دوره 15، شماره 1 - ( فصلنامه علمی تخصصی طب کار یزد 1402 )
جلد 15 شماره 1 صفحات 36-26 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 11629
Ethics code: IR.SSU.SRH.REC.1400.017
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Fallah B, Fonooni P, Fallahfaragheh A, Nasiriani K, Bakhshi F. Investigating the relationship between post-traumatic stress disorder and personality traits in nurses caring for patients with COVID-19. tkj 2023; 15 (1) :26-36
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1209-fa.html
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1209-fa.html
فلاح بهاره، فنونی پروین، فلاح فراغه احمدرضا، نصیریانی خدیجه، دهقانی فاطمه، بخشی فاطمه و همکاران.. بررسی ارتباط استرس پس از سانحه با ویژگی‌های شخصیتی در پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کووید-۱۹. فصلنامه علمی تخصصی طب کار. 1402; 15 (1) :26-36
بهاره فلاح 
، پروین فنونی ، احمدرضا فلاح فراغه ، خدیجه نصیریانی ، فاطمه دهقانی ، فاطمه بخشی ، محمدحسین دهقانی*
، پروین فنونی ، احمدرضا فلاح فراغه ، خدیجه نصیریانی ، فاطمه دهقانی ، فاطمه بخشی ، محمدحسین دهقانی*
دانشیار، گروه بیهوشی و مراقبت‌های ویژه، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران ، mh.dehghani1199@gmail.com
متن کامل [PDF 943 kb]
(287 دریافت)
| چکیده (HTML) (547 مشاهده)
References
1. Chan JF-W, Yuan S, Kok K-H, To KK-W, Chu H, Yang J, et al. A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster. The lancet. 2020;395(10223):514-23.
2. Miller MW, Resick PA. Internalizing and externalizing subtypes in female sexual assault survivors: Implications for the understanding of complex PTSD. Behavior therapy. 2007;38(1):58-71.
3. Mei S, Liang L, Ren H, Hu Y, Qin Z, Cao R, et al. Association between perceived stress and post-traumatic stress disorder among medical staff during the COVID-19 epidemic in Wuhan City. Frontiers in public health. 2021;9:780.
4. Lai J, Ma S, Wang Y, Cai Z, Hu J, Wei N, et al. Factors associated with mental health outcomes among health care workers exposed to coronavirus disease 2019. JAMA network open. 2020;3(3):e203976-e.
5. Kang L, Li Y, Hu S, Chen M, Yang C, Yang BX, et al. The mental health of medical workers in Wuhan, China dealing with the 2019 novel coronavirus. The Lancet Psychiatry. 2020;7(3):e14.
6. Alharbi J, Jackson D, Usher K. The potential for COVID‐19 to contribute to compassion fatigue in critical care nurses. Journal of clinical nursing. 2020;29(15-16):2762-2764.
7. Pappa S, Ntella V, Giannakas T, Giannakoulis VG, Papoutsi E, Katsaounou P. Prevalence of depression, anxiety, and insomnia among healthcare workers during the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis. Brain, behavior, and immunity. 2020;88:901-7.
8. Carmassi C, Foghi C, Dell'Oste V, Cordone A, Bertelloni CA, Bui E, et al. PTSD symptoms in healthcare workers facing the three coronavirus outbreaks: What can we expect after the COVID-19 pandemic. Psychiatry research. 2020;292:113312.
9. Song X, Fu W, Liu X, Luo Z, Wang R, Zhou N, et al. Mental health status of medical staff in emergency departments during the Coronavirus disease 2019 epidemic in China. Brain, behavior, and immunity. 2020;88:60-5.
10. Choi J. Taylor, S. The psychology of pandemics: Preparing for the next global outbreak of infectious disease. Newcastle upon Tyne, UK: Cambridge Scholars Publishing. Asian Communication Research. 2020;17(2):98-103.
11. Nikčević AV, Spada MM. The COVID-19 anxiety syndrome scale: Development and psychometric properties. Psychiatry research. 2020;292:113322.
12. Sheikhbardsiri H, Sarhadi M, Abdollahyar A, Dastres M, SHEIKH RA, Aminizadeh M. The relationship between personality traits and post-traumatic stress disorder among EMS personnel and hospital emergency staffs. 2015;8(1):35-42.
13. Basharpoor S, Eyni S. Developing a Causal Model of Life Satisfaction of Veterans with Post-Traumatic Stress Disorder Based on Loneliness: The Mediating Role of Perceived Social Support. Military Caring Sciences Journal. 2021;8(3):206-17.
14. Lee SA, Jobe MC, Mathis AA, Gibbons JA. Incremental validity of coronaphobia: Coronavirus anxiety explains depression, generalized anxiety, and death anxiety. Journal of anxiety disorders. 2020;74:102268.
15. Ebrahimi H, Mirhosseini S, Basirinezhad MH, Shariati E. Prevalence of Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) following COVID-19 Epidemic in Health Workers of Shahroud University of Medical Sciences. Avicenna Journal of Nursing and Midwifery Care. 2021;29(4):340-8.
16. Nori Chenashk T. Qualitatively in search of psychological distress and coping strategies of female frontline nurses. Counseling Culture and Psycotherapy. 2022;13(49):279-308.
17. Lawrence JW, Fauerbach JA. Personality, coping, chronic stress, social support and PTSD symptoms among adult burn survivors: a path analysis. The Journal of burn care & rehabilitation. 2003;24(1):63-72.
18. Guan R, Gao J, Liu G, Cheng F, Ge B. The mediating effect of perceived social acknowledgment on the relationship between patient assaults and posttraumatic stress reactions in emergency nurses. Journal of Interpersonal Violence. 2019;34(18):3833-49.
19. Bonner G, McLaughlin S. The psychological impact of aggression on nursing staff. British Journal of Nursing. 2007;16(13):810-4.
20. Gates DM, Gillespie GL, Succop P. Violence against nurses and its impact on stress and productivity. Nurs Econ. 2011;29(2):59-66.
21. Song Y, Shi M. Associations between empathy and big five personality traits among Chinese undergraduate medical students. PloS one. 2017;12(2):e0171665.
22. Xu J, Zheng Y, Wang M, Zhao J, Zhan Q, Fu M, et al. Predictors of symptoms of posttraumatic stress in Chinese university students during the 2009 H1N1 influenza pandemic. Medical science monitor: international medical journal of experimental and clinical research. 2011;17(7):PH60-PH64.
23. Sun L, Sun Z, Wu L, Zhu Z, Zhang F, Shang Z, et al. Prevalence and risk factors of acute posttraumatic stress symptoms during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China. MedRxiv. 2020;10(2020.03):06.20032425.
24. Christiansen DM, Elklit A. Sex differences in PTSD. Posttraumatic stress disorder in a global context. 2012:113-42.
25. Kerai SM, Khan UR, Islam M, Asad N, Razzak J, Pasha O. Post-traumatic stress disorder and its predictors in emergency medical service personnel: a cross-sectional study from Karachi, Pakistan. BMC emergency medicine. 2017;17(1):26.
26. Meyer EC, Zimering R, Daly E, Knight J, Kamholz BW, Gulliver SB. Predictors of posttraumatic stress disorder and other psychological symptoms in trauma-exposed firefighters. Psychological services. 2012;9(1):1-15.
27. Sahebi A, Yousefi K, Moayedi S, Golitaleb N, Esmaeili Vardanjani A, Golitaleb M. Prevalence of Posttraumatic Stress Disorder among Firefighters in Iran: A Systematic Review and Meta-Analysis. Iranian journal of psychiatry. 2020;15(4):358-65.
28. Fullerton CS, Ursano RJ, Wang L. Acute stress disorder, posttraumatic stress disorder, and depression in disaster or rescue workers. American Journal of Psychiatry. 2004;161(8):1370-6.
29. de Boer J, van Rikxoort S, Bakker AB, Smit BJ. Critical incidents among intensive care unit nurses and their need for support: explorative interviews. Nursing in critical care. 2014;19(4):166-74.
متن کامل: (786 مشاهده)
بررسی ارتباط استرس پس از سانحه با ویژگی‌های شخصیتی در پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کووید-۱۹
بهاره فلاح1، پروین فنونی2، احمدرضا فلاح فراغه2، خدیجه نصیریانی3، فاطمه دهقانی4، فاطمه بخشی5،
محمدحسین دهقانی[*]6
چکیده
مقدمه: اختلال استرس پس از سانحه تأثیر زیادی بر کیفیت مراقبت‌های بالینی می‌تواند داشته باشد. ازاین‌جهت باید عوامل خطرزای مرتبط شناسایی شوند. این مطالعه باهدف تعیین ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه در پرستارانی که در بخش مراقبتی بیماران کووید-۱۹، انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع مقطعی- همبستگی در سال ۱۴۰۰ روی ۳۱۶ پرستار با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گرد‌آوری شامل پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، مقیاس ویژگی‌های شخصیتی (NEO-FFI) و مقیاس پرسشنامه اختلال استرس پس از سانحه می‌سی‌سی‌پی بود. داده‌ها با نرم‌افزار 22 PSSS و آزمون‌های آماری ضریب همبستگی اسپیرمن و پیرسون و آزمون‌های Paired- t testو Wilcoxon تحلیل شد.
نتایج: 3/13% از پرستاران این مطالعه مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه بودند. بین زیرمقیاس‌های ویژگی‌های شخصیتی با جنس زن به ترتیب رنجوری ( 031/0p=) ، اشتیاق به تجارب تازه (001/0p=)، توافق پذیری(001/0p=)، گروه‌های سنی به ترتیب رنجوری (001/0p=)، برون‌گرایی–درون‌گرایی (02/0p=)، اشتیاق به تجارب تازه (001/0p=)، توافق پذیری (02/0p=) و سابقه ابتلا به کوید 19 به ترتیب برون‌گرایی– درون‌گرایی (05/0p=) و توافق پذیری (071/0 p=) تفاوت معنی‌داری یافت شد و PTSD با گروه‌های سن تفاوت معنی‌دار مشاهده شد
(05/0 p<). همچنین بعد رنجوری (11/0 r=- , 01/0 p<)، اشتیاق به تجارب تازه (98/0, r= 01/0 p<) و توافق‌پذیری(57/0 r= , 01/0 p<) با نمره کل اختلال استرس پس از سانحه ارتباط معنادار داشتند(05/0 p<).
نتیجه‌گیری: با به‌کارگیری پرستاران با ویژگی‌های شخصیتی مناسب علاوه بر اقدامات حمایتی دیگر می‌توانیم شاهد کنترل و یا حتی کاهش هرگونه استرس و نگرانی باشیم. تدوین برنامه‌های آموزشی–درمانی مناسب به‌منظور تغییر و اصلاح ویژگی‌های شخصیتی و همچنین آموزش مهارت‌های مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا، می‌تواند گامی مؤثر در کاهش استرس باشد.
واژه‌های کلیدی: استرس پس از سانحه، ویژگی‌های شخصیتی، پرستار، کووید-۱۹
مقدمه
بهاره فلاح1، پروین فنونی2، احمدرضا فلاح فراغه2، خدیجه نصیریانی3، فاطمه دهقانی4، فاطمه بخشی5،
محمدحسین دهقانی[*]6
چکیده
مقدمه: اختلال استرس پس از سانحه تأثیر زیادی بر کیفیت مراقبت‌های بالینی می‌تواند داشته باشد. ازاین‌جهت باید عوامل خطرزای مرتبط شناسایی شوند. این مطالعه باهدف تعیین ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه در پرستارانی که در بخش مراقبتی بیماران کووید-۱۹، انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع مقطعی- همبستگی در سال ۱۴۰۰ روی ۳۱۶ پرستار با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گرد‌آوری شامل پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، مقیاس ویژگی‌های شخصیتی (NEO-FFI) و مقیاس پرسشنامه اختلال استرس پس از سانحه می‌سی‌سی‌پی بود. داده‌ها با نرم‌افزار 22 PSSS و آزمون‌های آماری ضریب همبستگی اسپیرمن و پیرسون و آزمون‌های Paired- t testو Wilcoxon تحلیل شد.
