Ethics code: IR.IAU.YAZD.REC.1399.041
mirhosseini M, Moinuddin M, Hirani F, Hatami Nasab , S H. Analyzing the most effective indicators of accountant professional ethics: the inevitable necessity for assessing the safe behavior of accountants. tkj 2021; 13 (1) :62-80
URL:
http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1101-fa.html
میرحسینی ملیحه، معین الدین محمود، حیرانی فروغ، حاتمی نسب سید حسن. واکاوی مؤثرترین شاخصهای اخلاق حرفه ای حسابدار: ضرورت اجتناب ناپذیر برای ارزیابی رفتار ایمن حسابداران. فصلنامه علمی تخصصی طب کار. 1400; 13 (1) :62-80
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1101-fa.html
دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد ، : mahmoudmoein@iauyazd.ac.ir
متن کامل [PDF 1402 kb]
(646 دریافت)
|
چکیده (HTML) (1486 مشاهده)
متن کامل: (1780 مشاهده)
واکاوی مؤثرترین شاخصهای اخلاق حرفه ای حسابدار: ضرورت اجتناب ناپذیر برای ارزیابی رفتار ایمن حسابداران
ملیحه میرحسینی[1]، محمود معین الدین[2]*، فروغ حیرانی[3]، سید حسن حاتمی نسب[4]
چکیده
مقدمه:
اخلاق در زندگی انسان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا انسانیت انسان وقتی شکل میگیرد که ارزشهای اخلاقی در وجود او متبلور شود. هر انسانی را به میزان ظهور ارزشهای اخلاقی در افکار و گفتار و رفتار ارزیابی میکنند، اولین نمودی که از یک شخص در جامعه ظاهر می شود اخلاق آن فرد است. برای افزایش تأثیر اخلاق حرفهای وجود الگوهای منطبق با فرهنگ و جامعه لازم است و با شناخت آنها میتوان ابعاد بروز رفتار ایمن از سوی حسابداران را واکاوی کرد.
روش بررسی:
این تحقیق مبتنی بر روش ترکیبی میباشد. چون در این پژوهش در جمع آوری و تحلیل داده ها، ترکیب یافتهها و نتیجهگیری از هر دو رهیافت کمی و کیفی استفاده شده است. در پژوهش پیش رو، جمع آوری داده ها از طریق روشهای تحقیق کتابخانهای و میدانی انجام شده است جامعه آماری متشکل از متون نظری مرتبط با اخلاق حرفهای حسابداری میباشد. در این تحقیق با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته معیارهای مؤثر بر اساس پژوهشهای پیشین شناسایی و در نهایت تعداد 25 زیرمؤلفه در قالب 5 شاخص به عنوان با اهمیتترین عوامل اخلاق حرفهای حسابدار تعیین شد. در این پژوهش از نرم افزار NVIVO (در بخش تحلیل محتوا ) استفاده شده است.
نتایج:
از نظر خبرگان، زیرمؤلفههای حرفه ایگرایی و سازمانی نسبت به سایر معیارها اهمیت بیشتری داشته و بر توسعه پایدار رفتار ایمن و اخلاق حرفه ای حسابدار اثرگذار می باشد.
نتیجهگیری:
با درک اخلاق حرفهای حسابداران و شناسایی مؤلفههای اساسی آن در ابعاد مختلف و مشخص نمودن میزان اهمیت هر یک از آنها میتوان چارچوب یا قالب مشخصی جهت رعایت شدن یا نشدن اخلاق حرفه ای توسط حسابداران و نیز تمایل به رفتار کردن براساس آیین رفتار حرفه ای را طراحی نموده و به اجرا درآورد تا از این طریق باعث کاهش رفتارهای ناایمن و در نتیجه آن کاهش نرخ وقوع حوادث در صنایع کشور شد.
