2/36 درصد متوسط، 11 درصد کم و 1/2 درصد نیز خیلی کم ارزیابی کرده‌اند. میانگین نمرۀ شاخص فشار کار 17/60 است. توزیع پاسخگویان بر حسب مؤلفه‌های مربوط به متغیرهای شرایط فیزیکی محیط کار طراحی و فشار کاری در جدول4 آمده است.
| جدول4. توزیع پاسخگویان بر حسب متغیرهای مستقل پژوهش | ||||||||||||||||||||
| نام متغیر | مؤلفه‌ها | خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | کل | میانگین | ||||||||||||
| فراوانی | درصد | فراوانی | درصد | فراوانی | درصد | فراوانی | درصد | فراوانی | درصد | فراوانی | درصد | 1-5 | ||||||||
| شرایط فیزیکی محیط کار طراحی | مواد شیمیایی و گازهای آزاردهنده | 100 | 5/34 | 112 | 6/38 | 53 | 3/18 | 18 | 2/6 | 7 | 4/2 | 290 | 100 | 03/2 | ||||||
| احتمال خطر انفجار و سوختگی | 108 | 2/37 | 72 | 8/24 | 46 | 9/15 | 44 | 2/15 | 20 | 9/6 | 290 | 100 | 30/2 | |||||||
| رطوبت آزاردهنده | 114 | 3/39 | 100 | 5/34 | 38 | 1/13 | 28 | 7/9 | 10 | 4/3 | 290 | 100 | 03/2 | |||||||
| میزان نور و روشنایی | 12 | 1/4 | 30 | 3/10 | 155 | 4/53 | 72 | 8/24 | 21 | 2/7 | 290 | 100 | 21/3 | |||||||
| احتمال خطر سقوط از ارتفاع | 57 | 7/19 | 66 | 8/22 | 58 | 20 | 61 | 21 | 48 | 6/16 | 290 | 100 | 92/2 | |||||||
| خطر ماشینآلات و ابزار کار | 61 | 21 | 79 | 2/27 | 61 | 21 | 48 | 6/16 | 41 | 1/14 | 290 | 100 | 76/2 | |||||||
| میزان صدا | 88 | 3/30 | 86 | 7/29 | 57 | 7/19 | 43 | 8/14 | 16 | 5/5 | 290 | 100 | 36/2 | |||||||
| حرارت محل کار | 17 | 9/5 | 26 | 9 | 118 | 7/40 | 102 | 2/35 | 27 | 3/9 | 290 | 100 | 33/3 | |||||||
| اندازه فضای کار | 48 | 6/16 | 61 | 21 | 119 | 41 | 54 | 6/18 | 8 | 8/2 | 290 | 100 | 70/2 | |||||||
| زیبایی فضای کار | 67 | 1/23 | 84 | 29 | 105 | 2/36 | 30 | 3/10 | 4 | 4/1 | 290 | 100 | 38/2 | |||||||
| آمادگی مقابله با شرایط اضطراری | 35 | 1/12 | 63 | 7/21 | 121 | 7/41 | 65 | 4/22 | 6 | 1/2 | 290 | 100 | 81/2 | |||||||
| فشار کاری | حجم کاری محوله | 61 | 21 | 70 | 1/24 | 114 | 3/39 | 39 | 4/13 | 6 | 1/2 | 290 | 100 | 51/2 | ||||||
| فشار کاری (فدا شدن زندگی شخصی و خانوادگی) | 75 | 9/25 | 87 | 30 | 86 | 7/29 | 34 | 7/11 | 8 | 8/2 | 290 | 100 | 36/2 | |||||||
| فشارکاری (تغییر خلق و خوی) | 56 | 3/19 | 86 | 7/29 | 87 | 30 | 53 | 3/18 | 8 | 8/2 | 290 | 100 | 56/2 | |||||||
| جدول5. ماتریس ضریب همبستگی پیرسون متغیرهای مستقل و رضایت شغلی | |||||
| رضایت شغلی | شرایط فیزیکی محیط کار | فشار کار | |||
| رضایت شغلی | Pearson Correlation | 1 | **407/0 | **428/0- | |
| Sig. (2-tailed) | - | 000/0 | 0.000 | ||
| N | 290 | 290 | 290 | ||
| شرایط فیزیکی محیط کار | Pearson Correlation | **407/0 | 1 | **421/0- | |