نتایج: 3/13% از پرستاران این مطالعه مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه بودند. بین زیرمقیاس‌های ویژگی‌های شخصیتی با جنس زن به ترتیب رنجوری ( 031/0p=) ، اشتیاق به تجارب تازه (001/0p=)، توافق پذیری(001/0p=)، گروه‌های سنی به ترتیب رنجوری (001/0p=)، برون‌گرایی–درون‌گرایی (02/0p=)، اشتیاق به تجارب تازه (001/0p=)، توافق پذیری (02/0p=) و سابقه ابتلا به کوید 19 به ترتیب برون‌گرایی– درون‌گرایی (05/0p=) و توافق پذیری (071/0 p=) تفاوت معنی‌داری یافت شد و PTSD با گروه‌های سن تفاوت معنی‌دار مشاهده شد
(05/0 p<). همچنین بعد رنجوری (11/0 r=- , 01/0 p<)، اشتیاق به تجارب تازه (98/0, r= 01/0 p<) و توافق‌پذیری(57/0 r= , 01/0 p<) با نمره کل اختلال استرس پس از سانحه ارتباط معنادار داشتند(05/0 p<).
نتیجه‌گیری: با به‌کارگیری پرستاران با ویژگی‌های شخصیتی مناسب علاوه بر اقدامات حمایتی دیگر می‌توانیم شاهد کنترل و یا حتی کاهش هرگونه استرس و نگرانی باشیم. تدوین برنامه‌های آموزشی–درمانی مناسب به‌منظور تغییر و اصلاح ویژگی‌های شخصیتی و همچنین آموزش مهارت‌های مقابله با موقعیت‌های استرس‌زا، می‌تواند گامی مؤثر در کاهش استرس باشد.
واژه‌های کلیدی: استرس پس از سانحه، ویژگی‌های شخصیتی، پرستار، کووید-۱۹
مقدمه
اختلال استرس پس از سانحه یک اختلال مرتبط با واقعه آسیب‌زا و استرس است درواقع مجموعه‌ای از اثرات جسمانی، شناختی و رفتاری یک آسیب روانی است که به دنبال تجربه یا مشاهده واقعه آسیب‌زا یا استرس شدید ایجاد می‌شود(1, 2). قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض استرس ناشی از بحران به‌احتمال‌زیاد دارای اثرات بلندمدت موذی بر سلامتی ازجمله افزایش خطر ابتلا به مشکلات جسمی (ایجاد بیماریهای مزمن) و روانی (ایجاد افسردگی، اختلالات اضطرابی و اختلال استرس پس از سانحه) است و اختلال در عملکرد شناختی، کاهش بهره‌وری و غیبت در محل کار را به دنبال دارد(3). گاهی ماهیت شغل افراد طوری است که در معرض وقایع آسیب‌زا و استرس بیشتری قرار می‌گیرند که توانایی اجتناب از آن را نداشته، مجبور به تحمل آن هستند. همین امر فشار روانی شدیدی بر آن‌ها وارد می‌سازد و قرار گرفتن در چنین شرایطی نیز خطر بروز نشانگان استرس پس از سانحه را افزایش می‌دهد(4). پرستاری ازجمله مشاغل پراسترس می‌باشد(5). با توجه به اینکه در میان مراقبان کادر درمانی پرستاران در خط مقدم قرار دارند و وظیفه مراقبت جامع و مستقیم بیماران را برعهده‌گرفته‌اند(6, 7) و به دلیل اینکه پرستاران استرس‌های زیادی را در محیط بیمارستان تجربه می‌کنند...... به همین علت پرستاران مستعد ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه می‌باشند. مطالعات نشان داده‌اند که شروع بیماریهای پاندمیک می‌تواند فشار فوق‌العاده‌ای و تأثیرات شگرفی بر وضعیت جسمی و روانی پرستاران داشته باشد(7). در دسامبر ۲۰۱۹ نوع جدیدی از ویروس به نام 2SARS-Cov- در ووهان چین گزارش شد. بیماری حاصل با علائم تنفسی با شدت‌های مختلف مشخص می‌شود. سازمان جهانی بهداشت نام کووید-۱۹ را به آن اختصاص داد. سرانجام به یک فوریت بهداشتی عمومی در مقیاس جهانی تبدیل و منجر به تأثیرات فوق‌العاده‌ای بر سلامت عمومی شد(1).
در اوج این بحران پرستاران به درخواست دولت پاسخ دادند و داوطلبانه به مراکز مراقبت رفتند. با افزایش سرعت و تعداد افراد بستری، پزشکان و پرستاران بیشتری به این گروه پیوستند(3). پس‌ازآن کادر درمان با چالش‌های زیادی مانند بارکاری زیاد، درگیری‌های اخلاقی، خطر احتمالی عفونت در محل کار، محیط زندگی سخت و گاها مشکلات مالی مواجه بودند(4, 5). آن‌ها در طول شیوع کووید-۱۹ هرچند ناخواسته نگران انتقال ویروس به خانواده و دوستان خود نیز بودند(۵). این عوامل به‌عنوان محیط‌هایی با استرس بالا و فشار بالا در نظر گرفته شد و بدون شک با مشکلات روانی جدی همراه خواهد بود(3). تغییر کلیدی ناشی از همه‌گیری، افزایش ناراحتی‌های روانی است.
مطالعه پاپا و همکاران(۲۰۲۰) نشان داد در طی بحران کووید-۱۹ پرستاران در برابر مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی، ترس و بی‌خوابی در پاسخ به بیماریهای حاد عفونی آسیب‌پذیر هستند(8) و تداوم آن می‌تواند منجر به استرس پس از سانحه( PTSD) شود.
کارماسی و سونگ(۲۰۲۰) در مطالعات خود نشان دادند که کارکنان پزشکی درجات مختلفی از علائم اختلال استرس پس از سانحه را در طول همه‌گیری کووید-۱۹ ایجاد کردند که نشان می‌داد آن‌ها نیز از علائم مربوط به اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برند(9, 10). این علائم می‌تواند حداقل چند هفته طول بکشد و تأثیرات جدی بر خانواده، شغل و سایر جنبه‌های مهم زندگی پرستاران بگذارد(3).
در راستای دیدگاه روانشناسی همه‌گیر تیلور، که عوامل آسیب‌پذیری کلیدی را در برابر عوارض منفی ناشی از همه‌گیری مشخص می‌کند، در این مطالعه پنج ویژگی بزرگ شخصیت انتخاب شدند تا متوجه شویم آیا این پنج ویژگی می‌توانند به‌عنوان عوامل آسیب‌پذیر یا محافظت‌کننده تعیین شوند یا خیر(11, 12).
همچنین تفاوت‌های فردی در ویژگی‌های شخصیتی، نقش مهمی در ایجاد، نتیجه و شکل‌گیری علائم خاص اختلال استرس پس از سانحه ایفا می‌کند(2).
ویژگی‌های شخصیتی، مجموعه سازمان‌یافته و واحدی متشکل از خصوصیات نسبتاً ثابت و پایداری در افراد می‌باشد و باعث تمایز افراد از یکدیگر می‌شود(۸). کاستا و مک گری در تحقیقات خود توانستند تعریفی برای پنج ویژگی مستقل در افراد بیان کنند که طیف وسیعی از شخصیت را در برمی‌گیرد و عبارت است از برون‌گرایی، وظیفه‌شناسی، گشودگی به تجربه، دلپذیری و روان رنجوری. به‌طور خلاصه افراد روان رنجور، نگران و عصبی هستند و احساس ناامنی می‌کنند؛ بنابراین این افراد اضطراب و استرس زیادی را متحمل می‌شوند. افرادی که انعطاف‌پذیری بالایی دارند، خلاق و مبتکر، دلپذیر و دلسوزند. برونگرا‌ها معاشرتی، پرحرف و با محبت بوده و افراد مسئولیت‌پذیر و وظیفه‌شناس، دقیق، قابل‌اعتماد، سخت‌کوش و منظم‌اند(13). آگاهی از ویژگی‌های شخصیتی، برای مقابله با مشکلات زندگی می‌تواند سودمند باشد؛ چون این ویژگی‌ها را با واکنش فرد به رویداد‌های استرس‌زا مرتبط می‌دانند(14).
در طی اپیدمی کووید-۱۹ ارتباط ویژگی‌های شخصیتی با انواع مختلف آسیب‌های روان بررسی‌شده است، لی و همکارانش (۲۰۲۰) نشان دادند که روان رنجوری و سطح سلامتی ارتباط دارد و بین روان رنجوری و اضطراب ناشی از کووید-۱۹ رابطه مثبت وجود دارد(15). نیکچویچ و اسپادا مشاهده کردند که روان رنجوری عامل خطر برای اضطراب ناشی از کووید-۱۹ است و سازگاری به‌عنوان یک عامل محافظتی ظاهر می‌شود(12).
لذا آنچه در پرستاران اهمیت دارد تفاوت‌های شخصیتی آنان است که در نحوه تعامل با بیماران و شیوه مقابله با عوامل استرس‌زا تأثیر‌گذار است. در مطالعه پیش رو به دنبال آن هستیم تا درک خود را در مورد آسیب‌پذیری و عوامل محافظتی پنج ویژگی شخصیتی در پیش‌بینی اختلال استرس پس از سانحه در طول همه‌گیری کووید-۱۹ گسترش دهیم.
با توجه به اینکه پرستاران یکی از اجزاء اصلی سیستم‌های بهداشتی درمانی بوده و دارای اثر زیاد بر کیفیت مراقبت‌های بالینی می‌باشند باید عوامل خطرزایی که با افزایش احتمال وقوع اختلال استرس پس از سانحه همراه هستند شناسایی شوند تا مهارت‌های مقابله‌ای نیز جهت جلوگیری از بروز علائم این اختلال در این افراد افزایش داده شود. ازآنجاکه تابه‌حال ارتباط دو متغیر ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه در پرستاران بخش مراقبتی کووید-۱۹ بررسی نشده است، لذا این مطالعه باهدف تعیین ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه در پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-۱۹ انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه از نوع مقطعی- همبستگی است که در سال ۱۴۰۰ انجام شد و۳۱۶پرستار مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹ در بیمارستان‌های آموزشی شهرستان یزد با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند حجم نمونه با در نظر گرفتن سطح اطمینان ۹۵درصد و توان ۸۰درصد و در نظر گرفتن ضریب همبستگی ۴/۰ و در نظر گرفتن خطای ۱۵/۰ محاسبه شد.