واژههای کلیدی: اخلاق حرفه ای، رفتار ایمن، غربالگری فازی، تحلیل محتوای کیفی، حسابداران
مقدمه
هاینریچ(Heinrich) در سال 1931 به این باور رسید که انسان مهم ترین عامل بروز حادثه است. به گونه ای که 88 درصد حوادث به علت اعمال ناایمن افراد روی می دهد. امروزه این عقیده با قالبی دیگر مورد توجه قرار گرفته است. در روند جدید به جای بررسی منفرد رفتار فرد، رفتار او در زمینه یا بافتی که قرار دارد، بررسی می شود. این موضوع با عنوان ایمنی مبتنی بر رفتار یا ایمنی رفتاری شکل گرفته است و در آن، اعمال ناایمن (تخلفات) فرد از زوایای ایمنی، روانشناسی، جامعه شناسی، روابط کار و غیره بررسی می شود (1). به گفته آلبرت انیشتین دنیا جای خطرناکی است، نه به خاطر مردمان شرور، بلکه به خاطر آنها که شرارت را میبینند و کاری در مورد آن انجام نمی دهند. بنابراین میتوان گفت که توجه به اخلاق و اصول اخلاقی که در هر جامعه با توجه به نوع فرهنگ آن جامعه تدوین گردیده است، یکی از عوامل موفقیت جامعه است (2).اخلاق موضوعیست فراگیر که همه جوانب زندگی بشر را پوشش میدهد. رشد روز افزون جامعه بشری و پیچیده شدن روابط ومناسبات اجتماعی، پیدایش حرفههای گوناگون را ایجاب میکند. تداوم حیات این حرفه ها به نوع و کیفیت خدماتی بستگی دارد که آنها ارائه میکنند و اعتماد و اعتباری است که در نتیجه ارائه این خدمات بدست میآورند. این اعتماد و اعتبار سرمایه اصلی هر حرفه است و وظیفه هر حرفه و اعضای آن حفظ سرمایه بدست آمده است. ضوابط رفتاری و اخلاقی، مهمترین خط مشی هر حرفه را تشکیل میدهد و در برگیرنده مواردی از جمله ویژگیهای اصلی هر حرفه و روابط اعضای حرفه با جامعه و یکدیگر است (3). ارزشهای اخلاقی، زیربنایی را فراهم میکند که یک جامعه متمدن و متعالی فرهنگی و رفتاری بر آن بنا میشود، زیرا بدون این بنا جامعه متمدن از هم پاشیده و فرو میریزد (4). لزوم رعایت اخلاق حرفه ای در تمامی حرفه ها از جمله حرفه حسابداری از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا با توجه به اینکه فعالیتهای مالی برای بقای دنیای امروز ضروری هستند و حسابداری این فعالیتها را تسهیل میکند ؛ از این رو این حرفه به عنوان یک حرفه سودمند تلقی شده و به خاطر نقش اساسی اش در ردیابی شبکه بزرگ و مبهم روابط مالی پیچیده در دنیای اقتصادی امروز، به یک حرفه خدماتی حساس تبدیل شده که همچون دیگر حرفه ها دارای فرمانهای اخلاقی میباشد. لذا جامعه انتظارات فراوانی از اهل این حرفه دارد. از این رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابداران باید به طور قابل توجهی کارآمد، قابل اتکا، واقعی و بیغرضانه باشد و حسابداران نه تنها باید واجد شرایط و صلاحیت حرفه ای بوده، بلکه باید از درجه بالایی از صداقت و درستکاری حرفه ای نیز برخوردار باشند (5). از سوی دیگر افراد شاغل در محیطهای صنعتی به دلیل ماهیت کار در معرض خطرات و آسیبهای جدی قرار دارند و به تناسب رشد روز افزون تکنولوژی، خطرات و آسیب ها نیز به صورت بالقوه رو به گسترش هستند (6). میزان بروز حوادث در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته میباشد. کشور ایران نیز در دودهه اخیر در مسیر توسعه گام برداشته و رشد سریعی را از نظر صنعتی و اقتصادی به خود گرفته است که منجر به تغییرات اقتصادی و اجتماعی همراه با پیامدهای خوب و بد آن شده است (7). مطالعاتی که بر روی شناسایی علل و حوادث صورت گرفته است، نشان داده که علل 85 تا 95 درصد از حوادث شغلی که در اثر رفتار نا ایمن رخ میدهد نگرش، رفتار و فرهنگ است (8). به عنوان مثال در گزارشی با عنوان شفافیت بین المللی که در سال 2008 از میان کشورهای خاور میانه و شمال آفریقا انجام گرفت، کشور ایران به همراه کشور عراق در پایین ترین و بدترین جایگاه از لحاظ فساد مالی قرار گرفت (9).
اگر مطالعات مربوط به ایمنی را به دقت بررسی کنیم، دو روش متفاوت برای مطالعه عملکرد ایمنی در سازمانها بدست میآید. در رویکرد اول بسیاری از مطالعات عملکرد ایمنی را بر اساس شاخصهای حوادث و خرده حوادث و یا جراحات ثبت کرده اند (6،10،11). در رویکرد دوم، مطالعات رفتارهای ایمن و غیر ایمن را مورد بررسی قرار داده اند و بیشتر آنها رفتارهای ایمن را برای اندازه گیری نتایج ایمنی انتخاب کرده اند (12). رفتار ایمن شامل رفتارهای واقعی است که توسط افراد در محیط کار انجام میشود به طوری که اعمال آنها مطابق با دستورالعملهای ایمنی باشد (13). در واقع کلیه رفتارهای فردی که در ارتباط با ایمنی سازمان باشد به عنوان عملکرد ایمنی قلمداد میشود (14). رفتارهای ایمن شامل دو حیطه رعایت ایمنی و مشارکت ایمنی میباشد که به عنوان اجزاء عملکرد ایمنی میباشند. رعایت ایمنی شامل فعالیت هایی است که افراد باید انجام دهند تا ایمنی آنها حفظ و افزایش یابد. مشارکت ایمنی رفتارهایی را توضیح میدهد که به طور مستقیم نقشی را در تأمین ایمنی افراد ندارد اما کمک میکند تا شرایطی ایجاد شود که سطح ایمنی را در سازمان افزایش داده و از اهداف ایمنی سازمانی حمایت کند (12،15،16).