| Sig. (2-tailed) | 000/0 | - | 000/0 | ||
| N | 290 | 290 | 290 | ||
| فشار کار | Pearson Correlation | **428/0- | **421/0- | 1 | |
| Sig. (2-tailed) | 000/0 | 000/0 | - | ||
| N | 290 | 290 | 290 | ||
همانگونه که در جدول 5 آمده است، نتایج حاصل از آزمون فرضیه دو متغیر نشان می‌دهد که همبستگی بین رضایت شغلی و شرایط فیزیکی محیط کار، در سطح معنی‌دار 01/0 معادل 407/0 است. این ضریب بیانگر این است که بین شرایط فیزیکی محیط کار و رضایت شغلی رابطه مستقیم وجود دارد. به نحوی که با بهبود شرایط فیزیکی محیط کار، رضایت شغلی کارکنان نیز افزایش می‌یابد. همچنین نتایج نشان می‌دهد، همبستگی بین فشار کاری و رضایت شغلی در سطح معنی‌دار 01/0 معادل 428/0- است. این ضریب نشان‌دهنده وجود رابطه معکوس بین فشار کاری و رضایت شغلی است. بدین معنی که با افزایش فشار کاری، رضایت شغلی کارکنان کاهش می‌یابد و بالعکس. بنابراین می‌توان گفت، بالا بودن فشار کار و خستگی و فشار جسمی و روحی ناشی از آن، یکی از منابع مهم پایین بودن رضایت کارکنان است. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی متغیرهای مستقل و ابعاد رضایت شغلی در جدول6 آمده است.
| جدول 6. ماتریس ضرایب همبستگی متغیرهای مستقل و رضایت شغلی | ||||||||||
| رضایت شغلی | رضایت از امنیت شغلی | رضایت از ماهیت شغل | رضایت از اهمیت شغل | رضایت از ارتقا و پیشرفت | رضایت از مدیران | رضایت از همکاران | رضایت از حقوق | شرایط فیزیکی محیط کار | فشار کار | |
| رضایت شغلی | 1 | **655/0 | **705/0 | **293/0 | **800/0 | **799/0 | **752/0 | **668/0 | **407/0 | **428/0- |
| رضایت از امنیت شغلی | **655/0 | 1 | **436/0 | 076/0 | **484/0 | **466/0 | **517/0 | **600/0 | **338/0 | **429/0- |
| رضایت از ماهیت شغل | **705/0 | **436/0 | 1 | **345/0 | **570/0 | **530/0 | **441/0 | **319/0 | **274/0 | **310/0- |
| رضایت از اهمیت شغل | **293/0 | 076/0 | **345/0 | 1 | **235/0 | **156/0 | *138/0 | 21/0- | 059/0- | 068/0 |
| رضایت از ارتقا و پیشرفت | **800/0 | **484/0 | **570/0 | **235/0 | 1 | **638/0 | **547/0 | **548/0 | **339/0 | **414/0- |
| رضایت از مدیران | **799/0 | **466/0 | **530/0 | **156/0 | **638/0 | 1 | **586/0 | **445/0 | **302/0 | **307/0- |
| رضایت از همکاران | **752/0 | **517/0 | **441/0 | *138/0 | **547/0 | **586/0 | 1 | **514/0 | **312/0 | **366/0- |
| رضایت از حقوق | **668/0 | **600/0 | **319/0 | 021/0- | **548/0 | **445/0 | **514/0 | 1 | **446/0 | **490/0- |
| شرایط فیزیکی محیط کار | **407/0 | **338/0 | **274/0 | 059/0- | **339/0 | **302/0 | **312/0 | **446/0 | 1 | **421/0- |
| فشار کار | **428/0- | **429/0- | **310/0- | 068/0 | **414/0- | **307/0- | **366/0- | **490/0- | **421/0- | 1 |