معیار‌های ورود به این مطالعه سایقه کار در بخش کرونا حداقل ۳ ماه، عدم وجود مشکلات روانی و افسردگی، نداشتن بیماریهای جسمی مزمن، عدم وقوع رخداد تنش‌زا و مرگ نزدیکان در ۶ ماه اخیر، رضایت برای شرکت در این مطالعه بود و همچنین عدم پاسخگویی به بیش از نیمی از سؤالات معیار ریزش در نظر گرفته‌شده بود. بعد از نمونه‌گیری، با رعایت ملاحظات اخلاقی اهداف مطالعه و نحوه تکمیل پرسشنامه‌ها شرح داده شد و بعد از توجیه افراد، از تمام نمونه‌های پژوهش، رضایت کتبی و آگاهانه اخذ شد. درنهایت، پرسشنامه‌هایی که به‌طور کامل توسط افراد نمونه پرشده بود، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. همچنین نتایج پژوهش در صورت تمایل، به درخواست واحدهای موردبررسی، در اختیار آن‌ها در قالب پیامک یا تماس تلفنی قرار گرفت. ابزار گرد‌آوری داده‌ها در این مطالعه، یک پرسشنامه‌ی سه‌بخشی بود که بخش اول شامل پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات دموگرافیک، بخش دوم شامل مقیاس ویژگی‌های شخصیتی(NEO-FFI) و بخش سوم شامل پرسشنامه اختلال استرس پس از سانحه می‌سی‌سی‌پی بود.
پرسشنامه دموگرافیک شامل سن، جنس، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، سابقه بیماری خاص، سابقه ابتلا به کووید-۱۹، مدت‌زمان کار در بخش.بود.
قسمت دوم پرسشنامه ویژگی‌های شخصیتی (NEO-FFI) بود. پرسشنامه NEO یکی از جدیدترین پرسشنامه‌های مربوط به ارزیابی شخصیت با پنج عاملی و ۶۰ سؤال است و ﻫﺮ سؤال روی ﻣﻘﯿﺎس ﻟﯿﮑﺮت پنج‌درجه‌ای( کاملاً مخالفم، مخالفم، بی‌تفاوت، موافقم و کاملاً موافقم) از یک تا پنچر ﭘﺎﺳﺦ داده می‌شود. ایﻦ آزﻣﻮن از ﭘﻨﺞ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ۱۲ سؤالی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ یﮏ از اﺑﻌﺎد ﺷﺨﺼﯿﺖ( روان رنجور گرایی ، برون‌گرایی، ﮔﺸﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ، ﺗﻮاﻓﻖ و ﺑﺎوﺟﺪان ﺑﻮدن) تشکیل‌شده اﺳﺖ روان رنجور گرایی شامل سؤالات : 1-6-11-16-21-26-31-36-41-46-51-56 ، برون‌گرایی : 2-7-12-17-22-27-32-37-42-47-52-57 ، گشودگی 3-8-13-18-23-28-33-38-43-48-53- 58 ، موافق بودن : 4-9-14-19-24-29-34-39-44-49-54-59 و وجدان بودن : 5-10-15-20-25-30-35-40-45-50-55-60 است و ﻧﻤﺮه ﻫﺮ ﺑﻌﺪ 12ﺗﺎ ۶۰ خواهد بود و هر بعد در سه بازه امتیازدهی ( از ۱۲ تا ۲۴، از ۲۴ تا ۴۸ و از ۴۸ تا ۶۰) بررسی می‌شود.آلفای کرونباخ ابعاد شخصیتی نسخه فارسی به ترتیب بالا ۸۶/۰، ۷۷/۰، ۷۳/۰، ۶۸/۰ و ۸۱/۰ گزارش‌شده است. ضرایب ارتباط میان ابعاد دو فرم کوتاه و بلند پرسشنامه نئو به همان ترتیب ۹۲/۰، ۹۰/۰، ۹۱/۰، ۷۷/۰ و ۸۷/۰ بوده است. در نمره‌گذاری برخی سؤالات مثبت و بعضی معکوس است (۱۲)(۲۷). این آزمون در ایران توسط گروسی و همکاران هنجاریابی شده و روایی و پایایی ان به ترتیب0.66 و 0.76 به دست آمد و ضریب آلفای کرونباخ برای هریک از ابعاد روان رنجور گرایی 0.81، برون‌گرایی 0.83، ﮔﺸﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ0.71، ﺗﻮاﻓﻖ 0.74 و ﺑﺎوﺟﺪان ﺑﻮدن 0.74 گزارش شد.
بخش سوم پرسشنامه اختلال استرس پس از سانحه می‌سی‌سی‌پی می‌باشد. این آزمون یک مقیاس خود گزارشی است که توسط کیان و همکاران در سال ۱۹۸۸ تدوین شد. این مقیاس شامل۳۵ آیتم است که در پنج گروه طبقه‌بندی می‌شود: تجربه مجدد، کناره‌گیری و کرختی، بیش انگیختگی و خودآزاری. نمونه‌ها به این آیتم‌ها با یک مقیاس پنج‌درجه‌ای (غلط، بندرت درست، گاهی درست، خیلی درست و کاملاً درست) پاسخ می‌دهند که این گزینه‌ها به ترتیب ۱، ۲، ۳، ۴ و ۵ نمره‌گذاری می‌شود. دامنه کل نمرات یک فرد از ۳۵ تا ۱۷۵ خواهد بود. نمره۱۰۷ و بالا بیانگر وجود اختلال استرس پس از سانحه در فرد است. سؤالات ۳۴، ۳۰، ۲۷، ۲۴، ۲۲، ۱۹، ۱۷، ۶ به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. مقیاس استرس پس از سانحه ضریب همسانی درونی بالایی دارد. ضریب پایایی از طریق ضریب آلفای کرونباخ از۸۶/۰ تا ۹۴/۰ به‌دست‌آمده است. این مقیاس در ایران توسط گودرزی اعتباریابی شد و ضریب آلفای کرونباخ برابر ۹۲/۰ گزارش گردید(۱۳). داده‌ها با نرم‌افزار SPSS25 تحلیل شد. با استفاده از آزمون کلموگروف اسمیرنوف نرمالیتی داده‌ها بررسی شد. آمار توصیفی مورداستفاده میانگین ، انحراف معیار ، فراوانی مطلق و نسبی و آماری تحلیلی مورداستفاده ضریب همبستگی اسپیرمن و پیرسون و آزمون‌های Paired- t testو Wilcoxon بودند.
این مطالعه حاصل طرح تحقیقاتی به شماره ح 11629 در دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد می‌باشد که در کمیته اخلاق زیستی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با کد IR.SSU.SRH.REC.1400.017 مورد تائید قرار گرفت . قبل از تحویل پرسشنامه‌ها با ارائه اهداف پژوهش و گمنانی و رعایت سایر ملاحظات اخلاقی ، رضایت شفاهی از واحدهای موردپژوهش اخذ شد .
نتایج
۳۳۰نفر از پرستاران شاغل در بخش‌های مرتبط با بیماران کووید-۱۹ در بیمارستان‌های آموزشی یزد در مطالعه حاضر شرکت کردند که ۳۱۶ نفر پرسشنامه‌ها را کامل ، تکمیل نمودند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان ۶۱/۷ ±۸۰/۳۴ سال بود. بر اساس یافته‌های جدول 3، اکثریت شرکت‌کنندگان، زن (۲. ۷۸درصد)، متأهل 79.1درصد) و دارای تحصیلات کارشناسی 84.2درصد) و در رده سنی 30-40 ( 32.4درصد ) بودند. ۴۳درصد از شرکت‌کنندگان خود سابقه ابتلا به کووید-۱۹ را گزارش کردند و 84.2 درصد آن‌ها بیماری زمینه‌ای نداشتند.
با توجه به نمرات به‌دست‌آمده از آزمون اختلال استرس پس از سانحه، ۴۲ نفر 13.3درصد) از شرکت‌کنندگان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه هستند. بر اساس یافته‌های میانگین نمره ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه را به تفکیک ابعاد آن نشان می‌دهد، بیشترین نمره مربوط به رنجوری و کمترین نمره مربوط به بعد مسئولیت‌پذیری و باوجدان بودن در ویژگی‌های شخصیتی می‌باشد. همچنین در ابعاد اختلال استرس پس از سانحه، بیشترین نمره به ترتیب مربوط به ابعاد کناره‌گیری و کرختی و بعدازآن، تجربه مجدد و بیش انگیختگی می‌باشد و کمترین نمره مربوط به خودآزاری است. جدول شماره 2)
بر اساس یافته‌های جدول شماره دو ، ابعاد ویژگی‌های شخصیتی ، بعد رنجوری به ترتیب با نمره کل PTSD
( 11/0 r= , 01/0 P= ) ،خودآزاری( 51/0, r= 01/0 P= )، برانگیختی و عدم کنترل (59/0 r=01/0 = p)، تجربه مجدد (49/0, r= 01/0 P=) ، بعد برون‌گرایی.- درون‌گرایی به ترتیب با خودآزاری (08/0, r= 01/0 p=)، برانگیختی و عدم کنترل(09/0 r= 01/0 p=) ،عقب‌نشینی و بی‌احساسی
(28/0 r= 01/0 p=) ، تجربه مجدد(06/0 r= 01/0= p) ، بعد اشتیاق به تجارب تازه با نمره کل PTSD(0.98 r= 01/0 p=) ،خودآزاری (03/0 r= 01/0 p=)، برانگیختی و عدم کنترل(36/0r= 01/0 = p) ،عقب‌نشینی و بی‌احساسی
(0.16 r= 01/0 p= ) ،تجربه مجدد(45/0 r= 01/0 = p)، بعد توافق پذیری با نمره کل PTSD(57/0 r= 01/0p=)، خودآزاری (04/0 r= 01/0 p= ) ،برانگیختی و عدم کنترل
( 48/0r= 01/0 p=) ،عقب‌نشینی و بی‌احساسی (007/0 r= 01/0 = p)،تجربه مجدد(44/0, r= 01/0 = p)، و بعد مسئولیت باوجدان بودن با نمره کل PTSD(21/ p= 35/0r=) ،خودآزاری (02/0 r= 66/0 p= )، برانگیختی و عدم کنترل(05/0 r=30/0 p=) ، عقب‌نشینی و بی‌احساسی (26/0 r= 01/0 p= ) ارتباط معنی‌داری داشت (جدول شماره دو).
بر اساس دیگر یافته‌ها با استفاده از آزمون آماری تی مستقل بین میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه با متغیر‌های دموگرافیک جنس ، وضعیت تأهل و سابقه ابتلا به کووید-۱۹ تفاوت معناداری وجود نداشت. (۵ ۰/۰ <(P. اما بین میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه با رده‌های سنی با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یکطرفته اختلاف معنی‌دار یافت شد بطوریکه رده سنی 29 ≥ (99/16 ±02/89) و رده سنی
30-40 سال (35/17±97/91) و رده سنی
40 ≥ (34/15±32/88) بودند(05/0 p<). آزمون تعقیبی توکی نشان دارد بین هر سه گروه باهم تفاوت دارند
(۵ ۰/۰ <(P.بطوریکه بیشترین نمره مربوط به گروه سنی
30-40 سال و سپس به ترتیب 29 ≥ و 40 ≥ سال است.
