دوره 15، شماره 2 - ( فصلنامه علمی تخصصی طب کار یزد 1402 )
جلد 15 شماره 2 صفحات 57-47 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.DUMS.REC.1400.054
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Alamshah E S, Milasi Z, Mazaheri M, Moradi mehr Y, Sabaghiyan P. Evaluation of the physical condition and the amount of musculoskeletal disorders in Ganjovian using the REBA and ROSA methods Dezful hospital employees. tkj 2023; 15 (2) :47-57
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1245-fa.html
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-1245-fa.html
عالمشاه انسیه السادات، میلاسی زهرا، مظاهری مریم، مرادی مهر یاسین، صباغیان پریا. ارزیابی وضعیت بدنی و میزان شیوع اختلالات اسکلتی- عضلانی با استفاده از روش REBA وROSA درکارکنان بیمارستان گنجویان دزفول. فصلنامه علمی تخصصی طب کار. 1402; 15 (2) :47-57
دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز ، milasizahra@gmail.com
واژه‌های کلیدی: بیماری های اسکلتی-عضلانی، روش ارزیابی سریع کل بدن، ارزیابی سریع فشار اداری، ارگونومی، پوسچر
متن کامل [PDF 768 kb]
(206 دریافت)
| چکیده (HTML) (356 مشاهده)
References
1. Madadzadeh M, Akbar Ahmadi Asour A, Fallahi M, Zahra Sharifi. Risk Assessment of Muscluskeltal Disorders among Eldery Home Caregivers of Sabzevar in 1395. Sabzevar University of Medical Science. 2018;25(6): 741–8. [Persian]
2. Chiasson M ève, Imbeau D, Aubry K, Delisle A. Comparing the results of eight methods used to evaluate risk factors associated with musculoskeletal disorders. Int J Ind Ergon. 2012;42(5):478–88.
3. Nourani M, Mehrparvar A, Fazli B, Jafari S.M, Taefeh Rahimiyan R. Ergonomic Evaluation of Posture by OCRA Software in Assembly Workers of a Power Station Gas Turbine Manufacturing Industry and Assessment of Ergonomics Training Effect on Reduction of Risk Level. 2014;4(4):304-311. [Persian]
4. Kim H, Dropkin J, Spaeth K, Smith F, Moline J. Patient handling and musculoskeletal disorders among hospital workers: Analysis of 7 years of institutional workers’ compensation claims data. Am J Ind Med. 2012;55(8):683–90.
5. Bernal D, Campos-Serna J, Tobias A, Vargas-Prada S, Benavides FG, Serra C. Work-related psychosocial risk factors and musculoskeletal disorders in hospital nurses and nursing aides: A systematic review and meta-analysis. Int J Nurs Stud. 2015;52(2):635–48.
6. Daraiseh NM, Cronin SN, Davis LS, Shell RL, Karwowski W. Low back symptoms among hospital nurses, associations to individual factors and pain in multiple body regions. Int J Ind Ergon. 2010;40(1):19–24.
7. Chubineh A. Posture Assessment Methods In Occupational Ergonomics. First ed. Tehran Iran .Fan Avaran Publications , 2004:263–90. [Persian]
8. Ebrahimi H, Barakat S, Habibi E, Mohammadian M. Comparison Of The Rosa And Rula Methods In Risk Assessment Of Catching To Musculoskeletal Disorders And The Relationship With Mental Health On Computer Users. Iran occupational Health. 2018;14(5 #P00255):130–9. [Persian]
9. Maryam H, Gholamhossein H, Mohsen A, Abdolhamid T, Fatemeh VS, Houshang MA. Prevalence Of Musculoskeletal Disorders And Its Related Factors In Office Workers Of Minab Health Centers By ROSA Technique. Vol. 12. Occupational Medicine; 2020 [cited 2023 Mar 9]. p. 1–12. [Persian]
10. Naik G, Khan MR. Prevalence Of Msds And Postural Risk Assessment In Floor Mopping Activity Through Subjective And Objective Measures. Saf Health Work. 2020;11(1):80–7.
11. Amira E, Abd El Hay, Wadida H, El Sayed, Marwa S, Saleh. Correlation Between Musculoskeletal Disorders And Work Related Postures In Physical Therapists. SVU-IJPTS, 2019;1(1). 20–29.
12. Chubineh A, Torani S, Heydarian K, Qaraghezlu F. Evaluation Of The Ergonomics Of Workstations In The Laboratory Units Of Hospitals Affiliated To Kermanshah University Of Medical Sciences And Its Relationship With Muscularity And Manpower Productivity - Skeletal Disorders. National conference of ergonomics in industry and production. 2001;1(1): 286–279. [Persian]
13. Choobineh A, Lahmi M, Khani Jazani R, Hosseini M, Shahnavaz H. Musculoskeletal symptoms as related to ergonomic factors in iranian hand- woven carpet industry and general guidelines for workstation design. Int J Occup Saf Ergon. 2004;10(2):157–68. [Persian]
14. Samaei S. I, Tirgar A, Khanjani N, Mostafaee M, Bagheri Hosseinabadi M, Amrollahi M. Assessment Of Ergonomics Risk Factors Influencing Incidence Of Musculoskeletal Disorders Among Office Workers. Journal of Health and Safety at Work .Vol. 5; No. 4; Winter 2016:1–1. [Persian]
15. Engels JA, Landeweerd JA, Kant Y. An OWAS-based analysis of nurses’ working postures. Ergonomics [Internet]. 1994 [cited 2023 Jun 14];37(5):909–19.
