دوره 12، شماره 2 - ( فصلنامه علمی تخصصی طب کار یزد 1399 )
جلد 12 شماره 2 صفحات 7-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.SSU.SPH.REC.1397.01
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ebrahemzadih M, Jam barsang S, Soltani gerdfaramarzi R, Ashrafzadeh H, Halvani G, Ebrahimzadeh M. The relation between shift work and chronic fatigue among educational hospital nurses in Yazd. tkj 2020; 12 (2) :1-7
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1033-fa.html
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1033-fa.html
ابراهیم زاده مهرزاد، جام برسنگ سارا، سلطانی رضیه، اشرف زاده حسن، حلوانی غلامحسین، ابراهیم زاده مرضیه. ارتباط نوبت کاری با خستگی مزمن در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی شهر یزد. فصلنامه علمی تخصصی طب کار. 1399; 12 (2) :1-7
مهرزاد ابراهیم زاده* 
، سارا جام برسنگ ، رضیه سلطانی ، حسن اشرف زاده ، غلامحسین حلوانی ، مرضیه ابراهیم زاده
، سارا جام برسنگ ، رضیه سلطانی ، حسن اشرف زاده ، غلامحسین حلوانی ، مرضیه ابراهیم زاده
کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران ، mhrzad12@gmail.com
متن کامل [PDF 562 kb]
(876 دریافت)
| چکیده (HTML) (1909 مشاهده)
ارتباط نوبت کاری با خستگی مزمن در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی شهر یزد
مهرزاد ابراهیم زاده[1]، سارا جام برسنگ[2]، رضیه سلطانی گردفرامرزی[3]، حسن اشرف زاده[4] ،
غلامحسین حلوانی[5]*، مرضیه ابراهیم زاده[6]
چکیده
مقدمه:یکی از عوامل تهدیدکننده سلامتی نوبت کاری است. از اثرات مهم نوبت‌کاری می‌توان به خستگی مزمن اشاره کرد. هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین نوبت‌کاری با خستگی مزمن در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی شهر یزد می‌باشد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای روی 200 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی یزد انجام شد. از پرسشنامه‌های جمعیت شناختی و خستگی مزمن جهت جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. از نرم‌افزارSPSS نسخه 20 و آزمون‌های آماری همبستگی مستقل پیرسون و کای جهت تجزیه و تحلیل قرار استفاده گردید.
نتایج: 57 پرستار مرد و 143 پرستار زن در این مطالعه شرکت داشته‌اند. بین جنسیت، وضعیت تأهل، سابقه کار و سطح تحصیلات با وضعیت خستگی مزمن رابطه معناداری وجود نداشت، اما ارتباط بین گروه سنی با وضعیت خستگی مزمن معنادار بود. نتایج مطالعه همچنین نشان داد بین خستگی مزمن و نوبت‌کاری ارتباط معناداری وجود دارد.
نتیجه گیری: نوبت‌کاری بر وضعیت خستگی مزمن تأثیرگذار است، به‌طوری‌که خستگی مزمن در پرستاران با شیفت ثابت کمتر از پرستاران نوبت‌کار است.
واژه‌های کلیدی: خستگی مزمن، نوبت‌کاری، پرستاران
مقدمه
جدول 3. ارتباط وضعیت شیفت کاری با خستگی مزمن
بحث
References:
1. Costa G. Shift work and occupational medicine: an overview. Occup Med (Lond). 2003;53(2):83-8.
2. Valizadeh S, Fallahi Khoshknab M, Mohammadi E, Ebrahimi H, Arshadi Bostanabad M. Nurse’s perception from barriers to empowerment: a qualitative research. Journal of Urmia Nursing And Midwifery Faculty. 2015;12(12):1128-38. [persian]
3. Steenland K. Shift work, long hours, and cardiovascular disease: A review. Occupat Med. 2000;15(4):7-17.
4. Scott A, LaDou J. Health and safety in shift workers. Occupational medicine. 1994;3:960-86.
5. Habibi E, Dadkhah Tehrani S. Ghareh baei S, Mahaki B. A survey of the relationship between shift work and job burnout in nurse staff of Alzahra hospital application maslach’s burnout questionnaire. J Health Syst Res. 2015;11(1):77-87. [persian]
6. Knutsson A. Health disorders of shift workers. Occupational medicine. 2003;53(2):103-8.
7. Pati AK, Chandrawanshi A, Reinberg A. Shift work: consequences and management. Current science. 2001:32-52.
8. Zamanian Z, Dehghani M, Mohammady H, Rezaeiani M, Daneshmandi H. Investigation of shift work disorders among security personnel. International Journal of Occupational Hygiene. 2012;4(2):39-42.
9. Zamanian Ardakani Z, Kakooei H, Ayattollahi S, Karimian S, Nasle Seraji G. Mental Health Survey on Shift Work Nurses in Shiraz Province, Iran. Journal of School of Public Health & Institute of Public Health Research. 2008;5(4): 47-55. [persian]
10. Choubineh A, Shah CB, Keshavarzi S, Rahnama K. Shift Work-Related Problems Among Operation Room Technicians Of Shiraz University Of Medical Sciences Hospitals, 2006-2007. Iran Occupational Health. 2007;4(1,2):48-52. [persian]
11. Saito K. Measurement of fatigue in industries. Industrial health. 1999;37(2):134-42.
12. Hossain JL, Ahmad P, Reinish LW, Kayumov L, Hossain NK, Shapiro CM. Subjective fatigue and subjective sleepiness: two independent consequences of sleep disorders?. Journal of sleep research. 2005;14(3):245-53.