| *معنی دار در سطح 05/0 ** معنی دار در سطح 01/0 | ||||||||||
جدول 7، نتایج تحلیل رگرسیون دو متغیره، بر روی متغیرهای مستقل مؤثر بر رضایت شغلی را نشان می‌دهد. همانگونه که مشخص است، با توجه به این که آماره دربین- واتسون 118/2 می‌باشد و این ضریب در محدوده 5/1 تا 5/2 قرار گرفته و اینکه مقدار آزمون تحلیل واریانس نیز معنی‌دار است، بنابراین فرض نبود همبستگی بین خطاها رد نشده و فرض خطی بودن مدل نیز تأیید می‌شود. از این رو می‌توان از رگرسیون استفاده کرد. همچنین میزان ضریب تعیین )496/0 (R= نیز نشان دهنده آن است که بیش از 49 درصد از واریانس رضایت شغلی توسط متغیرهای شرایط فیزیکی محیط کار و فشار کار تبیین می‌شود. R2 که میزان آن 246/0 است نیز، نشان‌دهنده میزان واریانس متغیر وابسته است که توسط متغیرهای مستقل تبیین شده است.
| جدول 7. نتایج تحلیل رگرسیون برای تبیین متغیرهای مستقل از طریق رضایت شغلی (خلاصه مدل) | |||||
| متغیرهای وارد شده | R | R2 | F | Sig. F | Durbin-Watson |
| شرایط فیزیکی محیط کار / فشار کار | 496/0 | 246/0 | 808/46 | 000/0 | 118/2 |
| جدول 8. میزان ضرایب معادله رگرسیون متغیرهای مستقل بر رضایت شغلی | |||||
| متغیرهای وارد شده | B | Std. Error | Beta | Sig | t |
| عدد ثابت | 003/5 | 329/0 | 000/0 | 209/15 | |
| شرایط فیزیکی محیط کار | 298/0 | 061/0 | 276/0 | 000/0 | 881/4 |
| فشار کار | 321/0- | 058/0 | 312/0- | 000/0 | 520/5- |
نتایج جدول 8 نشان می‌دهد با توجه به سطح معنی‌داری و میزان ضریب رگرسیون متغیر شرایط فیزیکی محیط کار معادل 298/0 و متغیر فشار کار 321/0- در تبیین رضایت شغلی مؤثر است و افزایش میزان رضایت شغلی تحت تأثیر بهبود شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین کاهش فشار کار است. به عبارتی دیگر، به ازای هر یک واحد افزایش در میزان شرایط فیزیکی محیط کار، شاهد 298/0 برابری و همچنین به ازای هر یک واحد افزایش در فشار کاری، شاهد کاهش 321/0 برابری در رضایت شغلی هستیم.
بحث
رضایت شغلی عبارت است از نوع نگرش فرد نسبت به شغل خویش و به مجموع تمایلات یا احساسات مثبت گفته می‌شود که افراد نسبت به شغل خود و پس از انجام کار دارند (16). از جمله اثرات بارز رضایت کارکنان از شغل خویش می‌توان به افزایش اعتماد به نفس و سلامت فیزیکی و روانی افراد، انجام بهتر کارها و از سوی دیگر بهبود ارتباطات و ایجاد جو سازمانی بسیار مطلوب و متعاقباً جذب و بقای کارکنان اشاره کرد (17). اهمیت رضایت شغلی از یک سو به دلیل نقشی است که این سازه در پیشرفت و بهبود سازمان و نیز بهداشت و سلامت نیروی کار دارد و از دیگر سو، به علت آن است که رضایت شغلی افزون بر تعاریف و مفهوم‌پردازی‌های متعدد و گاه پیچیده، محل تلاقی و نیز سازه مشترک بسیاری از حوزه‌های علمی مانند آموزش و پرورش، روان‌شناسی، مدیریت، جامعه‌شناسی، اقتصاد و حتی سیاست بوده است (9).