دیگر یافته‌ها نشان داد با استفاده از آزمون تی مستقل و آنالیز واریانس یک‌طرفه در ابعاد ویژگی‌های شخصیتی ، بعد رنجوری با وضعیت تأهل (میانگین بیشتر افراد متأهل)، سن (میانگین بیشتر افراد بالای ۴۰ سال) و جنس (میانگین بیشتر زنان)، بعد برون‌گرایی/ درون‌گرایی تنها باسابقه ابتلا به
کووید-۱۹ (میانگین بیشتر باسابقه عدم ابتلا)، بعد اشتیاق به تجارب تازه با متغیر سن(میانگین بیشتر افراد زیر ۳۰ سال) و جنس(میانگین بیشتر زنان)، بعد توافق‌پذیری ارتباط با متغیر‌های وضعیت تأهل (میانگین بیشتر افراد متأهل) و جنس (میانگین بیشتر زنان) و بعد مسئولیت‌پذیری و باوجدان بودن تنها با وضعیت تأهل (میانگین بیشتر افراد متأهل) تفاوت معنادار ( ۵ ۰/۰(P< دارد. ( جدول شماره 3)
در اوج این بحران پرستاران به درخواست دولت پاسخ دادند و داوطلبانه به مراکز مراقبت رفتند. با افزایش سرعت و تعداد افراد بستری، پزشکان و پرستاران بیشتری به این گروه پیوستند(3). پس‌ازآن کادر درمان با چالش‌های زیادی مانند بارکاری زیاد، درگیری‌های اخلاقی، خطر احتمالی عفونت در محل کار، محیط زندگی سخت و گاها مشکلات مالی مواجه بودند(4, 5). آن‌ها در طول شیوع کووید-۱۹ هرچند ناخواسته نگران انتقال ویروس به خانواده و دوستان خود نیز بودند(۵). این عوامل به‌عنوان محیط‌هایی با استرس بالا و فشار بالا در نظر گرفته شد و بدون شک با مشکلات روانی جدی همراه خواهد بود(3). تغییر کلیدی ناشی از همه‌گیری، افزایش ناراحتی‌های روانی است.
مطالعه پاپا و همکاران(۲۰۲۰) نشان داد در طی بحران کووید-۱۹ پرستاران در برابر مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی، ترس و بی‌خوابی در پاسخ به بیماریهای حاد عفونی آسیب‌پذیر هستند(8) و تداوم آن می‌تواند منجر به استرس پس از سانحه( PTSD) شود.
کارماسی و سونگ(۲۰۲۰) در مطالعات خود نشان دادند که کارکنان پزشکی درجات مختلفی از علائم اختلال استرس پس از سانحه را در طول همه‌گیری کووید-۱۹ ایجاد کردند که نشان می‌داد آن‌ها نیز از علائم مربوط به اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برند(9, 10). این علائم می‌تواند حداقل چند هفته طول بکشد و تأثیرات جدی بر خانواده، شغل و سایر جنبه‌های مهم زندگی پرستاران بگذارد(3).
در راستای دیدگاه روانشناسی همه‌گیر تیلور، که عوامل آسیب‌پذیری کلیدی را در برابر عوارض منفی ناشی از همه‌گیری مشخص می‌کند، در این مطالعه پنج ویژگی بزرگ شخصیت انتخاب شدند تا متوجه شویم آیا این پنج ویژگی می‌توانند به‌عنوان عوامل آسیب‌پذیر یا محافظت‌کننده تعیین شوند یا خیر(11, 12).
همچنین تفاوت‌های فردی در ویژگی‌های شخصیتی، نقش مهمی در ایجاد، نتیجه و شکل‌گیری علائم خاص اختلال استرس پس از سانحه ایفا می‌کند(2).
ویژگی‌های شخصیتی، مجموعه سازمان‌یافته و واحدی متشکل از خصوصیات نسبتاً ثابت و پایداری در افراد می‌باشد و باعث تمایز افراد از یکدیگر می‌شود(۸). کاستا و مک گری در تحقیقات خود توانستند تعریفی برای پنج ویژگی مستقل در افراد بیان کنند که طیف وسیعی از شخصیت را در برمی‌گیرد و عبارت است از برون‌گرایی، وظیفه‌شناسی، گشودگی به تجربه، دلپذیری و روان رنجوری. به‌طور خلاصه افراد روان رنجور، نگران و عصبی هستند و احساس ناامنی می‌کنند؛ بنابراین این افراد اضطراب و استرس زیادی را متحمل می‌شوند. افرادی که انعطاف‌پذیری بالایی دارند، خلاق و مبتکر، دلپذیر و دلسوزند. برونگرا‌ها معاشرتی، پرحرف و با محبت بوده و افراد مسئولیت‌پذیر و وظیفه‌شناس، دقیق، قابل‌اعتماد، سخت‌کوش و منظم‌اند(13). آگاهی از ویژگی‌های شخصیتی، برای مقابله با مشکلات زندگی می‌تواند سودمند باشد؛ چون این ویژگی‌ها را با واکنش فرد به رویداد‌های استرس‌زا مرتبط می‌دانند(14).
در طی اپیدمی کووید-۱۹ ارتباط ویژگی‌های شخصیتی با انواع مختلف آسیب‌های روان بررسی‌شده است، لی و همکارانش (۲۰۲۰) نشان دادند که روان رنجوری و سطح سلامتی ارتباط دارد و بین روان رنجوری و اضطراب ناشی از کووید-۱۹ رابطه مثبت وجود دارد(15). نیکچویچ و اسپادا مشاهده کردند که روان رنجوری عامل خطر برای اضطراب ناشی از کووید-۱۹ است و سازگاری به‌عنوان یک عامل محافظتی ظاهر می‌شود(12).
لذا آنچه در پرستاران اهمیت دارد تفاوت‌های شخصیتی آنان است که در نحوه تعامل با بیماران و شیوه مقابله با عوامل استرس‌زا تأثیر‌گذار است. در مطالعه پیش رو به دنبال آن هستیم تا درک خود را در مورد آسیب‌پذیری و عوامل محافظتی پنج ویژگی شخصیتی در پیش‌بینی اختلال استرس پس از سانحه در طول همه‌گیری کووید-۱۹ گسترش دهیم.
با توجه به اینکه پرستاران یکی از اجزاء اصلی سیستم‌های بهداشتی درمانی بوده و دارای اثر زیاد بر کیفیت مراقبت‌های بالینی می‌باشند باید عوامل خطرزایی که با افزایش احتمال وقوع اختلال استرس پس از سانحه همراه هستند شناسایی شوند تا مهارت‌های مقابله‌ای نیز جهت جلوگیری از بروز علائم این اختلال در این افراد افزایش داده شود. ازآنجاکه تابه‌حال ارتباط دو متغیر ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه در پرستاران بخش مراقبتی کووید-۱۹ بررسی نشده است، لذا این مطالعه باهدف تعیین ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه در پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-۱۹ انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه از نوع مقطعی- همبستگی است که در سال ۱۴۰۰ انجام شد و۳۱۶پرستار مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹ در بیمارستان‌های آموزشی شهرستان یزد با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند حجم نمونه با در نظر گرفتن سطح اطمینان ۹۵درصد و توان ۸۰درصد و در نظر گرفتن ضریب همبستگی ۴/۰ و در نظر گرفتن خطای ۱۵/۰ محاسبه شد.
معیار‌های ورود به این مطالعه سایقه کار در بخش کرونا حداقل ۳ ماه، عدم وجود مشکلات روانی و افسردگی، نداشتن بیماریهای جسمی مزمن، عدم وقوع رخداد تنش‌زا و مرگ نزدیکان در ۶ ماه اخیر، رضایت برای شرکت در این مطالعه بود و همچنین عدم پاسخگویی به بیش از نیمی از سؤالات معیار ریزش در نظر گرفته‌شده بود. بعد از نمونه‌گیری، با رعایت ملاحظات اخلاقی اهداف مطالعه و نحوه تکمیل پرسشنامه‌ها شرح داده شد و بعد از توجیه افراد، از تمام نمونه‌های پژوهش، رضایت کتبی و آگاهانه اخذ شد. درنهایت، پرسشنامه‌هایی که به‌طور کامل توسط افراد نمونه پرشده بود، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. همچنین نتایج پژوهش در صورت تمایل، به درخواست واحدهای موردبررسی، در اختیار آن‌ها در قالب پیامک یا تماس تلفنی قرار گرفت. ابزار گرد‌آوری داده‌ها در این مطالعه، یک پرسشنامه‌ی سه‌بخشی بود که بخش اول شامل پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات دموگرافیک، بخش دوم شامل مقیاس ویژگی‌های شخصیتی(NEO-FFI) و بخش سوم شامل پرسشنامه اختلال استرس پس از سانحه می‌سی‌سی‌پی بود.
پرسشنامه دموگرافیک شامل سن، جنس، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، سابقه بیماری خاص، سابقه ابتلا به کووید-۱۹، مدت‌زمان کار در بخش.بود.
قسمت دوم پرسشنامه ویژگی‌های شخصیتی (NEO-FFI) بود. پرسشنامه NEO یکی از جدیدترین پرسشنامه‌های مربوط به ارزیابی شخصیت با پنج عاملی و ۶۰ سؤال است و ﻫﺮ سؤال روی ﻣﻘﯿﺎس ﻟﯿﮑﺮت پنج‌درجه‌ای( کاملاً مخالفم، مخالفم، بی‌تفاوت، موافقم و کاملاً موافقم) از یک تا پنچر ﭘﺎﺳﺦ داده می‌شود. ایﻦ آزﻣﻮن از ﭘﻨﺞ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ۱۲ سؤالی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ یﮏ از اﺑﻌﺎد ﺷﺨﺼﯿﺖ( روان رنجور گرایی ، برون‌گرایی، ﮔﺸﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ، ﺗﻮاﻓﻖ و ﺑﺎوﺟﺪان ﺑﻮدن) تشکیل‌شده اﺳﺖ روان رنجور گرایی شامل سؤالات : 1-6-11-16-21-26-31-36-41-46-51-56 ، برون‌گرایی : 2-7-12-17-22-27-32-37-42-47-52-57 ، گشودگی 3-8-13-18-23-28-33-38-43-48-53- 58 ، موافق بودن : 4-9-14-19-24-29-34-39-44-49-54-59 و وجدان بودن : 5-10-15-20-25-30-35-40-45-50-55-60 است و ﻧﻤﺮه ﻫﺮ ﺑﻌﺪ 12ﺗﺎ ۶۰ خواهد بود و هر بعد در سه بازه امتیازدهی ( از ۱۲ تا ۲۴، از ۲۴ تا ۴۸ و از ۴۸ تا ۶۰) بررسی می‌شود.آلفای کرونباخ ابعاد شخصیتی نسخه فارسی به ترتیب بالا ۸۶/۰، ۷۷/۰، ۷۳/۰، ۶۸/۰ و ۸۱/۰ گزارش‌شده است. ضرایب ارتباط میان ابعاد دو فرم کوتاه و بلند پرسشنامه نئو به همان ترتیب ۹۲/۰، ۹۰/۰، ۹۱/۰، ۷۷/۰ و ۸۷/۰ بوده است. در نمره‌گذاری برخی سؤالات مثبت و بعضی معکوس است (۱۲)(۲۷). این آزمون در ایران توسط گروسی و همکاران هنجاریابی شده و روایی و پایایی ان به ترتیب0.66 و 0.76 به دست آمد و ضریب آلفای کرونباخ برای هریک از ابعاد روان رنجور گرایی 0.81، برون‌گرایی 0.83، ﮔﺸﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ0.71، ﺗﻮاﻓﻖ 0.74 و ﺑﺎوﺟﺪان ﺑﻮدن 0.74 گزارش شد.