13. Ghaljaei F, Naderifar M, Ghaljeh M. Comparison of general health status and sleep quality between nurses with fixed working shifts and nurses with rotating working shifts. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences. 2011;13(1):47-50. [persian]
14. Rasoulian M, Elahi F, Afkham Ebrahimi A. The relationship between job burnout and personality traits in nurses. Iranian journal of psychiatry and clinical psychology. 2004;9(4):18-24. [persian]
15. Jansen PG, Kerkstra A, Abu-Saad HH, Van Der Zee J. The effects of job characteristics and individual characteristics on job satisfaction and burnout in community nursing. International journal of nursing studies. 1996;33(4):407-21.
16. Dashti E, Rassouli M, Khanali Mojen L, Pour hoseingholi A, Shirinabady Farahani A, Sarvi F. Nurses' fatigue in neonatal intensive care units and premature infants' readmissions. Iranian Journal of Nursing Research. 2015;10(2):1-10. [persian]
17. Raftopoulos V, Charalambous A, Talias M. The factors associated with the burnout syndrome and fatigue in Cypriot nurses: a census report. BMC Public Health. 2012;12(1):457.
18. Thomas MJ, Ferguson SA. Prior sleep, prior wake, and crew performance during normal flight operations. Aviation, Space, and Environmental Medicine. 2010;81(7):665-70.
19. Nasri S. Epidemiological study of chronic fatigue syndrome and its relation to psychiatric difficulties in nurses. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2004;9(4):25-33. [persian]
20. Winwood PC, Winefield AH, Lushington K. Work‐related fatigue and recovery: the contribution of age, domestic responsibilities and shiftwork. Journal of Advanced Nursing. 2006;56(4):438-49.
21. Jansen N, Van Amelsvoort L, Kristensen T, Van den Brandt P, Kant I. Work schedules and fatigue: a prospective cohort study. Occupational and environmental medicine. 2003;60(suppl 1):i47-i53.
22. Saremi M, Fallah MR. Subjective fatigue and medical errors among nurses in an educational hospital. Iran Occupational Health. 2013;10(4):1-8. [persian]
23. Åhsberg E. Dimensions of fatigue in different working populations. Scandinavian journal of psychology. 2000;41(3):231-41.
25. Aratake Y, Tanaka K, Wada K, Watanabe M, Katoh N, Sakata Y, et al. Development of Japanese version of the checklist individual strength questionnaire in a working population. Journal of occupational health. 2007;49(6):453-60.
26. Williamson A, Friswell R. Fatigue in the workplace: causes and countermeasures. Fatigue: Biomedicine, Health & Behavior. 2013;1(1-2):81-98.
27. Ruggiero JS. Correlates of fatigue in critical care nurses. Research in nursing & health. 2003;26(6):434-44.
28. Akerstedt T, Folkard S. Predicting duration of sleep from the three process model of regulation of alertness. Occupational and environmental medicine. 1996;53(2):136-41.
29. Mariman AN, Vogelaers DP, Tobback E, Delesie LM, Hanoulle IP, Pevernagie DA. Sleep in the chronic fatigue syndrome. Sleep medicine reviews. 2013;17(3):193-9.
متن کامل: (2116 مشاهده)
ارتباط نوبت کاری با خستگی مزمن در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی شهر یزد
مهرزاد ابراهیم زاده[1]، سارا جام برسنگ[2]، رضیه سلطانی گردفرامرزی[3]، حسن اشرف زاده[4] ،
غلامحسین حلوانی[5]*، مرضیه ابراهیم زاده[6]
چکیده
مقدمه:یکی از عوامل تهدیدکننده سلامتی نوبت کاری است. از اثرات مهم نوبت‌کاری می‌توان به خستگی مزمن اشاره کرد. هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین نوبت‌کاری با خستگی مزمن در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی شهر یزد می‌باشد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای روی 200 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی یزد انجام شد. از پرسشنامه‌های جمعیت شناختی و خستگی مزمن جهت جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. از نرم‌افزارSPSS نسخه 20 و آزمون‌های آماری همبستگی مستقل پیرسون و کای جهت تجزیه و تحلیل قرار استفاده گردید.
نتایج: 57 پرستار مرد و 143 پرستار زن در این مطالعه شرکت داشته‌اند. بین جنسیت، وضعیت تأهل، سابقه کار و سطح تحصیلات با وضعیت خستگی مزمن رابطه معناداری وجود نداشت، اما ارتباط بین گروه سنی با وضعیت خستگی مزمن معنادار بود. نتایج مطالعه همچنین نشان داد بین خستگی مزمن و نوبت‌کاری ارتباط معناداری وجود دارد.
نتیجه گیری: نوبت‌کاری بر وضعیت خستگی مزمن تأثیرگذار است، به‌طوری‌که خستگی مزمن در پرستاران با شیفت ثابت کمتر از پرستاران نوبت‌کار است.