مطالعه حاضر با هدف بررسی دو متغیر شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار بر رضایت شغلی انجام شد تا با تعیین رابطۀ شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار، بتواند راهکارهایی برای افزایش رضایت شغلی و به تبع آن رفع یا تعدیل عوامل خطرزا ناشی از پائین بودن رضایت شغلی پیشنهاد نماید و بدین‌وسیله در راستای کاهش هزینه‌های انسانی و مالی ناشی از نارضایتی شغلی در کارکنان شرکت تحت مطالعه گام بردارد. نتایج به دست آمده از این پژوهش بیانگر این است که میانگین نمرۀ رضایت شغلی کل در مقیاس فاصله‌ای (0 تا 100) برابر 04/67 است که بالاتر از حد متوسط است. میانگین نمرۀ شاخص شرایط فیزیکی محیط کار 69/40 است که از حد متوسط پائین‌تر است. این نتایج نشان دهنده رضایت اندک کارکنان از شرایط فیزیکی محیط کار است. میانگین نمرۀ شاخص فشار کار 17/60 است که از حد متوسط بالاتر است. این نتایج نشان دهندۀ بالا بودن فشار کاری در کارکنان شرکت تحت مطالعه است. نتایج حاصل از آزمون فرضیات دو متغیره نشان می‌دهد که همبستگی بین رضایت شغلی و شرایط فیزیکی محیط کار در سطح معنی داری 01/0 معادل 407/0 است. این ضریب بیانگر این است که بین رضایت شغلی و رضایت از شرایط فیزیکی محیط کار رابطه مستقیم وجود دارد. به نحوی که با بهبود شرایط فیزیکی محیط کار، رضایت شغلی کارکنان نیز افزایش می‌یابد. همچنین نتایج نشان می‌دهد که همبستگی بین رضایت شغلی و فشار کاری نیز در سطح معنی دار 01/0 معادل 428/0- است. این ضریب نشان دهنده وجود رابطه معکوس بین رضایت شغلی و فشار کاری است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت، بالا بودن فشار کار و خستگی و فشار جسمی و روحی ناشی از آن، یکی از منابع مهم پایین بودن رضایت کارکنان است.
بدون تردید شرایط فیزیکی محیط کار به راحتی قابل تغییر نیست؛اما امکان بهبود این شرایط از طریق توسعه و هدفمند کردن امکانات تا اندازه‌ای وجود دارد. با توجه به این که رضایت از شرایط فیزیکی محیط کار، کم‌تر از حد متوسط ارزیابی شده است، به نظر می‌رسد توجه بیشتر به شرایط فیزیکی محیط کار و بهبود شرایط می‌تواند موجبات رضایت بیشتر کارکنان را فراهم آورد. در این زمینه پیشنهاد می‌شود، شرکت نسبت به کاهش آلاینده‌های مواد شیمیایی و گازهای آزاردهنده از طریق به کارگیری استانداردهای روز دنیا و استفاده از تجهیزات مربوط، کاهش شرایط شبه حوادث، از جمله شرایط احتمال خطر انفجار و سوختگی، سنجش دوره‌ای میزان نور و روشنایی و به تبع آن اصلاح موارد مورد نیاز، اصلاح مکان‌هایی که احتمال خطر سقوط از ارتفاع در آن وجود دارد و همچنین استفاده از تجهیزات ایمنی، ایجاد شرایط ایمن برای ماشینآلات و ابزارآلات خطرساز، کاهش شرایط احتمال پرتاب اشیای ضمن کار و آسیب‌دیدگی، سنجش دوره‌ای صدای محیط و تجهیزات در مجتمع و از بین بردن صداهای خارج از محدوده استاندارد از طریق تعمیر، نصب تجهیزات کاهندۀ صدا و همچنین توجه به زیبایی و شرایط ارگونومی فضای کار اقدام کند. این اقدامات می‌تواند باعث افزایش رضایتمندی کارکنان شود. همچنین شرکت می‌تواند، نسبت به گسترش فضای سبز، رنگ‌آمیزی دیوارها، نورپردازی