بخش سوم پرسشنامه اختلال استرس پس از سانحه می‌سی‌سی‌پی می‌باشد. این آزمون یک مقیاس خود گزارشی است که توسط کیان و همکاران در سال ۱۹۸۸ تدوین شد. این مقیاس شامل۳۵ آیتم است که در پنج گروه طبقه‌بندی می‌شود: تجربه مجدد، کناره‌گیری و کرختی، بیش انگیختگی و خودآزاری. نمونه‌ها به این آیتم‌ها با یک مقیاس پنج‌درجه‌ای (غلط، بندرت درست، گاهی درست، خیلی درست و کاملاً درست) پاسخ می‌دهند که این گزینه‌ها به ترتیب ۱، ۲، ۳، ۴ و ۵ نمره‌گذاری می‌شود. دامنه کل نمرات یک فرد از ۳۵ تا ۱۷۵ خواهد بود. نمره۱۰۷ و بالا بیانگر وجود اختلال استرس پس از سانحه در فرد است. سؤالات ۳۴، ۳۰، ۲۷، ۲۴، ۲۲، ۱۹، ۱۷، ۶ به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. مقیاس استرس پس از سانحه ضریب همسانی درونی بالایی دارد. ضریب پایایی از طریق ضریب آلفای کرونباخ از۸۶/۰ تا ۹۴/۰ به‌دست‌آمده است. این مقیاس در ایران توسط گودرزی اعتباریابی شد و ضریب آلفای کرونباخ برابر ۹۲/۰ گزارش گردید(۱۳). داده‌ها با نرم‌افزار SPSS25 تحلیل شد. با استفاده از آزمون کلموگروف اسمیرنوف نرمالیتی داده‌ها بررسی شد. آمار توصیفی مورداستفاده میانگین ، انحراف معیار ، فراوانی مطلق و نسبی و آماری تحلیلی مورداستفاده ضریب همبستگی اسپیرمن و پیرسون و آزمون‌های Paired- t testو Wilcoxon بودند.
این مطالعه حاصل طرح تحقیقاتی به شماره ح 11629 در دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد می‌باشد که در کمیته اخلاق زیستی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با کد IR.SSU.SRH.REC.1400.017 مورد تائید قرار گرفت . قبل از تحویل پرسشنامه‌ها با ارائه اهداف پژوهش و گمنانی و رعایت سایر ملاحظات اخلاقی ، رضایت شفاهی از واحدهای موردپژوهش اخذ شد .
نتایج
۳۳۰نفر از پرستاران شاغل در بخش‌های مرتبط با بیماران کووید-۱۹ در بیمارستان‌های آموزشی یزد در مطالعه حاضر شرکت کردند که ۳۱۶ نفر پرسشنامه‌ها را کامل ، تکمیل نمودند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان ۶۱/۷ ±۸۰/۳۴ سال بود. بر اساس یافته‌های جدول 3، اکثریت شرکت‌کنندگان، زن (۲. ۷۸درصد)، متأهل 79.1درصد) و دارای تحصیلات کارشناسی 84.2درصد) و در رده سنی 30-40 ( 32.4درصد ) بودند. ۴۳درصد از شرکت‌کنندگان خود سابقه ابتلا به کووید-۱۹ را گزارش کردند و 84.2 درصد آن‌ها بیماری زمینه‌ای نداشتند.
با توجه به نمرات به‌دست‌آمده از آزمون اختلال استرس پس از سانحه، ۴۲ نفر 13.3درصد) از شرکت‌کنندگان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه هستند. بر اساس یافته‌های میانگین نمره ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه را به تفکیک ابعاد آن نشان می‌دهد، بیشترین نمره مربوط به رنجوری و کمترین نمره مربوط به بعد مسئولیت‌پذیری و باوجدان بودن در ویژگی‌های شخصیتی می‌باشد. همچنین در ابعاد اختلال استرس پس از سانحه، بیشترین نمره به ترتیب مربوط به ابعاد کناره‌گیری و کرختی و بعدازآن، تجربه مجدد و بیش انگیختگی می‌باشد و کمترین نمره مربوط به خودآزاری است. جدول شماره 2)
بر اساس یافته‌های جدول شماره دو ، ابعاد ویژگی‌های شخصیتی ، بعد رنجوری به ترتیب با نمره کل PTSD
( 11/0 r= , 01/0 P= ) ،خودآزاری( 51/0, r= 01/0 P= )، برانگیختی و عدم کنترل (59/0 r=01/0 = p)، تجربه مجدد (49/0, r= 01/0 P=) ، بعد برون‌گرایی.- درون‌گرایی به ترتیب با خودآزاری (08/0, r= 01/0 p=)، برانگیختی و عدم کنترل(09/0 r= 01/0 p=) ،عقب‌نشینی و بی‌احساسی
(28/0 r= 01/0 p=) ، تجربه مجدد(06/0 r= 01/0= p) ، بعد اشتیاق به تجارب تازه با نمره کل PTSD(0.98 r= 01/0 p=) ،خودآزاری (03/0 r= 01/0 p=)، برانگیختی و عدم کنترل(36/0r= 01/0 = p) ،عقب‌نشینی و بی‌احساسی
(0.16 r= 01/0 p= ) ،تجربه مجدد(45/0 r= 01/0 = p)، بعد توافق پذیری با نمره کل PTSD(57/0 r= 01/0p=)، خودآزاری (04/0 r= 01/0 p= ) ،برانگیختی و عدم کنترل
( 48/0r= 01/0 p=) ،عقب‌نشینی و بی‌احساسی (007/0 r= 01/0 = p)،تجربه مجدد(44/0, r= 01/0 = p)، و بعد مسئولیت باوجدان بودن با نمره کل PTSD(21/ p= 35/0r=) ،خودآزاری (02/0 r= 66/0 p= )، برانگیختی و عدم کنترل(05/0 r=30/0 p=) ، عقب‌نشینی و بی‌احساسی (26/0 r= 01/0 p= ) ارتباط معنی‌داری داشت (جدول شماره دو).
بر اساس دیگر یافته‌ها با استفاده از آزمون آماری تی مستقل بین میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه با متغیر‌های دموگرافیک جنس ، وضعیت تأهل و سابقه ابتلا به کووید-۱۹ تفاوت معناداری وجود نداشت. (۵ ۰/۰ <(P. اما بین میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه با رده‌های سنی با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یکطرفته اختلاف معنی‌دار یافت شد بطوریکه رده سنی 29 ≥ (99/16 ±02/89) و رده سنی
30-40 سال (35/17±97/91) و رده سنی
40 ≥ (34/15±32/88) بودند(05/0 p<). آزمون تعقیبی توکی نشان دارد بین هر سه گروه باهم تفاوت دارند
(۵ ۰/۰ <(P.بطوریکه بیشترین نمره مربوط به گروه سنی
30-40 سال و سپس به ترتیب 29 ≥ و 40 ≥ سال است.
دیگر یافته‌ها نشان داد با استفاده از آزمون تی مستقل و آنالیز واریانس یک‌طرفه در ابعاد ویژگی‌های شخصیتی ، بعد رنجوری با وضعیت تأهل (میانگین بیشتر افراد متأهل)، سن (میانگین بیشتر افراد بالای ۴۰ سال) و جنس (میانگین بیشتر زنان)، بعد برون‌گرایی/ درون‌گرایی تنها باسابقه ابتلا به
کووید-۱۹ (میانگین بیشتر باسابقه عدم ابتلا)، بعد اشتیاق به تجارب تازه با متغیر سن(میانگین بیشتر افراد زیر ۳۰ سال) و جنس(میانگین بیشتر زنان)، بعد توافق‌پذیری ارتباط با متغیر‌های وضعیت تأهل (میانگین بیشتر افراد متأهل) و جنس (میانگین بیشتر زنان) و بعد مسئولیت‌پذیری و باوجدان بودن تنها با وضعیت تأهل (میانگین بیشتر افراد متأهل) تفاوت معنادار ( ۵ ۰/۰(P< دارد. ( جدول شماره 3)
جدول 1: میانگین و انحراف معیار ابعاد ویژگی‌های شخصیتی و اختلال استرس پس از سانحه در میان پرستاران
جدول 2: ارتباط ابعاد ویژگی‌های شخصیتی با نمره کل و ابعاد اختلال استرس پس از سانحه
جدول 3: مقایسه ابعاد ویژگی‌های شخصیتی برحسب مشخصات دموگرافیک
| میانگین ±انحراف معیار | ابعاد | متغیر |
| 49/5± 35/18 | برون‌گرایی – درون‌گرایی | ویژگی‌های شخصیتی |
| 26/5± 97/19 | اشتیاق به تجارب تازه | |
| 43/5± 19/91 | توافق پذیری | |
| 52/4± 84/17 | مسئولیت‌پذیری و باوجدان بودن | |
| 56/7± 18/23 | تجربه مجدد | اختلال استرس پس از سانحه |
| 01/5± 53/37 | کناره‌گیری و کرختی | |
| 41/6± 08/21 | بیش انگیختگی | |
| 30.3± 24/8 | خودآزاری | |
| 76/16± 03/90 | نمره کل |
جدول 2: ارتباط ابعاد ویژگی‌های شخصیتی با نمره کل و ابعاد اختلال استرس پس از سانحه
| اختلال استرس پس از سانحه > | نمره کلPTSD | خودآزاری | برانگیختگی و عدم کنترل | عقب‌نشینی و بی‌احساسی | تجربه مجدد |
| ویژگی‌های شخصیتی | |||||
| رنجوری | 001/0= P 11/0 R= |
01/0= P 517/0 R= |
01/0= P 592/0 R= |
45/0 P= 241/0 R= |
01/0= P 495/0 R= |
| برون‌گرایی.- درون‌گرایی | 81/0 P= 04/0 R= |
01/0= P 085/0 R= |
01/0= P R=097/0 |
01/0= P 285/0 R= |
01/0= P 064/0 R= |
| اشتیاق به تجارب تازه | 01/0= P 98/0 R= |
01/0= P 034/0 R= |
01/0= P 368/0 R= |
01/0= P 166/0 R= |
01/0= P 450/0 R= |
| توافق پذیری | 01/0= P 57/0 R= |
01/0= P 410/0 =R |
01/0= P 483/0 R= |
01/0= P 007/0 R= |
01/0= P 440/0 R= |
| مسئولیت باوجدان بودن | 35/0= P 21/0= R |
66/0 P= 023/0 R= |
3/0 P= 057/0 R= |
01/0 P< 264/0 R= |
07/0 P= 089/0 R= |
جدول 3: مقایسه ابعاد ویژگی‌های شخصیتی برحسب مشخصات دموگرافیک
| متغییر | زیرگروه | فراوانی ( درصد) | میانگین و انحراف معیار نمرات ابعاد ویژگی‌های شخصیتی | ||||
| رنجوری | برون‌گرایی – درون‌گرایی |
اشتیاق به تجارب تازه | توافق پذیری | مسئولیت‌پذیری و باوجدان بودن | |||
| جنس | مرد | 69(8/21) | 13/6±9/22 | 92/5±02/18 | 70/3±27/18 | 44/4±95/17 | 42/4±82/17 |
| زن | 247(2/78) | 77/5± 36/25 | 38/5±44/18 | 53/5±44/20 | 57/85±46/20 | 56/4±82/17 | |
| آزمون آماری تی مستقل | 031/0 | 598/0 | 001/0 | 001/0 | 872/0 | ||
| سن | 30< | 99(3/31) | 57/5±52/23 | 10/5±06/18 | 50/4±59/21 | 74/5±27/19 | 26/4±91/17 |
| 40-30 | 134(4/42) | 47/6±03/24 | 10/6±57/16 | 29/5±97/19 | 66/5±37/20 | 52/4±55/17 | |
| 40> | 3/26(83) | 26/4±72/27 | 57/4±98/19 | 45/5±04/18 | 60/4±95/19 | 85/4±21/18 | |
| آزمون آنالیز واریانس | 001/0 | 022/0 | 001/0 | 027/0 | 713/0 | ||
| وضعیت تأهل | مجرد | 66(90/20) | 35/6±80/21 | 96/4±71/17 | 62/4±31/20 | 85/4±71/17 | 18/4±42/16 |
| متأهل | 250(10/79) | 54/5±64/25 | 62/5±52/18 | 42/5±88/19 | 44/5±50/20 | 54/4±21/18 | |
| آزمون آماری تی مستقل | 001/0 | 256/0 | 118/0 | 001/0 | 020/0 | ||
| سابقه ابتلا به کووید 19 | بلی | 136(0/43) | 57/5±35/24 | 04/5± 60/17 | 32/4±11/20 | 51/5±27/19 | 13/4±61/17 |
| خیر | 180(0/57) | 16/6±21/25 | 46/5±92/18 | 86/5±87/19 | 34/5±40/20 | 80/4±01/18 | |
| 200/0 | 05/0 | 691/0 | 071/0 | 430/0 | |||
اشتیاق به تجارب تازه و توافق‌پذیری با نمره کل اختلال استرس پس از سانحه و ابعاد آن (به‌غیراز ارتباط رنجوری با بعد عقب‌نشینی و بی‌احساسی) ارتباط معنادار داشتند.