16. Chubineh A. Complier A Guide To Evaluating Ergonomic Factors In The Workplace.Tehran: Student Publications;2017:81. [Persian]
17. Zolfaghari F, Zare R. Ergonomic Posture Evaluation and Risk Factors for Musculoskeletal Disorders among Nurses in Arak City by QES Method. Iran J Rehabil Res [Internet]. 2020 [cited 2023 Mar 9];6(3):17–24. [Persian]
18. Zakeriyan A, Monazam M, Habibi Mohrez, Soltani Gerdfaramarzi R, Asghari M GN. Relationship between knowledge of ergonomics and work-place conditions with musculoskeletal disorders among nurses of two Iranian hospitals. tkj 2012; 3 (4) :19-25. [Persian]
19. Davood Nasiry Zarrin Ghabaee, Mehdi Haresabadi, Masoumeh Bagheri Nesami FTA. Work-Related Musculoskeletal Disorders and Their Relationships with the Quality of Life in Nurses. Iranian Journal of Ergonomics 2016;4(1): 39–46. [Persian]
20. Mosadeghrad Ali Mohamad. Relationship Between Nurses’ Knowledge About Ergonomy And Their Job Injuries. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences. 2004 Dec 15 [cited 2023 Mar 9];6(3):21–32. [Persian]
21. Tang L, Wang G, Zhang W, Zhou J. The prevalence of MSDs And The Associated Risk Factors In Nurses Of China. Int J Ind Ergon. 2022 Jan 1;87:103239.
22. Pirposhteh EA, FG, Ebrahimi HR, Ali Salehi Sahl Abadi. The Prevalence Of Musculoskeletal Disorders Among Administrative And Service Staff Of Selected Hospitals Of Shahid Beheshti University Of Medical Sciences And Their Associated Risk Factors. Vol. 9. Health and Development Journal; 2020 [cited 2023 Mar 9]. p. 124–36. [Persian]
23. Hokmabadi R, Ebrahimian H, Asghari MH, Rezaee Z. Assessment Of Risk Factors And Prevalence Of Musculoskeletal Disorders In Staff Members Of Imam Khomeini Hospital In Shirvans Using REBA Method. Occup Hygine Heal Promot J. 2018 [cited 2023 Mar 9];1(3):217–26. [Persian]
24. Farahabadi M, Aliakbarzade Arani Z, Chavoshizadeh SA. Investigation of Factors Affecting Musculoskeletal Disorders among Hospital Emergency Nurses of Qom University of Medical Sciences, Iran. 2016;10(8): 61–54. [Persian]
25. Nekooi Moghadam M, Amiresmaili MR, Mirshahi F, Sharifi T, Ghorbani R. The Rate of Occupational Hazards and its Effective Factors in Nurses of Non Educational Hospital of Sirjan and Baft in 2011. Journal of Health & Development; 2013;2(3):235-249. [Persian]
26. Bahrami A, Akbari H, Namayandeh M AN. Assessment of the musculoskeletal complaints of Kashan university hospitals staffs in 2009;12(5): 38–33. [Persian]
27. Valipour F, Seyed mohamadian M, Yahyayi E, Shokri S, Ahmadi O. Assessment of the Staff Working Posture Using REBA & ROSA Methods in a Hospital. Heal Res J. 2016;1(3):167–72. [Persian]
28. Vahdatpour B, Bozorgi M, Taheri M. Investigating Musculoskeletal Discomforts And Their Relation To Workplace Ergonomic Conditions Among Computer Office Workers At Alzahra Hospital, Isfahan, Iran. 2019; ;1(2):58–52. [Persian]
29. Hokmabadi R, Sepehr P. Assessing The Posture And Predicting The Factors Affecting Musculoskeletal Disorders In Computer Uses By Neural Networks. J Heal Saf Work [Internet]. 2021 [cited 2023 Mar 9];11(4):700–19. [Persian]
متن کامل: (547 مشاهده)
ارزیابی وضعیت بدنی و میزان شیوع اختلالات اسکلتی- عضلانی با استفاده از روش REBA وROSA درکارکنان بیمارستان گنجویان دزفول
انسیه السادات عالمشاه1، زهرا میلاسی[*]2، مریم مظاهری3، یاسین مرادی مهر4، پریا صباغیان5
چکیده
مقدمه: شایعترین بیماری شغلی اختلالات اسکلتی-عضلانی می باشند که با وضعیت بدنی نامناسب در حین انجام وظیفه شغلی به وجود می‌آیند. مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی و ارزیابی وضعیت بدنی کارکنان بیمارستان با استفاده از روشREBA و ROSA انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه توصیفی– تحلیلی بر روی 125 نفر از کارکنان درمانی، پشتیبانی، اداری و خدمات بیمارستان آموزشی دزفول که به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقهای نسبی انتخاب شدند، انجام شد. ارزیابی اختلالات اسکلتی عضلانی با استفاده از پرسشنامه نوردیک و جهت ارزیابی وضعیت بدنی از روش REBA و ROSA استفاده شد. نرمال بودن دادهها با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف بررسی شد. تحلیل‌های آماری با نرم‌افزار SPSS نسخه 23 صورت گرفت.