مناسب در محیط، توجه به استانداردهای موجود، ارتقای استانداردهای ایمنی کار و پاسخگویی مناسب و به موقع به درخواست‌هایی که می‌تواند با صرف هزینه اندک شرایط فیزیکی محیط کار کارکنان را مناسب‌تر گرداند، اقدام کند. از دیگر مشکلات زندگی در منطقه، آلودگی هوا، آب نامناسب، فقدان امکانات رفاهی و تفریحی برای خود و خانواده‌های ایشان، مشکلات روحی و روانی است، که مستلزم هدفمند کردن امکانات و منابع تخصیصی برای این منظور، رفع مشکلات مربوط به آلودگی آب و هوا، ایجاد شبکه همکاری و تسهیم امکانات با سایر شرکت‌ها و سازمان‌های فعال در منطقه، ایجاد فضاهای ورزشی و تفریحی، ایجاد نظام مشاوره و مددکاری جهت ریشه‌یابی و حل مشکلات روانی و عاطفی خانواده‌ها و کارکنان می‌تواند در بهبود شرایط فیزیکی محیط کار مؤثر باشد.
در رابطه با فشار کار، با توجه به شرایط منطقه و عرف موجود در شرکت‌های منطقه، پیشنهاد می‌شود که سقفکاری میانگین منطقه اطلاع‌رسانی شود و برنامۀکاهش ساعات کاری تا حد استاندارد صنعت تنظیم و اجرا گردد، همچنین با تلاش در جهت برقراری توازن بین زندگی شخصی و شغلی کارکنان از طریق اختصاص وقت کافی برای گذراندن با خانواده، همدلی و حمایت از خانواده‌ها به هنگام بروز مشکلاتی نظیر بیماری، صاحب فرزند شدن و فوت بستگان، حمایت از خانواده‌ها به هنگام سفرها و مأموریت‌های کاری، کاستن از ساعات کار، افزودن تعداد نیروی انسانی، فشار کاری کارکنان را کاهش داد. بدیهی است، استمرار نارضایتی از شرایط فیزیکی محیط کار و عدم توجه به فشار کاری بر کارکنان، علاوه بر اینکه نارضایتی شغلی را افزایش و به تبع آن احتمال بروز حوادث را نیز بالا خواهد برد، در درازمدت گرایش به جابجایی و انتقال از شرکت را تشدید کرده موجب از دست دادن نیروی متخصص شرکت خواهد شد.
با توجه به شرایط تردد کارکنان و شیفت‌های متنوع کاری از قبیل ساکن و اقماری یا روزکار و شب‌کار، دسترسی به کارکنان به منظور تکمیل پرسشنامه با دشواری‌ها و محدودیت‌هایی مواجه بود.
سپاس‌گزاری
مجریان مطالعه حاضر، از تمام مدیران و کارکنان این شرکت کمال تشکر و قدردانی را دارند و امیدوارند تا نتایج حاصل از این مطالعه، در راستای بهبود شرایط موجود و افزایش رضایت کارکنان، هر چند به اندازه اندک مؤثر واقع شود.
بحث
رضایت شغلی عبارت است از نوع نگرش فرد نسبت به شغل خویش و به مجموع تمایلات یا احساسات مثبت گفته می‌شود که افراد نسبت به شغل خود و پس از انجام کار دارند (16). از جمله اثرات بارز رضایت کارکنان از شغل خویش می‌توان به افزایش اعتماد به نفس و سلامت فیزیکی و روانی افراد، انجام بهتر کارها و از سوی دیگر بهبود ارتباطات و ایجاد جو سازمانی بسیار مطلوب و متعاقباً جذب و بقای کارکنان اشاره کرد (17). اهمیت رضایت شغلی از یک سو به دلیل نقشی است که این سازه در پیشرفت و بهبود سازمان و نیز بهداشت و سلامت نیروی کار دارد و از دیگر سو، به علت آن است که رضایت شغلی افزون بر تعاریف و مفهوم‌پردازی‌های متعدد و گاه پیچیده، محل تلاقی و نیز سازه مشترک بسیاری از حوزه‌های علمی مانند آموزش و پرورش، روان‌شناسی، مدیریت، جامعه‌شناسی، اقتصاد و حتی سیاست بوده است (9).