واژه‌های کلیدی: خستگی مزمن، نوبت‌کاری، پرستاران
مقدمه
بزرگترین گروه شغلی در سیستم مراقبت بهداشتی و درمانی را پرستاران تشکیل می دهند (1). طبق مطالعات صورت گرفته به طور میانگین در ایران50 درصد از کل کارکنان سیستم درمانی را پرستاران تشکیل می دهند که این امار برخی کشورها به 80 درصد میرسد (2). الگوی غیر معمول کاری در مقایسه با روز کاری را نوبت کاری می گویند (3). به عبارتی افراد نوبـت کار در سـاعاتی غیـر از سـاعات معمـول کاری (7 صبـح تـا 6 عصـر) بـه صـورت ثابـت یـا چرخشـی مشـغول بـه کار هسـتند (4). یکـی از گروههـای شغلی مستعد نوبت کاری پرسـتاران هسـتند (5). طی پنج دهه اخیر در تمام کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نوبت کاری افزایش قابل توجهی داشته است. طبق آخرین آمار در حدود یک چهارم نیروی کار در ایالات متحده ی آمریکا به شیفت کاری مشغول می باشند (1, 6). حدود 27 درصد از مردان و 16 درصد از زنان در آمریکـا نوبت کار هستند. همچنین در بسـیاری از کشـور های اروپایی 19 تا 23 درصد افراد نوبت کار هســتند (7). از چالشهای شغلی کارکنان سیستم بهداشتی – درمانی نوبت کاری است و می تواند اثرات نامطلوب روانی از قبیل خستگی، خواب آلودگی و جسمانی از قبیل اختلالات قلبی عروقی و گوارشی اشاره کرد (5, 8). نتایج مطالعات نشان می دهد اختلالات روحی روانی در پرستاران نوبت کار شیوع بیشتری دارد (9, 10). از اختلالات جسمی روانی ناشی از نوبت کاری می توان به خستگی اشاره کرد.. خستگی عبارت است از احساس خسته شدن که به وسیله کار فیزیکی و ذهنی مفرط ایجاد می شود (11). خستگی مزمن به نوعی از خستگی اطلاق می گردد که افراد حتی بعد از استراحت و خواب کافی احساس خستگی مفرط می کنند (12). پرستاران شاغل در بیمارستان اغلب نوبت کار هستند که این موضوع می تواند تأثیر منفی بر روی سالمت جسمی و روانی آنها بگذارد (1). پس می توان گفت سلامت شغلی پرستاران می تواند متاثر از خستگی شغلی در اثر نوبت کاری باشد (13). در مطالعه ای که بر روی کارگران نوبت کار انجام گرفت نشان داد، تاثیر نوبت کاری برکیفیت خواب نامطلوب در نهایت منجر به بروز خستگی مزمن می شود (14). ارتباط بین خستگی مزمن با نوبت کاری و ساعات کاری طولانی گزارش شده است (15). خستگی در پرستاران باعث عدم تمرکز دقیق و همچنین کاهش مهارت های تصمیم گیری می شود که این یک عامل تهدید کننده برای پرستار و بیمار است و می تواند منجر به اثرات جبران ناپذیری شود (16). طبق مطالعه صورت گرفته توسط رفعت و همکاران شیوع خستگی گزارش شده توسط پرستاران 9/91 درصد بوده و دو سوم پرستاران در اغلب موارد خستگی را تجربه کرده اند (17) بنابراین به دنبال ساعات کاری طولانی مدت و نوبت کاری خستگی مزمن رخ می دهد که می تواند به اختلال عملکرد، بروز حادثه شود (18). با توجه به اهمیت نوبت کاری و خستگی مزمن و همچنین اشاره به این موضوع که شغل پرستاری از جایگاه ویژه ای در سیستم بهداشتی در مانی کشور برخوردار است این مطالعه با هدف بررسی فاکتورهای موثر بر خستگی مزمن در پرستاران نوبت کار و غیر نوبت کار بیمارستان‌های آموزشی شهر یزد انجام گردید .
روش بررسی
مطالعه حاضر از نوع مقطعی، توصیفی – تحلیلی می باشد که در سال 1398 بر روی پرستاران شاغل در بخش های مختلف بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد انجام پذیرفته است. جامعه آماری مطالعه شامل 200 نفر از پرستاران نوبت کار و غیر نوبت کار می باشد که به صورت نمونه گیری طبقه ای نمونه گیری شده اند. سپس در بین پرستاران پرسشنامه های جمعیت شناختی و ارزیابی سندرم خستگی مزمن توزیع گردید.
ابزار پژوهش
در این مطالعه به منظور اندازه گیری متغیرهای مورد نظر از پرسشنامه های زیر استفاده شده است:
پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی: با این پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک پرستاران نوبت کار و غیر نوبت کار شامل گروه سنی ،سابقه کار، سطح تحصیلات ، محل خدمت و وضعیت تاهل جمع اوری می گردد.