نتایج: میانگین سن و سابقه کار به ترتیب برابر، 49/36 ± 26/8 و 7.33± 8/11 سال بود. بیشترین شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی مربوط به گردن (7/47 درصد) و مچ دست (4/40 درصد) و کمترین آن آرنج(8/7درصد) بود. بر اساس امتیاز REBA، 3/18 درصد از پوسچرکارکنان نیاز به اصلاحات آنی، 8/37 درصد نیاز به اصلاحات هرچه سریع‌تر داشتند. طبق امتیاز ROSA، در 8/75 درصد از وظایف باید محیط کار مجدد مورد ارزیابی قرار میگرفت. بین اختلالات مچ، شانه، گردن، با جنسیت، قد، سن، سابقه‌ی کاری و وضعیت تأهل، ارتباط معنی‌داری (05/0 P-value<) وجود داشت.
نتیجه گیری: شیوع اختلال در افراد مورد مطالعه در نواحی گردن، مچ دست و زانو بیشتر است. طبق ارزیابی به روش REBA بیش از نیمی از کارکنان درمانی، پشتیبانی و خدماتی دارای سطح ریسک بالا و خیلی بالا می باشند و کمتر از 10 درصد آنها دارای سطح ریسک پایین هستند. با توجه به شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی و بالا بودن سطح ریسک در کارکنان اصلاح ایستگاه کاری و آموزش کارکنان توصیه می شود.
واژه های کلیدی: بیماری های اسکلتی-عضلانی، روش ارزیابی سریع کل بدن، ارزیابی سریع فشار اداری ،ارگونومی، پوسچر
مقدمه
انسیه السادات عالمشاه1، زهرا میلاسی[*]2، مریم مظاهری3، یاسین مرادی مهر4، پریا صباغیان5
چکیده
مقدمه: شایعترین بیماری شغلی اختلالات اسکلتی-عضلانی می باشند که با وضعیت بدنی نامناسب در حین انجام وظیفه شغلی به وجود می‌آیند. مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی و ارزیابی وضعیت بدنی کارکنان بیمارستان با استفاده از روشREBA و ROSA انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه توصیفی– تحلیلی بر روی 125 نفر از کارکنان درمانی، پشتیبانی، اداری و خدمات بیمارستان آموزشی دزفول که به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقهای نسبی انتخاب شدند، انجام شد. ارزیابی اختلالات اسکلتی عضلانی با استفاده از پرسشنامه نوردیک و جهت ارزیابی وضعیت بدنی از روش REBA و ROSA استفاده شد. نرمال بودن دادهها با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف بررسی شد. تحلیل‌های آماری با نرم‌افزار SPSS نسخه 23 صورت گرفت.
نتایج: میانگین سن و سابقه کار به ترتیب برابر، 49/36 ± 26/8 و 7.33± 8/11 سال بود. بیشترین شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی مربوط به گردن (7/47 درصد) و مچ دست (4/40 درصد) و کمترین آن آرنج(8/7درصد) بود. بر اساس امتیاز REBA، 3/18 درصد از پوسچرکارکنان نیاز به اصلاحات آنی، 8/37 درصد نیاز به اصلاحات هرچه سریع‌تر داشتند. طبق امتیاز ROSA، در 8/75 درصد از وظایف باید محیط کار مجدد مورد ارزیابی قرار میگرفت. بین اختلالات مچ، شانه، گردن، با جنسیت، قد، سن، سابقه‌ی کاری و وضعیت تأهل، ارتباط معنی‌داری (05/0 P-value<) وجود داشت.
نتیجه گیری: شیوع اختلال در افراد مورد مطالعه در نواحی گردن، مچ دست و زانو بیشتر است. طبق ارزیابی به روش REBA بیش از نیمی از کارکنان درمانی، پشتیبانی و خدماتی دارای سطح ریسک بالا و خیلی بالا می باشند و کمتر از 10 درصد آنها دارای سطح ریسک پایین هستند. با توجه به شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی و بالا بودن سطح ریسک در کارکنان اصلاح ایستگاه کاری و آموزش کارکنان توصیه می شود.