مطالعه حاضر با هدف بررسی دو متغیر شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار بر رضایت شغلی انجام شد تا با تعیین رابطۀ شرایط فیزیکی محیط کار و همچنین فشار کار، بتواند راهکارهایی برای افزایش رضایت شغلی و به تبع آن رفع یا تعدیل عوامل خطرزا ناشی از پائین بودن رضایت شغلی پیشنهاد نماید و بدین‌وسیله در راستای کاهش هزینه‌های انسانی و مالی ناشی از نارضایتی شغلی در کارکنان شرکت تحت مطالعه گام بردارد. نتایج به دست آمده از این پژوهش بیانگر این است که میانگین نمرۀ رضایت شغلی کل در مقیاس فاصله‌ای (0 تا 100) برابر 04/67 است که بالاتر از حد متوسط است. میانگین نمرۀ شاخص شرایط فیزیکی محیط کار 69/40 است که از حد متوسط پائین‌تر است. این نتایج نشان دهنده رضایت اندک کارکنان از شرایط فیزیکی محیط کار است. میانگین نمرۀ شاخص فشار کار 17/60 است که از حد متوسط بالاتر است. این نتایج نشان دهندۀ بالا بودن فشار کاری در کارکنان شرکت تحت مطالعه است. نتایج حاصل از آزمون فرضیات دو متغیره نشان می‌دهد که همبستگی بین رضایت شغلی و شرایط فیزیکی محیط کار در سطح معنی داری 01/0 معادل 407/0 است. این ضریب بیانگر این است که بین رضایت شغلی و رضایت از شرایط فیزیکی محیط کار رابطه مستقیم وجود دارد. به نحوی که با بهبود شرایط فیزیکی محیط کار، رضایت شغلی کارکنان نیز افزایش می‌یابد. همچنین نتایج نشان می‌دهد که همبستگی بین رضایت شغلی و فشار کاری نیز در سطح معنی دار 01/0 معادل 428/0- است. این ضریب نشان دهنده وجود رابطه معکوس بین رضایت شغلی و فشار کاری است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت، بالا بودن فشار کار و خستگی و فشار جسمی و روحی ناشی از آن، یکی از منابع مهم پایین بودن رضایت کارکنان است.
بدون تردید شرایط فیزیکی محیط کار به راحتی قابل تغییر نیست؛اما امکان بهبود این شرایط از طریق توسعه و هدفمند کردن امکانات تا اندازه‌ای وجود دارد. با توجه به این که رضایت از شرایط فیزیکی محیط کار، کم‌تر از حد متوسط ارزیابی شده است، به نظر می‌رسد توجه بیشتر به شرایط فیزیکی محیط کار و بهبود شرایط می‌تواند موجبات رضایت بیشتر کارکنان را فراهم آورد. در این زمینه پیشنهاد می‌شود، شرکت نسبت به کاهش آلاینده‌های مواد شیمیایی و گازهای آزاردهنده از طریق به کارگیری استانداردهای روز دنیا و استفاده از تجهیزات مربوط، کاهش شرایط شبه حوادث، از جمله شرایط احتمال خطر انفجار و سوختگی، سنجش دوره‌ای میزان نور و روشنایی و به تبع آن اصلاح موارد مورد نیاز، اصلاح مکان‌هایی که احتمال خطر سقوط از ارتفاع در آن وجود دارد و همچنین استفاده از تجهیزات ایمنی، ایجاد شرایط ایمن برای ماشینآلات و ابزارآلات خطرساز، کاهش شرایط احتمال پرتاب اشیای ضمن کار و آسیب‌دیدگی، سنجش دوره‌ای صدای محیط و تجهیزات در مجتمع و از بین بردن صداهای خارج از محدوده استاندارد از طریق تعمیر، نصب تجهیزات