بحث
هدف کلی پژوهش حاضر تعیین میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه با توجه به ویژگی شخصیتی پرستاران شاغل در بخش کووید-۱۹ بود. هدف اول تعیین میزان شیوع استرس پس از سانحه در پرستاران بود که یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه در 3/13 درصد از پرستاران حاضر در مطالعه بالاتر از 107 بود و درنتیجه می‌توان گفت که 3/13 درصد از پرستاران مطالعه مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه می‌باشند. بنابراین درصد قابل‌توجهی از شرکت‌کنندگان به این اختلال مبتلا هستند یا به بیانی دیگر با توجه به بحران همه‌گیری کووید-۱۹ در عصر حاضر، احتمالاً در معرض ابتلا به آن قرارگرفته‌اند. بالاترین نمره بین زیرمقیاس‌ها در حیطه کناره‌گیری و کرختی و کمترین آن در حیطه خودآزاری در بین تمام واحدهای شرکت‌کننده در پژوهش بود. درحالی‌که مطالعه دولابی نژاد و همکاران نشان داد که زیر مقیاس مربوط به تجربه مجدد (خاطرات رخنه‌کننده) بیشترین نمره را داشته است، لذا نیاز به مطالعه در نمونه بیشتری دارد. به دلیل اینکه اختلال استرس پس از سانحه به دنبال یک رویداد آسیب‌زای شدید در شخص ظاهر می‌شود، شکی نیست که بنا به ماهیت شغل پرستاری، پرستاران آسیب‌پذیرتر از سایر افراد می‌باشند.
هدف دوم پژوهش تعیین ویژگی‌های شخصیتی پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-۱۹ بود که یافته‌ها حاکی از آن بود که بیشترین نمره مربوط به رنجوری و کمترین نمره مربوط به بعد مسئولیت‌پذیری و باوجدان بودن در ویژگی‌های شخصیتی می‌باشد. افرادی که میزان بالایی از رنجوری را بروز می‌دهند، نوسانات خلقی، اضطراب، تحریک‌پذیری و غم را تجربه می‌کنند. در همین راستا در مطالعه انجام‌شده ابراهیمی و همکاران میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه در تمامی شدید گزارش‌شده است که نشان‌دهنده اثرگذاری روانی قابل‌توجه بحران حاضر می‌باشد(16). یافته‌های مطالعه کیفی نوری (۲۰۲۲) حاکی از آن است که یکی از پریشانی‌های روان‌شناختی تجربه‌شده توسط زنان پرستار، اختلال استرس پس از سانحه می‌باشد که از فقدان عزیزان یا سایر حوادث آسیب‌زا مانند شاهد بودن مرگ دوستان و بیماران و سوگواری انجام‌نشده برای آنان به وجود آمده است(17). در توضیح این نتایج می‌توان اذعان نمود که توجه به علائم اختلال استرس پس از سانحه در کادر درمانی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ از اهمیت برخوردار است. یادآوری صحنه‌های ناخوشایند باعث کناره‌گیری از جمع و مکان‌های یادآور خاطره شده و این اجتناب منجر به شروع کناره‌گیری، انزوا و شروع علائم افسردگی خواهد شد، لذا با افزایش دوره‌های جابه‌جایی پرستاران شاغل در بخش، این صحنه‌ها دائماً نخواهد شد.
یافته‌ها نشان داد که نمره کل اختلال استرس پس از سانحه با نمرات روان رنجوری، اشتیاق به تجارب تازه، توافق‌پذیری ارتباط مستقیم دارد. به این معنا که نمرات بالا در این سه ویژگی شخصیتی با افزایش نمره و مستعد ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه خواهد بود که با اکثر مطالعات هم‌راستا می‌باشد. یافته‌ها حاکی از آن می‌باشد در مطالعه انجام‌شده بین پرسنل اورژانس ۱۱۵ و پرسنل اورژانس در ایران نشان داد که ویژگی شخصیتی با اختلال استرس پس از سانحه ارتباط دارد و کارکنان با ویژگی‌های شخصیتی روان رنجوری، گشودگی به تجربه و وظیفه‌شناسی بیشتر در معرض اختلال استرس پس از سانحه قرار داشتند.
ارتباط معنی‌دار روان رنجوری با اختلال استرس پس از سانحه و ابعاد خودآزاری، برانگیختگی و تجربه مجدد در این اختلال به دست آمد. لارنس و فائورباخ (۲۰۰۳) به نتایجی دست یافتند که نشان داد روان رنجوری مهم‌ترین بعد شخصیت در پیش‌بینی اختلال استرس پس از سانحه می‌باشد(18). از طرفی نگرانی یکی از مهم‌ترین علامت‌های رنجوری است که در پرستاران در بخش‌های مختلف قابل‌مشاهده است. برای مثال حوادث پرخاشگری در اشکال آزار کلامی یا خشونت فیزیکی از شایع‌ترین عوامل گزارش‌شده در توسعه اختلال استرس پس از سانحه هستند(19, 20). در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱ گزارش شد که ۹۴ درصد از پرستاران حداقل یک مورد را تجربه کرده‌اند(21). به‌طور تجربی مشاهده کردیم که مواردی مانند عدم اجازه به خانواده بیماران برای ملاقات، نبود درمان قطعی و نگرانی خانواده‌ها از درمان اشتباه، نبود فضای کافی برای رسیدگی به تمام بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در پی شیوع آن منجر به حوادث لفظی شده که سبب عذاب وجدان، برانگیختگی و تکرار مداوم آن در افراد روان رنجور و به دلیل ویژگی‌هایی مانند تحریک‌پذیری، عدم کنترل تکانه، اضطراب و افسردگی سبب یادآوری خاطرات تلخ درگیری‌ها و ناکامی‌های گذشته بوده و مستعد اختلال استرس پس از سانحه خواهد بود.
معیار مرتبط بعدی در ارتباط با خطر ابتلای اختلال استرس پس از سانحه جنبه توافق‌پذیری از ویژگی‌های شخصیتی است. افرادی که در ارزیابی این بعد از شخصیت‌شان نمره بالایی می‌گیرند، همدل و نوع‌دوست هستند، درحالی‌که نمره توافق‌پذیری کم، با رفتار خودخواهانه و عدم درک احساسات افراد دیگر مرتبط است(22). این رفتار متقابلاً از طرف همکاران، بیمار و همراهان آن‌ها بازگشت داده خواهد شد و در پی آن اضطراب رخ‌داده و درنهایت منجر به اختلال استرس خواهد شد.
برون‌گرایی/ درون‌گرایی با ابعاد اختلاف استرس پس از سانحه ارتباط دارد اما با نمره کلی اختلال استرس پس از سانحه رابطه معناداری نداشت.
همچنین یافته‌ها نشان داد که بین اختلال استرس پس از سانحه با مشخصات دموگرافیک ارتباط معناداری وجود دارد. در پژوهش حاضر نشان داده شد که میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه در مردان بیشتر از زنان می‌باشد و مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض استرس پس سانحه هستند. اما در سایر مطالعات نشان داده‌شده است که زنان و مردان در مواجهه با یک بیماری مهلک، ازنظر بروز اختلال استرس پس از سانحه یکسان بودند(16). همچنین سان لولا و جیاهونگ در مطالعه خود بیان نمودند که میزان بروز اختلال استرس پس از سانحه هم در دوران شیوع کووید-۱۹ و هم در دوران H1N1در زنان بیشتر از پرستاران مرد است(23, 24). بعلاوه در مطالعه دیگری بیان‌شده است که زنان دو برابر بیشتر احتمال دارد که علائم اختلال استرس پس از سانحه بروز دهند(25). دلایل تفاوت بین نتایج مطالعه‌ی حاضر و این مطالعات را می‌تواند ناشی در جامعه پژوهش، زمینه‌های فرهنگـی اجتماعـی و جوسازمانی متفاوت دانست.
از دیگر یافته‌های این مطالعه عدم وجود ارتباط بین وضعیت تأهل با اختلال استرس پس از سانحه بود زیرا که اکثر شرکت‌کنندگان در این مطالعه متأهل (۱/۷۹ درصد) بودند. در همین راستا نیز کرایی و همکاران در مطالعه خود باهدف بررسی شدت اختلال استرس پس از سانحه در پرسنل فوریت‌های پزشکی نشان دادند که رابطه معناداری بین وضعیت تأهل و این اختلال وجود ندارد(26, 27). همچنین نتایج مطالعه مایرو همکاران (۲۰۱۱) نشان می‌دهد وضعیت تأهل به‌عنوان یک عامل پیش‌بینی کننده برای اختلالات روانی محسوب نمی‌شود(28) بااین‌وجود در برخی از مطالعات نتایجی خلاف این مطالعه ذکرشده است و وضعیت تأهل را به‌عنوان عاملی مؤثر در افزایش ریسک ابتلا به استرس پس از سانحه معرفی می‌کنند به‌صورت که در مطالعه مری و همکاران بین وضعیت تأهل و میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه رابطه‌ی معناداری یافت شد به این شکل که افراد متأهل بیشتر در معرض این اختلال قرار داشتند(28)و یا حتی برعکس آن نیز در مطالعه فولرتون و همکاران گزارش شد که افراد مجرد شانس بیشتری در بروز علائم و عوارض این اختلال دارند(30).این تفاوت می‌تواند به علت محدودیت تعداد افراد مجرد در جمعیت پرستاران موردمطالعه باشد. اختلال استرس پس از سانحه در پرستاران مجرد در مقایسه با پرستاران متأهل بیشتر بود اما ازنظر آماری معنی‌دار نبود. در مطالعات دیگر خطر اختلال استرس پس از سانحه در میان پرستاران متأهل را گا‌هاً بیشتر ( به علت ترس از انتقال کووید-۱۹ به خانواده)(21)و گاهی کمتر گزارش می‌کند (19)که درمجموع با هیچ‌کدام مطابقت ندارد. سایر متغیر‌های دموگرافیک مانند سن و سابقه ابتلا به کووید-۱۹ با اختلال استرس پس از سانحه ارتباط نداشتند. این با نتایج یک متآنالیز انجام‌شده مطابقت دارد(29).