رفتار افراد در محیط کار در زمینه ایمنی توسط متغیرهای مختلفی تحت تأثیر قرار میگیرد، اما ارتباط بین این متغیرها و رفتار ایمن به صورت قطعی تأیید نشده است یا حتی الامکان در همه جوامع صنعتی و حرفه ای متنوع با ویژگیهای مختلف فرهنگی تأیید نشده است. در غالب پژوهشهایی که در صدد اندازه گیری فرهنگ ایمنی هستند، لازم است پژوهشگر عوامـل اصـلی شـکل دهنـده رفتـارهـای مربوط به ایمنی را تعیین کند. در همین راستا و در حرفه حسابداری پرسشهای مهمی که در اینجا مطرح میشود این است که : با وجود اهمیت اخلاق حرفه ای در حسابداری، پژوهشهای حسابداری در ایران چه نقشی را در این زمینه ایفا نموده و به چه یافتههای مهمی که قابلیت کاربردی و عملی در جامعه داشته باشد، دسترسی پیدا کرده اند و در آینده اخلاق حسابداری در ایران در چه زمینه هایی باید تقویت شود؟ و مهم ترین محتوای این پژوهشها مربوط به چه مواردی از اخلاق حسابداری میشود؟ لذا ضروری است که یکی از عمده ترین دغدغههای مدیران و حسابداران در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در حرفه باشد تا افراد با حس مسئولیت و تعهد کامل به کار بپردازند و اصول اخلاقی را رعایت کنند.
بنابراین برای اینکه بتوان در گسترش اخلاق سرعت بیشتری ایجاد نمود و کارایی و اثر بخشی آن را بهبود بخشید، لازم است که بتوان متغیرهایی که میتواند بر اخلاق اثر گذار بوده و یا تأثیر گذار باشد را شناسایی نموده و در مرحلههای بعدی مدیریت نمود. لذا با وجود شکاف میان تئوریهای موجود در زمینه اخلاق حرفه ای در حسابداری و رعایت آیین رفتار حرفه ای در عمل، پژوهش حاضر در پی آن است که به شناسایی مؤلفههای اخلاق حرفه ای که از تحلیل محتوای مقالات و متون نظری در خصوص پدیدهها، رویدادها یا اقدامات اخلاقی حاصل میشود بپردازد، چرا که انجام این بررسی تحلیلی و ارزیابی رفتار ایمن وتعیین فاکتورهای مرتبط با آن در جوامع حرفهای بومی و میزان اثر هر کدام از این عوامل بر رفتارهای ایمن کارکنان، میتواند گام مفیدی در مدیریت منابع جهت کاهش حوادث و خسارات ناشی از آنها باشد .
سوالهای پژوهش
با توجه به هدف پژوهش که شناسایی وتعیین مهم ترین معیارهای اخلاق حرفه ای حسابدار برای ارزیابی رفتار ایمن است، سوالات پژوهش به شرح زیر طراحی و تدوین شد:
- مؤلفههای اخلاق حرفه ای حسابدار چیست؟
- برای ارزیابی رفتار ایمن حسابداران از بین مؤلفههای اخلاق حرفه ای حسابدار کدام مورد از اهمیت بیشتری برخوردار است؟
روش بررسی
این تحقیق براساس پیازپژوهش، با توجه به هدف آن، یک پژوهش کاربردی-توسعهای است، زیرا میتواند برای دستیابی به اطلاعاتی در مورد آینده حوزههای مسئولیت اجتماعی و کمک در حوزۀ تصمیم گیری برای آینده عملکرد اخلاقی حسابداران در شرکتها مفید باشد. همچنین این پژوهش چون به دنبال کشف مهم ترین مؤلفههای اخلاق حرفه ای حسابدار است ؛ پژوهشی پیمایشی و اکتشافی محسوب میشود. ازنظر پارادایم حاکم بر تحقیق تفسیری و ازنظر شیوه اجرا نیز آزمایشی از نوع توصیفی و ازنظر مقطع زمانی گردآوری دادههای این تحقیق مقطعی است. دادههای مورد استفاده در پژوهش حاضر جهت پیاده سازی تحلیل محتوای متون نظری مربوط به اخلاق حرفه ای حسابدار شامل کتاب ها، مقالات، آیین نامه ها و ... هستند که با استفاده از روش آرشیوی مقالات و متون منتشر شده در زمینه اخلاق حرفه ای حسابداری در بازه زمانی 1398-1390( با توجه به تشدید فسادهای مالی در سالهای اخیر) در ایران که تعداد 112 مقاله بود به عنوان جامعه آماری جمع آوری شد و برای افزایش دقت، نمونه گیری به عمل نیامد (جدول1).