کاهندۀ صدا و همچنین توجه به زیبایی و شرایط ارگونومی فضای کار اقدام کند. این اقدامات می‌تواند باعث افزایش رضایتمندی کارکنان شود. همچنین شرکت می‌تواند، نسبت به گسترش فضای سبز، رنگ‌آمیزی دیوارها، نورپردازی مناسب در محیط، توجه به استانداردهای موجود، ارتقای استانداردهای ایمنی کار و پاسخگویی مناسب و به موقع به درخواست‌هایی که می‌تواند با صرف هزینه اندک شرایط فیزیکی محیط کار کارکنان را مناسب‌تر گرداند، اقدام کند. از دیگر مشکلات زندگی در منطقه، آلودگی هوا، آب نامناسب، فقدان امکانات رفاهی و تفریحی برای خود و خانواده‌های ایشان، مشکلات روحی و روانی است، که مستلزم هدفمند کردن امکانات و منابع تخصیصی برای این منظور، رفع مشکلات مربوط به آلودگی آب و هوا، ایجاد شبکه همکاری و تسهیم امکانات با سایر شرکت‌ها و سازمان‌های فعال در منطقه، ایجاد فضاهای ورزشی و تفریحی، ایجاد نظام مشاوره و مددکاری جهت ریشه‌یابی و حل مشکلات روانی و عاطفی خانواده‌ها و کارکنان می‌تواند در بهبود شرایط فیزیکی محیط کار مؤثر باشد.
در رابطه با فشار کار، با توجه به شرایط منطقه و عرف موجود در شرکت‌های منطقه، پیشنهاد می‌شود که سقفکاری میانگین منطقه اطلاع‌رسانی شود و برنامۀکاهش ساعات کاری تا حد استاندارد صنعت تنظیم و اجرا گردد، همچنین با تلاش در جهت برقراری توازن بین زندگی شخصی و شغلی کارکنان از طریق اختصاص وقت کافی برای گذراندن با خانواده، همدلی و حمایت از خانواده‌ها به هنگام بروز مشکلاتی نظیر بیماری، صاحب فرزند شدن و فوت بستگان، حمایت از خانواده‌ها به هنگام سفرها و مأموریت‌های کاری، کاستن از ساعات کار، افزودن تعداد نیروی انسانی، فشار کاری کارکنان را کاهش داد. بدیهی است، استمرار نارضایتی از شرایط فیزیکی محیط کار و عدم توجه به فشار کاری بر کارکنان، علاوه بر اینکه نارضایتی شغلی را افزایش و به تبع آن احتمال بروز حوادث را نیز بالا خواهد برد، در درازمدت گرایش به جابجایی و انتقال از شرکت را تشدید کرده موجب از دست دادن نیروی متخصص شرکت خواهد شد.
با توجه به شرایط تردد کارکنان و شیفت‌های متنوع کاری از قبیل ساکن و اقماری یا روزکار و شب‌کار، دسترسی به کارکنان به منظور تکمیل پرسشنامه با دشواری‌ها و محدودیت‌هایی مواجه بود.
سپاس‌گزاری
مجریان مطالعه حاضر، از تمام مدیران و کارکنان این شرکت کمال تشکر و قدردانی را دارند و امیدوارند تا نتایج حاصل از این مطالعه، در راستای بهبود شرایط موجود و افزایش رضایت کارکنان، هر چند به اندازه اندک مؤثر واقع شود.
References:
1. Burnard P, Morrison P, Phillips C. Job satisfaction amongst nurses in an interim secure forensic unit in Wales. Australian and New Zealand Journal of Mental Health Nursing. 1999;8(1):9-18.
2. Best MF, Thurston NE. Measuring nurse job satisfaction. JONA: The Journal of Nursing Administration. 2004;34(6):283-90.