بررسی‌های صــورت گرفتــه نشــان داد بسیاری از پرســتاران طــی همه‌گیری کرونــا ویــروس 2019 بــه علــت اینکــه در خــط مقــدم مبــارزه بــا کوویــد-19 بودنــد و مـرگ بسـیاری از آن‌ها را مشـاهده کردنـد از اختلال اسـترس پــس از ســانحه رنــج می‌بردند. درواقع، ازآنجایی‌که پرسـتاران از روزهـای ابتدایـی شـیوع کوویـد-19 بـا ایـن ویـروس کشـنده مقابلـه می‌کردند، درمـان قطعـی بـرای آن نداشـتند، از خانواده‌های خـود دور بودنـد، شیفت‌های شبانه‌روزی زیـادی را تجربـه می‌کردند و تجهیـزات محافظتـی مناسـبی نداشـتند از سـامت روانـی پایینـی برخـوردار بودنـد. بـه همیـن علـت لازم اسـت در کنـار مراقبت‌های جســمانی و اجتماعــی کــه صــورت می‌گیرد بــه ابعــاد روان‌شناختی بلندمـدت کوویـد-19 در پرسـتاران توجـه گـردد ، همچنین با توجه به یافته‌های به‌دست‌آمده از مطالعــه حاضــر می‌توان چنیــن عنــوان کــرد کــه ویژگی‌های شخصیتی می‌تواننــد به‌عنوان یــکی از عوامــل مهــم در استرس پس از سانحه محســوب شـوند کـه بایـد موردتوجه متخصصین و صاحب‌نظران حـوزه سلامت و روان قـرار گیرند تا به دنبال آن، با بهبود وضعیت روحی و روانی پرستاران، مراقبت‌های درمانی باکیفیت‌تری به بیماران نیز ارائه گردد.بـا توجـه بـه ماهیـت مقطعــی مطالعه حاضــر بــه پژوهشــگران علاقه‌مند بــه ایــن حــوزه پیشــنهاد می‌شود بــه کمــک یــک طــرح پژوهشــی طولـی بـا اسـتفاده از ابزارهـای سـنجش چندگانـه جهـت ارزیابـی عوامــل مطرح‌شده در پژوهــش حاضــر در قالــب مدل‌های پیچیده‌تر بـا نقـش متغیرهـای شـناختی و روان‌شناختی دخیـل اقــدام نماینــد.
ازجمله محدودیت‌های این پژوهش می‌توان به ناتوانی در کنترل عوامل دیگری غیر از محیط شغلی اشاره کرد که زمینه آسیب‌پذیری شخص را بالا می‌برند. همچنین مشکلات دیگری خارج از بحث ویژگی‌های شخصیتی مانند ناامیدی در محل کار، برخورد با مسائل خارج از نقش پرستاری، کارکنان ناکافی برای حمایت از نیاز بیماران و کمبود منابع برای ارائه مراقبت مؤثر نیز از عوامل مؤثری بودند که به ایجاد یا تشدید اختلال استرس پس از سانحه کمک می‌کردند، لذا نیاز است تا با بررسی دقیق‌تر همه ابعاد، تأثیر ویژگی های شخصیتی را بر بروز این اختلال سنجید. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده از ابزار‌های دیگری غیر از پرسشنامه برای تشخیص اختلال استفاده گردد. همچنین با توجه به محدود بودن جامعه آماری و اینکه جامعه پژوهش حاضر پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران
کوووید-19 بودند، مطالعه سایر اعضای تیم بهداشتی در تحقیقات بعدی پیشنهاد می‌گردد.
سپاسگزاری
بدین‌وسیله، از کلیه پرستاران دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد که در انجام این پژوهش همکاری نمودند، تقدیر و تشکر می‌گردد.
تضاد منافع
نویسندگان این مطالعه هیچ‌گونه تضاد منافعی ندارد.
بحث
هدف کلی پژوهش حاضر تعیین میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه با توجه به ویژگی شخصیتی پرستاران شاغل در بخش کووید-۱۹ بود. هدف اول تعیین میزان شیوع استرس پس از سانحه در پرستاران بود که یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه در 3/13 درصد از پرستاران حاضر در مطالعه بالاتر از 107 بود و درنتیجه می‌توان گفت که 3/13 درصد از پرستاران مطالعه مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه می‌باشند. بنابراین درصد قابل‌توجهی از شرکت‌کنندگان به این اختلال مبتلا هستند یا به بیانی دیگر با توجه به بحران همه‌گیری کووید-۱۹ در عصر حاضر، احتمالاً در معرض ابتلا به آن قرارگرفته‌اند. بالاترین نمره بین زیرمقیاس‌ها در حیطه کناره‌گیری و کرختی و کمترین آن در حیطه خودآزاری در بین تمام واحدهای شرکت‌کننده در پژوهش بود. درحالی‌که مطالعه دولابی نژاد و همکاران نشان داد که زیر مقیاس مربوط به تجربه مجدد (خاطرات رخنه‌کننده) بیشترین نمره را داشته است، لذا نیاز به مطالعه در نمونه بیشتری دارد. به دلیل اینکه اختلال استرس پس از سانحه به دنبال یک رویداد آسیب‌زای شدید در شخص ظاهر می‌شود، شکی نیست که بنا به ماهیت شغل پرستاری، پرستاران آسیب‌پذیرتر از سایر افراد می‌باشند.
هدف دوم پژوهش تعیین ویژگی‌های شخصیتی پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-۱۹ بود که یافته‌ها حاکی از آن بود که بیشترین نمره مربوط به رنجوری و کمترین نمره مربوط به بعد مسئولیت‌پذیری و باوجدان بودن در ویژگی‌های شخصیتی می‌باشد. افرادی که میزان بالایی از رنجوری را بروز می‌دهند، نوسانات خلقی، اضطراب، تحریک‌پذیری و غم را تجربه می‌کنند. در همین راستا در مطالعه انجام‌شده ابراهیمی و همکاران میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه در تمامی شدید گزارش‌شده است که نشان‌دهنده اثرگذاری روانی قابل‌توجه بحران حاضر می‌باشد(16). یافته‌های مطالعه کیفی نوری (۲۰۲۲) حاکی از آن است که یکی از پریشانی‌های روان‌شناختی تجربه‌شده توسط زنان پرستار، اختلال استرس پس از سانحه می‌باشد که از فقدان عزیزان یا سایر حوادث آسیب‌زا مانند شاهد بودن مرگ دوستان و بیماران و سوگواری انجام‌نشده برای آنان به وجود آمده است(17). در توضیح این نتایج می‌توان اذعان نمود که توجه به علائم اختلال استرس پس از سانحه در کادر درمانی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ از اهمیت برخوردار است. یادآوری صحنه‌های ناخوشایند باعث کناره‌گیری از جمع و مکان‌های یادآور خاطره شده و این اجتناب منجر به شروع کناره‌گیری، انزوا و شروع علائم افسردگی خواهد شد، لذا با افزایش دوره‌های جابه‌جایی پرستاران شاغل در بخش، این صحنه‌ها دائماً نخواهد شد.
یافته‌ها نشان داد که نمره کل اختلال استرس پس از سانحه با نمرات روان رنجوری، اشتیاق به تجارب تازه، توافق‌پذیری ارتباط مستقیم دارد. به این معنا که نمرات بالا در این سه ویژگی شخصیتی با افزایش نمره و مستعد ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه خواهد بود که با اکثر مطالعات هم‌راستا می‌باشد. یافته‌ها حاکی از آن می‌باشد در مطالعه انجام‌شده بین پرسنل اورژانس ۱۱۵ و پرسنل اورژانس در ایران نشان داد که ویژگی شخصیتی با اختلال استرس پس از سانحه ارتباط دارد و کارکنان با ویژگی‌های شخصیتی روان رنجوری، گشودگی به تجربه و وظیفه‌شناسی بیشتر در معرض اختلال استرس پس از سانحه قرار داشتند.
ارتباط معنی‌دار روان رنجوری با اختلال استرس پس از سانحه و ابعاد خودآزاری، برانگیختگی و تجربه مجدد در این اختلال به دست آمد. لارنس و فائورباخ (۲۰۰۳) به نتایجی دست یافتند که نشان داد روان رنجوری مهم‌ترین بعد شخصیت در پیش‌بینی اختلال استرس پس از سانحه می‌باشد(18). از طرفی نگرانی یکی از مهم‌ترین علامت‌های رنجوری است که در پرستاران در بخش‌های مختلف قابل‌مشاهده است. برای مثال حوادث پرخاشگری در اشکال آزار کلامی یا خشونت فیزیکی از شایع‌ترین عوامل گزارش‌شده در توسعه اختلال استرس پس از سانحه هستند(19, 20). در مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱ گزارش شد که ۹۴ درصد از پرستاران حداقل یک مورد را تجربه کرده‌اند(21). به‌طور تجربی مشاهده کردیم که مواردی مانند عدم اجازه به خانواده بیماران برای ملاقات، نبود درمان قطعی و نگرانی خانواده‌ها از درمان اشتباه، نبود فضای کافی برای رسیدگی به تمام بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در پی شیوع آن منجر به حوادث لفظی شده که سبب عذاب وجدان، برانگیختگی و تکرار مداوم آن در افراد روان رنجور و به دلیل ویژگی‌هایی مانند تحریک‌پذیری، عدم کنترل تکانه، اضطراب و افسردگی سبب یادآوری خاطرات تلخ درگیری‌ها و ناکامی‌های گذشته بوده و مستعد اختلال استرس پس از سانحه خواهد بود.
معیار مرتبط بعدی در ارتباط با خطر ابتلای اختلال استرس پس از سانحه جنبه توافق‌پذیری از ویژگی‌های شخصیتی است. افرادی که در ارزیابی این بعد از شخصیت‌شان نمره بالایی می‌گیرند، همدل و نوع‌دوست هستند، درحالی‌که نمره توافق‌پذیری کم، با رفتار خودخواهانه و عدم درک احساسات افراد دیگر مرتبط است(22). این رفتار متقابلاً از طرف همکاران، بیمار و همراهان آن‌ها بازگشت داده خواهد شد و در پی آن اضطراب رخ‌داده و درنهایت منجر به اختلال استرس خواهد شد.
برون‌گرایی/ درون‌گرایی با ابعاد اختلاف استرس پس از سانحه ارتباط دارد اما با نمره کلی اختلال استرس پس از سانحه رابطه معناداری نداشت.
همچنین یافته‌ها نشان داد که بین اختلال استرس پس از سانحه با مشخصات دموگرافیک ارتباط معناداری وجود دارد. در پژوهش حاضر نشان داده شد که میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه در مردان بیشتر از زنان می‌باشد و مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض استرس پس سانحه هستند. اما در سایر مطالعات نشان داده‌شده است که زنان و مردان در مواجهه با یک بیماری مهلک، ازنظر بروز اختلال استرس پس از سانحه یکسان بودند(16). همچنین سان لولا و جیاهونگ در مطالعه خود بیان نمودند که میزان بروز اختلال استرس پس از سانحه هم در دوران شیوع کووید-۱۹ و هم در دوران H1N1در زنان بیشتر از پرستاران مرد است(23, 24). بعلاوه در مطالعه دیگری بیان‌شده است که زنان دو برابر بیشتر احتمال دارد که علائم اختلال استرس پس از سانحه بروز دهند(25). دلایل تفاوت بین نتایج مطالعه‌ی حاضر و این مطالعات را می‌تواند ناشی در جامعه پژوهش، زمینه‌های فرهنگـی اجتماعـی و جوسازمانی متفاوت دانست.