پرسشنامه خستگی چالدر : مقیاس خستگی چالدر برای ارزیابی سندرم خستگی مزمن، مقیاس خستگی چادر که توسط چالدر و همکاران ساخته شده و یک ابزار کوتاه 14 ماده ای است که علامت های ذهنی و بدنی خستگی را اندازه‌گیری می کند. این پرسشنامه یک ابزار خود سنجی است ، فرد بر اساس یک مقیاس چهار درجه ای از هیچ (صفر) تا زیاد (نمره 3) به صورت خود سنجی پاسخ می دهد. این پرسشنامه به دو خرده مقیاس (خستگی جسمی ) میانگین نمرات سؤالات 1 تا 8 و (خستگی ذهنی) میانگین نمرات سؤالات 9 تا 14 طبقه بندی می شود. روایی و پایایی این مقیاس توسط چالدر و همکاران در سال 1933 مورد بررسی قرارگرفته و با بهره گیری از فهرست علائم مصاحبه بالینی، 5/75درصد و ویژگی 5/74درصد به دست آمده است. ضریب همسانی درونی برای پرسشهای خستگی بدنی 85 درصد و برای پرسشهای خستگی ذهنی 82 درصد بود. این مقیاس برای اولین بار در ایران توسط نصری در سال 1389 ترجمه و ضریب پایایی آن مشخص شده است و برابر با 83 درصد بود (19). این مقیاس به عنوان ابزار سرند به کار برده شد و نمره نقطه برش 22 محسوب گردید. یعنی افرادی که نمره آنها 22 و بالاتر از 22 باشد دچار خستگی مزمن هستند.
پس از تکمیل پرسشنامه و جمع آوری داده ها، اطلاعات آماری با استفاده از نرم افزار SPSS ورژن 20 منتقل سپس توسط ازمون های آماری همبستگی مستقل پیرسون و کای دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
ملاحظات اخلاقی
کد اخلاق پژوهش IR.SSU.SPH.REC.1397.01 می باشد.
نتایج
در مطالعه حاضر 57 پرستار مرد و 143 پرستار زن شرکت داشته‌اند. نتایج مطالعه نشان می‌دهد فروانی پرستاران زن در هر دو شیفت نوبت‌کار و غیر نوبت‌کاربیشتر از پرستاران مرد بود، در پرستاران نوبت‌کار بیشترین فراوانی مربوط به گروه سنی 30 – 21 ساله در مجموع در این مطالعه نزدیک به 80 درصد (159 نفر) افراد زیر 40 سال سن داشتند همچنین در پرستاران نوبت‌کار و غیر نوبت‌کار90 درصد پرستاران دارای مدرک تحصیلی لیسانس و بالاتر بودند (جدول 1).
روش بررسی
مطالعه حاضر از نوع مقطعی، توصیفی – تحلیلی می باشد که در سال 1398 بر روی پرستاران شاغل در بخش های مختلف بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد انجام پذیرفته است. جامعه آماری مطالعه شامل 200 نفر از پرستاران نوبت کار و غیر نوبت کار می باشد که به صورت نمونه گیری طبقه ای نمونه گیری شده اند. سپس در بین پرستاران پرسشنامه های جمعیت شناختی و ارزیابی سندرم خستگی مزمن توزیع گردید.
ابزار پژوهش
در این مطالعه به منظور اندازه گیری متغیرهای مورد نظر از پرسشنامه های زیر استفاده شده است:
پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی: با این پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک پرستاران نوبت کار و غیر نوبت کار شامل گروه سنی ،سابقه کار، سطح تحصیلات ، محل خدمت و وضعیت تاهل جمع اوری می گردد.
پرسشنامه خستگی چالدر : مقیاس خستگی چالدر برای ارزیابی سندرم خستگی مزمن، مقیاس خستگی چادر که توسط چالدر و همکاران ساخته شده و یک ابزار کوتاه 14 ماده ای است که علامت های ذهنی و بدنی خستگی را اندازه‌گیری می کند. این پرسشنامه یک ابزار خود سنجی است ، فرد بر اساس یک مقیاس چهار درجه ای از هیچ (صفر) تا زیاد (نمره 3) به صورت خود سنجی پاسخ می دهد. این پرسشنامه به دو خرده مقیاس (خستگی جسمی ) میانگین نمرات سؤالات 1 تا 8 و (خستگی ذهنی) میانگین نمرات سؤالات 9 تا 14 طبقه بندی می شود. روایی و پایایی این مقیاس توسط چالدر و همکاران در سال 1933 مورد بررسی قرارگرفته و با بهره گیری از فهرست علائم مصاحبه بالینی، 5/75درصد و ویژگی 5/74درصد به دست آمده است. ضریب همسانی درونی برای پرسشهای خستگی بدنی 85 درصد و برای پرسشهای خستگی ذهنی 82 درصد بود. این مقیاس برای اولین بار در ایران توسط نصری در سال 1389 ترجمه و ضریب پایایی آن مشخص شده است و برابر با 83 درصد بود (19). این مقیاس به عنوان ابزار سرند به کار برده شد و نمره نقطه برش 22 محسوب گردید. یعنی افرادی که نمره آنها 22 و بالاتر از 22 باشد دچار خستگی مزمن هستند.
پس از تکمیل پرسشنامه و جمع آوری داده ها، اطلاعات آماری با استفاده از نرم افزار SPSS ورژن 20 منتقل سپس توسط ازمون های آماری همبستگی مستقل پیرسون و کای دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
ملاحظات اخلاقی
کد اخلاق پژوهش IR.SSU.SPH.REC.1397.01 می باشد.