واژه های کلیدی: بیماری های اسکلتی-عضلانی، روش ارزیابی سریع کل بدن، ارزیابی سریع فشار اداری ،ارگونومی، پوسچر
مقدمه
شایع ترین بیماری شغلی ناراحتیهای اسکلتی عضلانی صدماتی است که در افراد دارای وضعیت بدنی نامناسب در حین انجام کارها و وظایف شغلی، به وجود می آید (1). طبق گزارش اداره آمار کار آمریکا MSDs(Musculoskeletal Disorders) علت 29 درصد زمان از دست رفته کاری ناشی از صدمات است(2). حدود یک سوم از ناتوانی‌ها در کشورهای شمال اروپا به اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط است(3). بیماریهای اسکلتی- عضلانی 7 درصد از کل بیماری ها در جامعه، 14 درصد از مراجعان به پزشکان و19 درصد از موارد بستری در بیمارستان را به خود اختصاص می دهند (2). طبق مطالعات انجام شده 83 درصداز کل زمان از دست رفته کاری در میان کارکنان بهداشتی درمانی در British Columbia با اختلالات اسکلتی عضلانی ارتباط دارند(4). با کمک شیوههای ارگونومیک، میتوان برخی از مشکلات اسکلتی عضلانی را در محیط کار حذف کرد و یا کاهش داد(5). متخصصان ارگونومی با تلاشهایی که در جهت شناسایی و ارزیابی وضعیت بدنی کارگران در حین فعالیتهای کاری انجام داده اند، توانستند روشهای متعددی مانند؛ ارزیابی سریع مواجهه Quick Exposure Check (QEC) ،ارزیابی سریع اندام های فوقانی Rapid Upper Limb Assessment (RULA)، ارزیابی سریع تمام بدن و...ابداع کنند که استفاده از این روشها تا حد زیادی به پیشگیری از بروز اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار کمک کرده است(6). REBA(Rapid Entire Body Assessment(REBA)) (روش ارزیابی سریع کل بدن) برای ارزیابی خطرات MSDs و پوسچر در فعالیت هایی با پوسچرهای گوناکون طراحی شده است(7). نمونههایی از کاربرد این روش عبارت از: ارزیابی وظایفی همچون بلند کردن و حمل بیمار، پرستاری، دندانپزشکی، اپراتوری تلفن، خانه داری، دامپزشکی، انبار خواروبار و...می باشد.
ROSA ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﻓﺸﺎر (اﺳـﺘﺮﻳﻦ(strain)) ﻛﺎرﻛﻨـﺎن اداری ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻜﻨﻴﻚROSA(Rapid Office Strain Assessment) ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﻮﺳﭽﺮﻫﺎی ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪارد CSA Z412(Canadian standard association) (ﻛﻪ اﻳـﻦ استاندارد ﺑـﺮ اﺳــﺎس EN ISO 9241(Ergonomics of human-system interaction — Part 210: Human-centred design for interactive systems) طراحی شده و ﺣــﺎوی راﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮای ارﮔﻮﻧﻮﻣﻲ اداری ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ) و ﻣﺮﻛـﺰ ﺑﻬﺪاﺷـﺖ ﺣﺮﻓـﻪای و اﻳﻤﻨـﻲ ﻛﺎﻧـﺎدا، CCOHS 2005، ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ رﻳﺴﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎی ﻣﺤﻴﻂﻫﺎی ﻛـﺎر اداری را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﻨـﺪ. در واﻗـﻊ ROSA ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﭼﻚ ﻟﻴﺴـﺖ ﺗﺼـﻮﻳﺮی ﻃﺮاﺣـﻲ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛﻤﻴـﺖ ﻗﺮارﮔﻴـﺮی در ﻣﻌـﺮض رﻳﺴـﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎی ﻣﺤﻴﻂﻫﺎی دﻓﺘﺮی را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨد(8).
طبق مطالعات انجام شده فراوانی اختلالات اسکلتی عضلانی در کارکنان اداری مراکز بهداشتی درمانی بالا می باشد و همچنین درد گردن با پوسچر نامناسب فرد ارتباط دارد(9)، همچنین مطالعاتی نشان دادهاند که خطر عمدهی آسیبهای اسکلتی عضلانی در دست راست، پایین کمر، مچ دست چپ، شانه راست و مچ دست راست وجود دارد (10). با این وجود شایعترین اختلالات کمردرد، گردن و درد شانه بود(11) .