از دیگر یافته‌های این مطالعه عدم وجود ارتباط بین وضعیت تأهل با اختلال استرس پس از سانحه بود زیرا که اکثر شرکت‌کنندگان در این مطالعه متأهل (۱/۷۹ درصد) بودند. در همین راستا نیز کرایی و همکاران در مطالعه خود باهدف بررسی شدت اختلال استرس پس از سانحه در پرسنل فوریت‌های پزشکی نشان دادند که رابطه معناداری بین وضعیت تأهل و این اختلال وجود ندارد(26, 27). همچنین نتایج مطالعه مایرو همکاران (۲۰۱۱) نشان می‌دهد وضعیت تأهل به‌عنوان یک عامل پیش‌بینی کننده برای اختلالات روانی محسوب نمی‌شود(28) بااین‌وجود در برخی از مطالعات نتایجی خلاف این مطالعه ذکرشده است و وضعیت تأهل را به‌عنوان عاملی مؤثر در افزایش ریسک ابتلا به استرس پس از سانحه معرفی می‌کنند به‌صورت که در مطالعه مری و همکاران بین وضعیت تأهل و میانگین نمره اختلال استرس پس از سانحه رابطه‌ی معناداری یافت شد به این شکل که افراد متأهل بیشتر در معرض این اختلال قرار داشتند(28)و یا حتی برعکس آن نیز در مطالعه فولرتون و همکاران گزارش شد که افراد مجرد شانس بیشتری در بروز علائم و عوارض این اختلال دارند(30).این تفاوت می‌تواند به علت محدودیت تعداد افراد مجرد در جمعیت پرستاران موردمطالعه باشد. اختلال استرس پس از سانحه در پرستاران مجرد در مقایسه با پرستاران متأهل بیشتر بود اما ازنظر آماری معنی‌دار نبود. در مطالعات دیگر خطر اختلال استرس پس از سانحه در میان پرستاران متأهل را گا‌هاً بیشتر ( به علت ترس از انتقال کووید-۱۹ به خانواده)(21)و گاهی کمتر گزارش می‌کند (19)که درمجموع با هیچ‌کدام مطابقت ندارد. سایر متغیر‌های دموگرافیک مانند سن و سابقه ابتلا به کووید-۱۹ با اختلال استرس پس از سانحه ارتباط نداشتند. این با نتایج یک متآنالیز انجام‌شده مطابقت دارد(29).
بررسی‌های صــورت گرفتــه نشــان داد بسیاری از پرســتاران طــی همه‌گیری کرونــا ویــروس 2019 بــه علــت اینکــه در خــط مقــدم مبــارزه بــا کوویــد-19 بودنــد و مـرگ بسـیاری از آن‌ها را مشـاهده کردنـد از اختلال اسـترس پــس از ســانحه رنــج می‌بردند. درواقع، ازآنجایی‌که پرسـتاران از روزهـای ابتدایـی شـیوع کوویـد-19 بـا ایـن ویـروس کشـنده مقابلـه می‌کردند، درمـان قطعـی بـرای آن نداشـتند، از خانواده‌های خـود دور بودنـد، شیفت‌های شبانه‌روزی زیـادی را تجربـه می‌کردند و تجهیـزات محافظتـی مناسـبی نداشـتند از سـامت روانـی پایینـی برخـوردار بودنـد. بـه همیـن علـت لازم اسـت در کنـار مراقبت‌های جســمانی و اجتماعــی کــه صــورت می‌گیرد بــه ابعــاد روان‌شناختی بلندمـدت کوویـد-19 در پرسـتاران توجـه گـردد ، همچنین با توجه به یافته‌های به‌دست‌آمده از مطالعــه حاضــر می‌توان چنیــن عنــوان کــرد کــه ویژگی‌های شخصیتی می‌تواننــد به‌عنوان یــکی از عوامــل مهــم در استرس پس از سانحه محســوب شـوند کـه بایـد موردتوجه متخصصین و صاحب‌نظران حـوزه سلامت و روان قـرار گیرند تا به دنبال آن، با بهبود وضعیت روحی و روانی پرستاران، مراقبت‌های درمانی باکیفیت‌تری به بیماران نیز ارائه گردد.بـا توجـه بـه ماهیـت مقطعــی مطالعه حاضــر بــه پژوهشــگران علاقه‌مند بــه ایــن حــوزه پیشــنهاد می‌شود بــه کمــک یــک طــرح پژوهشــی طولـی بـا اسـتفاده از ابزارهـای سـنجش چندگانـه جهـت ارزیابـی عوامــل مطرح‌شده در پژوهــش حاضــر در قالــب مدل‌های پیچیده‌تر بـا نقـش متغیرهـای شـناختی و روان‌شناختی دخیـل اقــدام نماینــد.
ازجمله محدودیت‌های این پژوهش می‌توان به ناتوانی در کنترل عوامل دیگری غیر از محیط شغلی اشاره کرد که زمینه آسیب‌پذیری شخص را بالا می‌برند. همچنین مشکلات دیگری خارج از بحث ویژگی‌های شخصیتی مانند ناامیدی در محل کار، برخورد با مسائل خارج از نقش پرستاری، کارکنان ناکافی برای حمایت از نیاز بیماران و کمبود منابع برای ارائه مراقبت مؤثر نیز از عوامل مؤثری بودند که به ایجاد یا تشدید اختلال استرس پس از سانحه کمک می‌کردند، لذا نیاز است تا با بررسی دقیق‌تر همه ابعاد، تأثیر ویژگی های شخصیتی را بر بروز این اختلال سنجید. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده از ابزار‌های دیگری غیر از پرسشنامه برای تشخیص اختلال استفاده گردد. همچنین با توجه به محدود بودن جامعه آماری و اینکه جامعه پژوهش حاضر پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران
کوووید-19 بودند، مطالعه سایر اعضای تیم بهداشتی در تحقیقات بعدی پیشنهاد می‌گردد.
سپاسگزاری
بدین‌وسیله، از کلیه پرستاران دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد که در انجام این پژوهش همکاری نمودند، تقدیر و تشکر می‌گردد.
تضاد منافع
نویسندگان این مطالعه هیچ‌گونه تضاد منافعی ندارد.
References
1. Chan JF-W, Yuan S, Kok K-H, To KK-W, Chu H, Yang J, et al. A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster. The lancet. 2020;395(10223):514-23.
2. Miller MW, Resick PA. Internalizing and externalizing subtypes in female sexual assault survivors: Implications for the understanding of complex PTSD. Behavior therapy. 2007;38(1):58-71.
3. Mei S, Liang L, Ren H, Hu Y, Qin Z, Cao R, et al. Association between perceived stress and post-traumatic stress disorder among medical staff during the COVID-19 epidemic in Wuhan City. Frontiers in public health. 2021;9:780.
4. Lai J, Ma S, Wang Y, Cai Z, Hu J, Wei N, et al. Factors associated with mental health outcomes among health care workers exposed to coronavirus disease 2019. JAMA network open. 2020;3(3):e203976-e.
5. Kang L, Li Y, Hu S, Chen M, Yang C, Yang BX, et al. The mental health of medical workers in Wuhan, China dealing with the 2019 novel coronavirus. The Lancet Psychiatry. 2020;7(3):e14.
6. Alharbi J, Jackson D, Usher K. The potential for COVID‐19 to contribute to compassion fatigue in critical care nurses. Journal of clinical nursing. 2020;29(15-16):2762-2764.
7. Pappa S, Ntella V, Giannakas T, Giannakoulis VG, Papoutsi E, Katsaounou P. Prevalence of depression, anxiety, and insomnia among healthcare workers during the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis. Brain, behavior, and immunity. 2020;88:901-7.
8. Carmassi C, Foghi C, Dell'Oste V, Cordone A, Bertelloni CA, Bui E, et al. PTSD symptoms in healthcare workers facing the three coronavirus outbreaks: What can we expect after the COVID-19 pandemic. Psychiatry research. 2020;292:113312.
9. Song X, Fu W, Liu X, Luo Z, Wang R, Zhou N, et al. Mental health status of medical staff in emergency departments during the Coronavirus disease 2019 epidemic in China. Brain, behavior, and immunity. 2020;88:60-5.
10. Choi J. Taylor, S. The psychology of pandemics: Preparing for the next global outbreak of infectious disease. Newcastle upon Tyne, UK: Cambridge Scholars Publishing. Asian Communication Research. 2020;17(2):98-103.
11. Nikčević AV, Spada MM. The COVID-19 anxiety syndrome scale: Development and psychometric properties. Psychiatry research. 2020;292:113322.
12. Sheikhbardsiri H, Sarhadi M, Abdollahyar A, Dastres M, SHEIKH RA, Aminizadeh M. The relationship between personality traits and post-traumatic stress disorder among EMS personnel and hospital emergency staffs. 2015;8(1):35-42.
13. Basharpoor S, Eyni S. Developing a Causal Model of Life Satisfaction of Veterans with Post-Traumatic Stress Disorder Based on Loneliness: The Mediating Role of Perceived Social Support. Military Caring Sciences Journal. 2021;8(3):206-17.
14. Lee SA, Jobe MC, Mathis AA, Gibbons JA. Incremental validity of coronaphobia: Coronavirus anxiety explains depression, generalized anxiety, and death anxiety. Journal of anxiety disorders. 2020;74:102268.
15. Ebrahimi H, Mirhosseini S, Basirinezhad MH, Shariati E. Prevalence of Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD) following COVID-19 Epidemic in Health Workers of Shahroud University of Medical Sciences. Avicenna Journal of Nursing and Midwifery Care. 2021;29(4):340-8.
16. Nori Chenashk T. Qualitatively in search of psychological distress and coping strategies of female frontline nurses. Counseling Culture and Psycotherapy. 2022;13(49):279-308.
17. Lawrence JW, Fauerbach JA. Personality, coping, chronic stress, social support and PTSD symptoms among adult burn survivors: a path analysis. The Journal of burn care & rehabilitation. 2003;24(1):63-72.
18. Guan R, Gao J, Liu G, Cheng F, Ge B. The mediating effect of perceived social acknowledgment on the relationship between patient assaults and posttraumatic stress reactions in emergency nurses. Journal of Interpersonal Violence. 2019;34(18):3833-49.
19. Bonner G, McLaughlin S. The psychological impact of aggression on nursing staff. British Journal of Nursing. 2007;16(13):810-4.
20. Gates DM, Gillespie GL, Succop P. Violence against nurses and its impact on stress and productivity. Nurs Econ. 2011;29(2):59-66.
21. Song Y, Shi M. Associations between empathy and big five personality traits among Chinese undergraduate medical students. PloS one. 2017;12(2):e0171665.
22. Xu J, Zheng Y, Wang M, Zhao J, Zhan Q, Fu M, et al. Predictors of symptoms of posttraumatic stress in Chinese university students during the 2009 H1N1 influenza pandemic. Medical science monitor: international medical journal of experimental and clinical research. 2011;17(7):PH60-PH64.
23. Sun L, Sun Z, Wu L, Zhu Z, Zhang F, Shang Z, et al. Prevalence and risk factors of acute posttraumatic stress symptoms during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China. MedRxiv. 2020;10(2020.03):06.20032425.
24. Christiansen DM, Elklit A. Sex differences in PTSD. Posttraumatic stress disorder in a global context. 2012:113-42.
25. Kerai SM, Khan UR, Islam M, Asad N, Razzak J, Pasha O. Post-traumatic stress disorder and its predictors in emergency medical service personnel: a cross-sectional study from Karachi, Pakistan. BMC emergency medicine. 2017;17(1):26.
26. Meyer EC, Zimering R, Daly E, Knight J, Kamholz BW, Gulliver SB. Predictors of posttraumatic stress disorder and other psychological symptoms in trauma-exposed firefighters. Psychological services. 2012;9(1):1-15.
27. Sahebi A, Yousefi K, Moayedi S, Golitaleb N, Esmaeili Vardanjani A, Golitaleb M. Prevalence of Posttraumatic Stress Disorder among Firefighters in Iran: A Systematic Review and Meta-Analysis. Iranian journal of psychiatry. 2020;15(4):358-65.
28. Fullerton CS, Ursano RJ, Wang L. Acute stress disorder, posttraumatic stress disorder, and depression in disaster or rescue workers. American Journal of Psychiatry. 2004;161(8):1370-6.
29. de Boer J, van Rikxoort S, Bakker AB, Smit BJ. Critical incidents among intensive care unit nurses and their need for support: explorative interviews. Nursing in critical care. 2014;19(4):166-74.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