نتایج
در مطالعه حاضر 57 پرستار مرد و 143 پرستار زن شرکت داشته‌اند. نتایج مطالعه نشان می‌دهد فروانی پرستاران زن در هر دو شیفت نوبت‌کار و غیر نوبت‌کاربیشتر از پرستاران مرد بود، در پرستاران نوبت‌کار بیشترین فراوانی مربوط به گروه سنی 30 – 21 ساله در مجموع در این مطالعه نزدیک به 80 درصد (159 نفر) افراد زیر 40 سال سن داشتند همچنین در پرستاران نوبت‌کار و غیر نوبت‌کار90 درصد پرستاران دارای مدرک تحصیلی لیسانس و بالاتر بودند (جدول 1).
جدول 1.توزیع فروانی (درصد) پرستاران در دو شیفت نوبت‌کار و غیر نوبت‌کار
| کل(درصد) | غیر نوبت‌کار(درصد) | نوبت‌کار(درصد) | دسته‌بندی وضعیت | متغیر |
| 57(28/5) | 27(47/4) | 30(52/6) | مرد | جنسیت |
| 143(71/5) | 73(51/1) | 70(48/9) | زن | |
| 63(31/5) | 7(11/2) | 56(88/8) | 21-30 | گروه سنی |
| 96(48) | 65(67/7) | 31(32/3) | 31-40 | |
| 33(15/5) | 21(63/6) | 12(36/4) | 41-50 | |
| 8(4) | 7(87/5) | 1(12/5) | بالای 50 | |
| 45(22/5) | 17(37/8) | 28(62/2) | مجرد | وضعیت تأهل |
| 142(71) | 73(51/4) | 69(48/6) | متأهل | |
| 7(3/5) | 5(71/4) | 2(28/6) | مطلقه | |
| 6(3) | 5(83/4) | 1(16/6) | بیوه | |
| 18(9) | 2(11/2) | 16(88/8) | 1-5 | سابقه کار |
| 65(32/5) | 27(41/5) | 38(58/5) | 6-10 | |
| 46(23) | 29(63/1) | 17(36/9) | 11-15 | |
| 42(21) | 29(69/1) | 13(30/9) | 16-20 | |
| 29(14/5) | 13(44/8) | 16(55/2) | بالای 20 | |
| 20(10) | 9(45) | 11(55) | فوق‌دیپلم | سطح تحصیلات |
| 180(90) | 91(50/6) | 89(49/4) | لیسانس و بالاتر |
نتایج مطالعه نشان داد بین جنسیت، وضعیت تأهل، سابقه کار و سطح تحصیلات با وضعیت خستگی مزمن رابطه معناداری وجود ندارد، اما ارتباط بین گروه سنی با وضعیت خستگی مزمن معنادار بود (013/0=p-value). همچنین خستگی مزمن باعث اختلاف در گروههای سنی می‌شود به طوری‌که بیشترین فراوانی خستگی مزمن در گروه سنی 21 تا 30 و کمترین فراوانی در افراد بالای 50 سال مشاهده شد (جدول 2).
جدول 2. توزیع فراوانی وضعیت خستگی مزمن در پرستاران
| p-value | خستگی مزمن | دسته‌بندی وضعیت | متغیر | |
| دارد | ندارد | |||
| 16/0 | (3/33)19 | (7/66)38 | مرد | جنسیت |
| (2/25)36 | (8/74)107 | زن | ||
| 93/0 | (7/26) 12 | (3/73)33 | مجرد | وضعیت تأهل |
| (2/28) 40 | (8/71) 102 | متأهل | ||
| (6/28)2 | (4/71)5 | مطلقه | ||
| (7/16)1 | (3/83)5 | بیوه | ||
| 56/0 | (7/16) 3 | (3/83) 15 | 1- 5 | سابقه کار |
| (7/27) 18 | (3/72) 47 | 6-10 | ||
| (9/23) 11 | (1/76) 35 | 11-15 | ||
| (6/28) 12 | (4/71) 30 | 16-20 | ||
| (9/37) 11 | (1/62) 18 | بالای 20 | ||
| 013/0 | (3/41) 26 | (7/58) 37 | 21-30 | گروه سنی |
| (8/18) 18 | (3/81) 78 | 31-40 | ||
| (3/30) 10 | (7/69) 23 | 41-50 | ||
| (5/12) 1 | (5/87) 7 | بالای 50 | ||
| 48/0 | (30) 6 | 14(70) | فوق‌دیپلم | سطح تحصیلات |
| 49(27/2) | 131(72/8) | لیسانس و بالاتر | ||
نتایج مطالعه همچنین نشان داد بین نوبت‌کاری و وضعیت خستگی مزمنارتباط معناداری وجود دارد به طوری که خستگی مزمن در پرستاران با شیفت ثابت کمتر از پرستاران نوبت‌کار است (جدول 3).