مشاغل بیمارستانی دارای ریسک فاکتورهای زیاد اسکلتی عضلانی می باشند که در بلند مدت منجر به کاهش بهره وری، افزایش ناتوانی و ساعات از دست رفته کاری و از کارافتادگی شغلی می شود. با شناسایی هرگونه ریسک فاکتور وضعیتی یا ارگونومیکی که ممکن است در ایجاد MSDs نقش داشته باشد، مانند کمردرد، گردن درد یا آسیبهای فشاری مکرر و سپس امتیازدهی درجه خطر مرتبط با هر وضعیت و دفعات وقوع و همچنین ارزیابی شدت علائم و تأثیر آنها بر کار و فعالیتهای مشاغل گروههای درمانی، پشتیبانی، اداری و خدمات در بخشهای متفاوت بیمارستان و مقایسه آنها با یکدیگر میتوان شغل و بخشهای دارای عدد ریسک بالا را در بیمارستان شناسایی کرده و جهت اولویت بندی مداخلات برای کاهش خطر اختلالات اسکلتی عضلانی برنامه ریزی نمود. با وجود شرایط متفاوت محیطی و فردی در مراکز درمانی و بهداشتی در کشور مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع اختلالات اسکلتی-عضلانی و ارزیابی پوسچر کارکنان درمانی، خدمات، پشتیبانی، اداری بیمارستان بزرگ دزفول صورت گرفت.
روش بررسی
مطالعه حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی بود که در بیمارستان گنجویان دزفول در سال 1400 انجام شد. جامعه مورد مطالعه کارکنان بخشهای درمانی، اداری، پشتیبانی و خدمات بیمارستان بودند. با توجه به اهداف مطالعه، نظر محقق، مطالعات پیشین (9) حداقل حجم نمونه برای تکمیل پرسش نامه برابر 120 نفر تعیین شد که پس از دریافت رضایت آگاهانه 130 نفر از افرادی که جهت تکمیل پرسش نامه و عکسبرداری از پوسچر حینکار رضایت داشتند همچنین دارای حداقل 6 ماه سابقه کاری در بیمارستان بودند، وارد مطالعه شدند و پرسش نامه نوردیک را تکمیل کردند. داشتن سابقه بیماری اسکلتی عضلانی و یا جراحی به دلیل مشکلات اسکلتی عضلانی غیرشغلی، تغییر محل شغل از بیمارستان، فوت پرسنل، پایان طرح پرسنل طرحی و بازنشسته شدن از معیارهای خروج از مطالعه بود که5 پرسش نامه از مطالعه خارج و تعداد 125 پرسش نامه وارد مطالعه شد. همچنین از میان 130 پوسچر تصویر برداری شده 115 پوسچر متفاوت وارد مطالعه شد و تعداد 15 پوسچر از آنها به علت یکسان بودن از مطالعه حذف شدند. روش نمونه گیری از نوع تصادفی طبقهای نسبی بود که با توجه به نسبت هر شغل از کل جامعه آماری، حجم نمونه نیز به همان نسبت از مشاغل گرفته شد. به طور مثال اگر شغل A، 20 درصد از جامعه آماری را تشکیل داده بود 20 درصد، در 120 ضرب گردید، بدینترتیب 24 نفر از حجم نمونه از شغل A گرفته شد.کارکنان از بخشهای مختلف بیمارستان ازجمله پرسنل آزمایشگاه، آشپزخانه خشکشویی، تاسیسات، انبار مهندسی پزشکی، استریلیزاسیون، اداری، آنژیوگرافی، اورژانس، جراحی زنان، اطفال،NICU، لیبر، ICU، رادیولوژی، ارتوپدی، داخلی، دیالیز، هماتولوژی، آنکولوژی وارد مطالعه شدند برای ارزیابی اختلالات اسکلتی عضلانی در افراد از پرسشنامه عمومی نوردیک استفاده گردید، که ویرایش فارسی این پرسشنامه در مطالعه چوبینه و همکاران اعتبارسنجی شده است (12). برای این منظور از لیست کارکنان که از واحد اداری بیمارستان بدست آمده بود، استفاده شد و به تناسب تعداد نفرات در بخشهای مختلف، نفرات به روش ذکر شده از لیست کارکنان انتخاب شدند. با انجام هماهنگیهای لازم و کسب مجوز از ریاست بیمارستان پرسش نامهها در اختیار کارکنان قرار گرفت و با راهنمایی پرسشگران تکمیل شد. برای ارزیابی وضعیت بدنی به روشREBA و ROSA (برای کارکنان اداری) در این بیمارستان تعدادی تصویر از حالتها و وضعیتهای مختلف کاری کارکنان مختلف از جمله پرستار، ماما، کمک پرستار، خدمات، کارمند و... تهیه شد و سپس طبق روش(REBA &ROSA) وضعیت بدنی این کارکنان هنگام کار بررسی گردید.
سپس جمع آوری داده ها مطابق مراحل زیر انجام
شد:
ﻣﺮﺣﻠﻪ اول: تکمیل ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت دﻣﻮﮔﺮاﻓﻴـﻚ افراد( ﺳــﻦ، ﺟــﻨﺲ، وﺿــﻌﻴﺖ ﺗﺄﻫــﻞ، ﺳــﺎﺑﻘﻪ ﻛــﺎر، ﻣﻴــﺰان ﺗﺤﺼﻴﻼت، ﻗﺪ، وزن)
ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم: ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ نوردﻳﻚ که ﺑـﺮای ﺛﺒـﺖ ﻋﻼﺋـﻢ اﺧﺘﻼﻻت اسکلتی عضلانی در ﻧـﻮاﺣﻲ 9 گانه ﺑـﺪن ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدن، ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ، ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﭘﺸﺖ، ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ﭘﺸﺖ، ﻛﻤﺮ، آرﻧﺞ، دﺳﺖ، ﻣﭻ، ران، زاﻧﻮﻫﺎ، ﻣﭻ ﭘﺎ و ﭘﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رفت؛ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑـﺮای ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﻴﻮع اﺧـﺘﻼﻻت اسکلتی عضلانی در ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﺎﺣﻴﻪ از ﺑﺪن ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧوردﻳﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓت (8).