3. Kim Y, Park J, Park M. Creating a culture of prevention in occupational safety and health practice. Safety and health at work. 2016;7(2):89-96.
4. Molamohamadi Z, Ismail N. The relationship between occupational safety, health, and environment, and sustainable development: A review and critique. International Journal of Innovation, Management and Technology. 2014;5(3):198.
5. Jafari M. The relationship between job satisfaction and occupational safety and occupational health status of nurses in a hospital (Persian). Journal of Health and Safety at Work. 2012; 2(3):41-8.
6. Khammar A, Amjad RN, Rohani M, Yari A, Noroozi M, Poursadeghian A, Hami M, Poursadeghiyan M. Survey of shift work disorders and occupational stress among nurses: A cross-sectional study. Annals of Tropical Medicine and Public Health. 2017;10(4):978.
7. Hazar M, Abedinirad A. Management Principles and organizational behavior, Tehran, Publisher Author. 1995: 24-26
8. Locke EA. The nature and causes of job satisfaction. Handbook of industrial and organizational psychology. Chicago: RandMc Narlly. 1976;2(5):360-580.
9. Hooman H. Preparation and standardization of job satisfaction measurement scale. Tehran: Government education management center. Tehran: State management Training center. 2002
10. Zakerian SA, Garosi E, Abdi Z, Bakhshi E, Kamrani M, Kalantari R. Studying the influence of workplace design on productivity of bank clerks. Health and Safety at Work. 2016;6(2):35-42.
11. Khanzode VV, Maiti J, Ray PK. Occupational injury and accident research: a comprehensive review. Safety Sci. 2012; 50(5):1355-1367.
12. Abas AB, Mohd Said DA, Aziz Mohammed MA, Sathiakumar N. Fatal occupational injuries among non‐governmental employees in Malaysia. Am J Ind Med. 2013; 56(1): 65-76.doi: 10.1002/ajim.22056.
13. World Health Organization. The World Health statistics 2012. Geneva: WHO; 100-200.
14. Davoudi M, Khoramdel I, editors. Corrosion experience assessment of selective Amine Unit at South Pars Gas Refinery (Case Study). SPE International Conference & Workshop on Oilfield Corrosion. 2012; Aberdeen, UK: Society of Petroleum Engineers; 1-10.
15. Yoon IK, Oh SK, Seo JM, Lim DY, Yoon ES. A development of system for efficient quantitative risk assessment on natural gas supply facilities. Journal of the Korean Institute of Gas. 2012;16 (1): 39-45. doi: 10.7842/kigas.2012.16.1.39.
16. PourSadeqiyan M, Abbasi M, Mehri A, Hami M, Raei M, Ebrahimi MH. Relationship between job stress and anxiety, depression and job satisfaction in nurses in Iran. The Social Science. 2016; 11(9):2349-55.
17. Azadeh A, Zarrin M. An intelligent framework for productivity assessment and analysis of human resource from resilience engineering, motivational factors, HSE and ergonomics perspectives. Safety Science. 2016; 89:55-71.
1 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد سلامت و رفاه اجتماعی، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
3 دانشجوی دکتری جمعیت‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
* (نویسنده مسئول): تلفن تماس: 03137933095، پست الکترونیک: m.shams@ltr.ui.ac.ir
تاریخ دریافت: 06/11/1399 تاریخ پذیرش: 03/02/1400
2 دانشجوی کارشناسی ارشد سلامت و رفاه اجتماعی، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
3 دانشجوی دکتری جمعیت‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
* (نویسنده مسئول): تلفن تماس: 03137933095، پست الکترونیک: m.shams@ltr.ui.ac.ir
تاریخ دریافت: 06/11/1399 تاریخ پذیرش: 03/02/1400
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
عوامل فیزیکی
دریافت: 1399/11/6 | پذیرش: 1400/6/10 | انتشار: 1400/6/10
دریافت: 1399/11/6 | پذیرش: 1400/6/10 | انتشار: 1400/6/10
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