جدول 3. ارتباط وضعیت شیفت کاری با خستگی مزمن
| p-value | مجموع | خستگی مزمن | وضعیت شیفت کاری | |
| دارد | ندارد | |||
| 001/0 | (50) 100 | (4/16) 9 | (8/62) 91 | غیر نوبت‌کار |
| (50) 100 | (6/83) 46 | (2/37) 54 | نوبت‌کار | |
| (100) 200 | (5/27) 55 | (5/72) 145 | کل | |
بحث
نتایج مطالعه نشان داد ارتباط معناداری بین خستگی مزمن و نوبت‌کاری وجود دارد همچنین بین گروههای سنی و خستگی مزمن رابطه معناداری مشاهده گردید به‌طوری‌که بیشترین فراوانی خستگی مزمن در گروه سنی 21 تا 30 سال مشاهده شد. در مطالعه Win wood و همکاران نتایج نشان داد الگوی شیفتی و به ویژه چرخش‌های شیفتی دارای شب‌کاری، مهم‌ترین عامل مؤثر بر خستگی است و ارتباط معناداری بین خستگی مزمن و نوبت‌کاری در پرستاران وجود دارد که از این نظر با نتایج مطالعه صورت گرفته همسو می‌باشد(20). نتایج این مطالعه مشابه با یافته‌های مطالعه Jansen و همکاران است که نشان داد خستگی در افراد نوبت کار بیشتر از خستگی روزکاران درک می شود (21).
طبق نتایج مطالعه ارتباط معنا داری بین جنس، سابقه کار و میزان تحصیلات با خستگی مشاهده نشد. برخلاف این نتایج، در مطالعه ای که با هدف تعیین ارتباط بین خستگی و خطای پزشکی در پرستاران انجام شد بین سن و سابقه کار پرستاران با خستگی آن ها، ارتباط آماری معنا داری وجود داشت. همچنین یافته های پژوهشگران حاکی از این بود که بین سن پرستاران و خستگی ارتباط منفی و معکوسی وجود دارد به طوری که پرستاران مسن تر، میزان خستگی کمتری نسبت به پرستاران جوانتر دارند که از این نظر با یافته های مطالعه صورت گرفته مطابقت دارد، طبق یافته ها مطالعه مورد نظر ارتباط معنا داری بین گروههای سنی و خستگی مزمن وجود داشت بطوریکه بیشترین فراوانی خستگی مزمن در گروه سنی 21 تا 30 سال مشاهده شد که از دلایل آن نیز می توان به این موضوع اشاره کرد که افراد جوانتر بیشتر نوبت کار هستند (22). در مطالعه ای دیگر که به منظور بررسی خستگی در جمعیت‌های کاری انجام شد نتایج نشان داد خستگی در نوبت کاران بیشتر بود. به ویژه میزان خستگی درک شده در بین نوبت کاران شیفت شب نسبت به شیفت صبح و عصر ، بیشتر گزارش شده بود که همسو با مطالعه صورت گرفته بود (23). مطالعه دشتی و همکاران نشان داد که بین خستگی و اطلاعات جمعیت شناختی (جنسیت، سابقه کار) رابطه معنا داری وجود ندارد که همسو با یافته های مطالعه بود (16). مطالعات گوناگون ، نوبت کاری را یکی از عوامل مهم ایجاد خستگی دانسته اند. در تمامی این مطالعات در کارگران نوبت کار میزان خستگی بیشتری مشاهده شده است (21, 25, 26). در مطالعه دیگری با هدف ارتباط خستگی با مراقبتهای پرستاری، در پرستاران نوبت کار و شیفت ثابت خستگی مزمن داشتند؛اما پرستاران نوبت شب الگوی خواب نامطلوبتری را نسبت به پرستاران نوبت روز ابراز داشتند (27). اما در مطالعه Akerstedt و همکـاران رابطـه معنـاداری بـین نوبت کاری و خستگی یافت نگردید (28). شیوع نوبت کاری پرستاران در بیمارستانها باعث بروز خواب نامطلوب در پرستاران و در نتیجه آن خستگی شغلی و بروز اثرات روانی و فیزیولوژیکی می گردد برنامه ریزی های مدیریتی از قبیل برقراری شیفت های ثابت کاری که به موجب آن پیامدهای منفی شیفت های گردشی از قبیل خستگی کاهش یابد. بنابراین برای کاهش خستگی ناشی از کار بایستی زمانهای مناسب برای استراحت در نظر گرفته شود. نقش استراحت در طول زمان کار جهت کاهش خستگی توسط بسیاری از مطالعات مورد تایید قرار گرفته است (29).
نتیجه‌گیری
به طور کلی با توجه به یافته های این پژوهش مـی تـوان نتیجـه گرفت خستگی مزمن در پرستاران بالا است. از فاکتورهای تاثیر گذار بر روی خستگی مزمن وضعیت سنی پرستاران بود همچنین ارتباط تنگاتنگی بین نوبت کاری و خستگی مزمن وجود داشت. شود بطوریکه خستگی مزمن در پرستاران شیفت ثابت کمتر از پرستاران نوبت کار بود. بهترین اقدام برای مقابله با خستگی، محدود کردن علل خستگی خواهد بود. حذف مخاطره شامل طراحی برنامه کار – استراحت و سازماندهی کار جهت اجتناب از فاکتورهای اصلی خستگی می باشد.
سپاسگزاری
این مقاله بخشی از پایانامه نویسنده اول است که در دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد تصویب شده است. پژوهشگران لازم می دانند از همکاری بی دریغ تمامی پرستاران شرکت کننده در مطالعه، تشکر و قدردانی نمایند.