مرحله سوم:ارزیابی پوسچر به روش REBA و ROSA صورت گرفت.
روش REBA
در روش REBA اندامها به دو گروه A و B برای آنالیز تقسیم بندی می شوند(12):
الف: گروهA ارزیابی وضعیت تنه، گردن و پاها که جمعاً 60 پوسچر ترکیبی را شامل می شود.
ب :گروه B ارزیابی پوسچرهای بازو، ساعد و مچ ها که جمعا 36 پوسچر ترکیبی را شامل میگردد.
نخست با توجه به زوایا و وضعیت قرار گرفتن هر یک از اندامهای گروه A و B امتیاز مربوط انتخاب و ثبت شد. در روش REBA برای تاثیر بار یا نیروی کاری که فرد حین انجام کار و داشتن پوسچر مورد نظر اعمال میکند از امتیازات مربوط به بار یا نیروی کاری و نیز برای پایش و دخالت نحوه چنگش(Grip) با توجه به وضعیت چنگش وسیلهای که فرد هنگام داشتن پوسچر مورد نظر دارد از امتیازات مربوط به چنگش استفاده شد. نحوه چنگش وسیله مورد استفاده حین انجام کار ممکن است قابل قبول، ضعیف، متوسط یا غیر قابل قبول باشد. با توجه به اینکه داشتن وضعیتهای استاتیک و دینامیاک و حرکات تکراری هنگام کار تاثیر بسزایی بر اندامهای بدن دارند، از این رو برای دخالت دادن این موضوع که نقش مهمی را در بروز اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار داشت، امتیاز فعالیت در نظر گرفته شد. با انتخاب هر یک از امتیازات گفته شده و درج آنها در برگه ثبت امتیازات و با استفاده از جداول مربوطه امتیاز نهایی به دست میآید و سپس با توجه به امتیازات، سطح ریسک و سطوح اقدامات و لزوم اقدامات اصلاحی و ارزیابیهای بیشتر تعیین میشود(13) (جدول 1) .
روش ROSA
جهت شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیکی و ارزیابی ریسک MSDs در مشاغل اداری به ویژه کاربران سیستم رایانه از روش ROSA استفاده می گردد (14) این روش بر پایه پوسچرهای معرفـی شده در استاندارد CSA Z412 و مرکـز بهداشـت حرفـه ای و ایمنـی کانـادا CCOHS 2005 با هدف بیان ریسک فاکتورهای محیطهای کـار اداری بر اساس یک مقیاس کمی طراحی شده است (8).
ROSA یک روش قلم – کاغذی و از نوع مشاهدهای است که میتوان با آن ریسک فاکتورهای ارگونومیکی محیط کار اداری را مشخص نمود. مراحل ارزیابی در این روش شامل سه بخش اصلی میباشد. امتیازها در بخشهای پوسچر فرد حین نشستن و وضعیت صندلی، صفحه کلید و نمایشگر، تلفن، امتیاز موس و مدت زمان استفاده و پوسچر فرد حین استفاده از آنها در روز در جدول مربوطه قرار داده می شود و اینگونه امتیاز نهایی ROSA مشخص می گردد. ابتدا پوسچر فرد و ایستگاه کاری در بخشهای مختلف با توجه به چک لیست ROSA امتیازگذاری میشود نمره نهایی عددی بین 0 تا 10 می باشد. (15)که در یکی از دو سطح اولویت اقدامات اصلاحی زیر قرار دارد:
1-اگر امتیاز نهایی 4 یا کمتر به دست آمد، فرد در معرض آسیبهای اسکلتی عضلانی قرار ندارد و نیاز به ارزیابی بیشتر ایستگاه کاری وجود ندارد.
2-اگر امتیاز نهایی 5 و بالاتر به دست آمد فرد در معرض آسیبهای اسکلتی عضلانی قرار دارد و ایستگاه کاری باید مورد ارزیابی بیشتر قرار گیرد. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در مطالعه حاضر ﺑﺮای ﭘﻮﺳـﭽﺮ ﻫـﺮ ﻳـﻚ از اﻧـﺪامﻫﺎی ﺑﺪن ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ﺣﻴﻦ ﻛﺎر اﻣﺘﻴﺎزی در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪ و در ﻛﺎرﺑﺮگ اﻣﺘﻴﺎزدﻫﻲ ROSA ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ(16).
روشهای آماری تجزیه و تحلیل نتایج
جهت توصیف متغیرهای کمی از میانگین (و / یا میانه) و جهت توصیف پراکندگی داده ها از انحراف استاندارد ( و / یا دامنه میان چارکی) استفاده شد. جهت توصیف متغیرهای کیفی از فراوانی و درصد استفاده گردید. نرمال بودن دادهها با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف که یکی از روشهای ناپارامتری در آمار است و به منظور مقایسه دادهها با یک توزیع مرجع نرمال استفاده میشود مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه کلیه تحلیلها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 صورت گرفت.
نتایج
در بین کسانی که پرسش نامه را تکمیل کردند 64 درصد خانم و 36 درصد آقا بودند. میانگین سنی افراد 49/36±26/8 سال، سابقه کاری 8/11± 33/7 سال، قد 31/165±33/9 سانتی متر، وزن69/73±99/12 کیلوگرم بود. سطح تحصیلات 3/69درصد( 88 نفر) لیسانس بود. (جدول شماره 2) همچنین تعداد کارکنان درمانی (پرستار، کمک پرستار، ماما، کارشناس اتاق عمل، کارشناس بیهوشی) تعداد کارکنان پشتیبانی(کارشناس آزمایشگاه، کارشناس رادیولوژی، نیروهای حراست، کارکنان آشپزخانه، مهندسی پزشکی، کارکنان تاسیسات، کارمند) و تعداد کارکنان خدمات به ترتیب برابر 66/44 و 17 نفر بودند.
براساس نتایج برگرفته از پرسش نامه نوردیک مشخص گردید که بیشترین میزان اختلال در ناحیه گردن (47درصد) و مچ دست (4/40 درصد) همچنین کمترین میزان اختلال در ناحیه آرنج (8/7درصد) بود (مطابق با جدول3).
بررسی ارتباط بین متغیرهای دموگرافیک با وجود اختلال در اندامهای مختلف بدن نشان داد که بین هیچ کدام از متغیرهای دموگرافیک با ناراحتی و اختلال در ناحیه ران و آرنج همچنین بین متغیرهای وزن و تحصیلات با درد در ناحیه گردن ارتباط معنی دار یافت نشد(05/ 0 p>). (جدول شماره4)در اندامهای شانه، پا، تحتانی و باسن تنها با متغیر جنسیت، در اندام زانو تنها با مدت اشتغال، در اندام فوقانی تنها با تحصیلات و همچنین در ناحیه مچ با متغیر های جنسیت و قد ارتباط معنی دار یافت شد(05/0 p<).
در این مطالعه از میان پوسچرهای تصویر برداری شده تعداد 82 نفر که کار عملیاتی داشتند به روش REBA و 33 نفرکه فعالیت اداری داشتند به روش ROSA مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج ارزیابی به روش REBA نشان داد که 3/18درصد افراد دارای سطح ریسک خیلی بالا، 8/37 درصد ریسک بالا، 4/35 درصد ریسک متوسط و 5/8 درصد افراد دارای ریسک پایین بودند. تکنسین واحد تاسیسات، کارشناس مهندسی پزشکی و نیروی خدمات بخش دیالیز و سایت پسماند بیمارستان مشاغل دارای بالاترین نمره ارزیابی REBA (نمره 13) و سطح ریسک خیلی بالا بودند.(مطابق جدول 5 ) همچنین پرستارو نیروی خدمات بخش NICU، کارشناس بیهوشی بخش آنژیوگرافی و کمک پرستار جراحی زنان دارای پایین ترین نمره ارزیابی REBA (نمره2) و سطح ریسک پایین بودند. با توجه به نتایج ارزیابی ROSA 24.2 درصد افراد دارای سطح ریسک ایمن و 8/75 دارای سطح ریسک بالا می باشند. بخش هایICU4 ، اداری، رادیولوژی و نوزادان دارای بالاترین نمره ارزیابی ROSA (نمره7) و دفتر خدمات دارای کمترین نمره ارزیابی ROSA (نمره3) بودند.(جدول شماره 6).