طبق نتایج مطالعه ارتباط معنا داری بین جنس، سابقه کار و میزان تحصیلات با خستگی مشاهده نشد. برخلاف این نتایج، در مطالعه ای که با هدف تعیین ارتباط بین خستگی و خطای پزشکی در پرستاران انجام شد بین سن و سابقه کار پرستاران با خستگی آن ها، ارتباط آماری معنا داری وجود داشت. همچنین یافته های پژوهشگران حاکی از این بود که بین سن پرستاران و خستگی ارتباط منفی و معکوسی وجود دارد به طوری که پرستاران مسن تر، میزان خستگی کمتری نسبت به پرستاران جوانتر دارند که از این نظر با یافته های مطالعه صورت گرفته مطابقت دارد، طبق یافته ها مطالعه مورد نظر ارتباط معنا داری بین گروههای سنی و خستگی مزمن وجود داشت بطوریکه بیشترین فراوانی خستگی مزمن در گروه سنی 21 تا 30 سال مشاهده شد که از دلایل آن نیز می توان به این موضوع اشاره کرد که افراد جوانتر بیشتر نوبت کار هستند (22). در مطالعه ای دیگر که به منظور بررسی خستگی در جمعیت‌های کاری انجام شد نتایج نشان داد خستگی در نوبت کاران بیشتر بود. به ویژه میزان خستگی درک شده در بین نوبت کاران شیفت شب نسبت به شیفت صبح و عصر ، بیشتر گزارش شده بود که همسو با مطالعه صورت گرفته بود (23). مطالعه دشتی و همکاران نشان داد که بین خستگی و اطلاعات جمعیت شناختی (جنسیت، سابقه کار) رابطه معنا داری وجود ندارد که همسو با یافته های مطالعه بود (16). مطالعات گوناگون ، نوبت کاری را یکی از عوامل مهم ایجاد خستگی دانسته اند. در تمامی این مطالعات در کارگران نوبت کار میزان خستگی بیشتری مشاهده شده است (21, 25, 26). در مطالعه دیگری با هدف ارتباط خستگی با مراقبتهای پرستاری، در پرستاران نوبت کار و شیفت ثابت خستگی مزمن داشتند؛اما پرستاران نوبت شب الگوی خواب نامطلوبتری را نسبت به پرستاران نوبت روز ابراز داشتند (27). اما در مطالعه Akerstedt و همکـاران رابطـه معنـاداری بـین نوبت کاری و خستگی یافت نگردید (28). شیوع نوبت کاری پرستاران در بیمارستانها باعث بروز خواب نامطلوب در پرستاران و در نتیجه آن خستگی شغلی و بروز اثرات روانی و فیزیولوژیکی می گردد برنامه ریزی های مدیریتی از قبیل برقراری شیفت های ثابت کاری که به موجب آن پیامدهای منفی شیفت های گردشی از قبیل خستگی کاهش یابد. بنابراین برای کاهش خستگی ناشی از کار بایستی زمانهای مناسب برای استراحت در نظر گرفته شود. نقش استراحت در طول زمان کار جهت کاهش خستگی توسط بسیاری از مطالعات مورد تایید قرار گرفته است (29).
نتیجه‌گیری
به طور کلی با توجه به یافته های این پژوهش مـی تـوان نتیجـه گرفت خستگی مزمن در پرستاران بالا است. از فاکتورهای تاثیر گذار بر روی خستگی مزمن وضعیت سنی پرستاران بود همچنین ارتباط تنگاتنگی بین نوبت کاری و خستگی مزمن وجود داشت. شود بطوریکه خستگی مزمن در پرستاران شیفت ثابت کمتر از پرستاران نوبت کار بود. بهترین اقدام برای مقابله با خستگی، محدود کردن علل خستگی خواهد بود. حذف مخاطره شامل طراحی برنامه کار – استراحت و سازماندهی کار جهت اجتناب از فاکتورهای اصلی خستگی می باشد.
سپاسگزاری
این مقاله بخشی از پایانامه نویسنده اول است که در دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد تصویب شده است. پژوهشگران لازم می دانند از همکاری بی دریغ تمامی پرستاران شرکت کننده در مطالعه، تشکر و قدردانی نمایند.
References:
1. Costa G. Shift work and occupational medicine: an overview. Occup Med (Lond). 2003;53(2):83-8.
2. Valizadeh S, Fallahi Khoshknab M, Mohammadi E, Ebrahimi H, Arshadi Bostanabad M. Nurse’s perception from barriers to empowerment: a qualitative research. Journal of Urmia Nursing And Midwifery Faculty. 2015;12(12):1128-38. [persian]
3. Steenland K. Shift work, long hours, and cardiovascular disease: A review. Occupat Med. 2000;15(4):7-17.
4. Scott A, LaDou J. Health and safety in shift workers. Occupational medicine. 1994;3:960-86.
5. Habibi E, Dadkhah Tehrani S. Ghareh baei S, Mahaki B. A survey of the relationship between shift work and job burnout in nurse staff of Alzahra hospital application maslach’s burnout questionnaire. J Health Syst Res. 2015;11(1):77-87. [persian]
6. Knutsson A. Health disorders of shift workers. Occupational medicine. 2003;53(2):103-8.
7. Pati AK, Chandrawanshi A, Reinberg A. Shift work: consequences and management. Current science. 2001:32-52.
8. Zamanian Z, Dehghani M, Mohammady H, Rezaeiani M, Daneshmandi H. Investigation of shift work disorders among security personnel. International Journal of Occupational Hygiene. 2012;4(2):39-42.
9. Zamanian Ardakani Z, Kakooei H, Ayattollahi S, Karimian S, Nasle Seraji G. Mental Health Survey on Shift Work Nurses in Shiraz Province, Iran. Journal of School of Public Health & Institute of Public Health Research. 2008;5(4): 47-55. [persian]
10. Choubineh A, Shah CB, Keshavarzi S, Rahnama K. Shift Work-Related Problems Among Operation Room Technicians Of Shiraz University Of Medical Sciences Hospitals, 2006-2007. Iran Occupational Health. 2007;4(1,2):48-52. [persian]
11. Saito K. Measurement of fatigue in industries. Industrial health. 1999;37(2):134-42.
12. Hossain JL, Ahmad P, Reinish LW, Kayumov L, Hossain NK, Shapiro CM. Subjective fatigue and subjective sleepiness: two independent consequences of sleep disorders?. Journal of sleep research. 2005;14(3):245-53.
13. Ghaljaei F, Naderifar M, Ghaljeh M. Comparison of general health status and sleep quality between nurses with fixed working shifts and nurses with rotating working shifts. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences. 2011;13(1):47-50. [persian]
14. Rasoulian M, Elahi F, Afkham Ebrahimi A. The relationship between job burnout and personality traits in nurses. Iranian journal of psychiatry and clinical psychology. 2004;9(4):18-24. [persian]
15. Jansen PG, Kerkstra A, Abu-Saad HH, Van Der Zee J. The effects of job characteristics and individual characteristics on job satisfaction and burnout in community nursing. International journal of nursing studies. 1996;33(4):407-21.
16. Dashti E, Rassouli M, Khanali Mojen L, Pour hoseingholi A, Shirinabady Farahani A, Sarvi F. Nurses' fatigue in neonatal intensive care units and premature infants' readmissions. Iranian Journal of Nursing Research. 2015;10(2):1-10. [persian]
17. Raftopoulos V, Charalambous A, Talias M. The factors associated with the burnout syndrome and fatigue in Cypriot nurses: a census report. BMC Public Health. 2012;12(1):457.
18. Thomas MJ, Ferguson SA. Prior sleep, prior wake, and crew performance during normal flight operations. Aviation, Space, and Environmental Medicine. 2010;81(7):665-70.
19. Nasri S. Epidemiological study of chronic fatigue syndrome and its relation to psychiatric difficulties in nurses. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2004;9(4):25-33. [persian]
20. Winwood PC, Winefield AH, Lushington K. Work‐related fatigue and recovery: the contribution of age, domestic responsibilities and shiftwork. Journal of Advanced Nursing. 2006;56(4):438-49.
21. Jansen N, Van Amelsvoort L, Kristensen T, Van den Brandt P, Kant I. Work schedules and fatigue: a prospective cohort study. Occupational and environmental medicine. 2003;60(suppl 1):i47-i53.
22. Saremi M, Fallah MR. Subjective fatigue and medical errors among nurses in an educational hospital. Iran Occupational Health. 2013;10(4):1-8. [persian]
23. Åhsberg E. Dimensions of fatigue in different working populations. Scandinavian journal of psychology. 2000;41(3):231-41.
25. Aratake Y, Tanaka K, Wada K, Watanabe M, Katoh N, Sakata Y, et al. Development of Japanese version of the checklist individual strength questionnaire in a working population. Journal of occupational health. 2007;49(6):453-60.
26. Williamson A, Friswell R. Fatigue in the workplace: causes and countermeasures. Fatigue: Biomedicine, Health & Behavior. 2013;1(1-2):81-98.
27. Ruggiero JS. Correlates of fatigue in critical care nurses. Research in nursing & health. 2003;26(6):434-44.
28. Akerstedt T, Folkard S. Predicting duration of sleep from the three process model of regulation of alertness. Occupational and environmental medicine. 1996;53(2):136-41.
29. Mariman AN, Vogelaers DP, Tobback E, Delesie LM, Hanoulle IP, Pevernagie DA. Sleep in the chronic fatigue syndrome. Sleep medicine reviews. 2013;17(3):193-9.
[1] کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
[2] استادیار، گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
[3] کاشناسی ارشد بهداشت حرفه ای، مرکز تحقیقات بیماریهای ناشی از صنعت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
[4] کارشناسی ارشد، گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
[5] استادیار، گروه مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
[6] کارشناس پرستاری، بیمارستان رازی بانه، دانشگاه علوم پزشکی کردستان، کردستان، ایران
* نویسنده مسئول: تلفن تماس: 09135201302 پست الکترونیک:halvani39@gmail.com
تاریخ دریافت:.6/6/1398 تاریخ پذیرش:.9/2/1399
* نویسنده مسئول: تلفن تماس: 09135201302 پست الکترونیک:halvani39@gmail.com
تاریخ دریافت:.6/6/1398 تاریخ پذیرش:.9/2/1399
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