جدول 1: سطح اقدام اصلاحی REBA
جدول 2: یافت های دموگرافیک افراد مورد مطالعه
جدول 3: فراوانی اختلالات عضلانی-اسکلتی برحسب محل اختلال در بدن
ROSA ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﻓﺸﺎر (اﺳـﺘﺮﻳﻦ(strain)) ﻛﺎرﻛﻨـﺎن اداری ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻜﻨﻴﻚROSA(Rapid Office Strain Assessment) ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﻮﺳﭽﺮﻫﺎی ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﺷﺪه در اﺳﺘﺎﻧﺪارد CSA Z412(Canadian standard association) (ﻛﻪ اﻳـﻦ استاندارد ﺑـﺮ اﺳــﺎس EN ISO 9241(Ergonomics of human-system interaction — Part 210: Human-centred design for interactive systems) طراحی شده و ﺣــﺎوی راﻫﻨﻤﺎﻳﻲﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮای ارﮔﻮﻧﻮﻣﻲ اداری ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ) و ﻣﺮﻛـﺰ ﺑﻬﺪاﺷـﺖ ﺣﺮﻓـﻪای و اﻳﻤﻨـﻲ ﻛﺎﻧـﺎدا، CCOHS 2005، ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ رﻳﺴﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎی ﻣﺤﻴﻂﻫﺎی ﻛـﺎر اداری را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﻨـﺪ. در واﻗـﻊ ROSA ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﭼﻚ ﻟﻴﺴـﺖ ﺗﺼـﻮﻳﺮی ﻃﺮاﺣـﻲ ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛﻤﻴـﺖ ﻗﺮارﮔﻴـﺮی در ﻣﻌـﺮض رﻳﺴـﻚ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎی ﻣﺤﻴﻂﻫﺎی دﻓﺘﺮی را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨد(8).
طبق مطالعات انجام شده فراوانی اختلالات اسکلتی عضلانی در کارکنان اداری مراکز بهداشتی درمانی بالا می باشد و همچنین درد گردن با پوسچر نامناسب فرد ارتباط دارد(9)، همچنین مطالعاتی نشان دادهاند که خطر عمدهی آسیبهای اسکلتی عضلانی در دست راست، پایین کمر، مچ دست چپ، شانه راست و مچ دست راست وجود دارد (10). با این وجود شایعترین اختلالات کمردرد، گردن و درد شانه بود(11) .
مشاغل بیمارستانی دارای ریسک فاکتورهای زیاد اسکلتی عضلانی می باشند که در بلند مدت منجر به کاهش بهره وری، افزایش ناتوانی و ساعات از دست رفته کاری و از کارافتادگی شغلی می شود. با شناسایی هرگونه ریسک فاکتور وضعیتی یا ارگونومیکی که ممکن است در ایجاد MSDs نقش داشته باشد، مانند کمردرد، گردن درد یا آسیبهای فشاری مکرر و سپس امتیازدهی درجه خطر مرتبط با هر وضعیت و دفعات وقوع و همچنین ارزیابی شدت علائم و تأثیر آنها بر کار و فعالیتهای مشاغل گروههای درمانی، پشتیبانی، اداری و خدمات در بخشهای متفاوت بیمارستان و مقایسه آنها با یکدیگر میتوان شغل و بخشهای دارای عدد ریسک بالا را در بیمارستان شناسایی کرده و جهت اولویت بندی مداخلات برای کاهش خطر اختلالات اسکلتی عضلانی برنامه ریزی نمود. با وجود شرایط متفاوت محیطی و فردی در مراکز درمانی و بهداشتی در کشور مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع اختلالات اسکلتی-عضلانی و ارزیابی پوسچر کارکنان درمانی، خدمات، پشتیبانی، اداری بیمارستان بزرگ دزفول صورت گرفت.
روش بررسی
مطالعه حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی بود که در بیمارستان گنجویان دزفول در سال 1400 انجام شد. جامعه مورد مطالعه کارکنان بخشهای درمانی، اداری، پشتیبانی و خدمات بیمارستان بودند. با توجه به اهداف مطالعه، نظر محقق، مطالعات پیشین (9) حداقل حجم نمونه برای تکمیل پرسش نامه برابر 120 نفر تعیین شد که پس از دریافت رضایت آگاهانه 130 نفر از افرادی که جهت تکمیل پرسش نامه و عکسبرداری از پوسچر حینکار رضایت داشتند همچنین دارای حداقل 6 ماه سابقه کاری در بیمارستان بودند، وارد مطالعه شدند و پرسش نامه نوردیک را تکمیل کردند. داشتن سابقه بیماری اسکلتی عضلانی و یا جراحی به دلیل مشکلات اسکلتی عضلانی غیرشغلی، تغییر محل شغل از بیمارستان، فوت پرسنل، پایان طرح پرسنل طرحی و بازنشسته شدن از معیارهای خروج از مطالعه بود که5 پرسش نامه از مطالعه خارج و تعداد 125 پرسش نامه وارد مطالعه شد. همچنین از میان 130 پوسچر تصویر برداری شده 115 پوسچر متفاوت وارد مطالعه شد و تعداد 15 پوسچر از آنها به علت یکسان بودن از مطالعه حذف شدند. روش نمونه گیری از نوع تصادفی طبقهای نسبی بود که با توجه به نسبت هر شغل از کل جامعه آماری، حجم نمونه نیز به همان نسبت از مشاغل گرفته شد. به طور مثال اگر شغل A، 20 درصد از جامعه آماری را تشکیل داده بود 20 درصد، در 120 ضرب گردید، بدینترتیب 24 نفر از حجم نمونه از شغل A گرفته شد.کارکنان از بخشهای مختلف بیمارستان ازجمله پرسنل آزمایشگاه، آشپزخانه خشکشویی، تاسیسات، انبار مهندسی پزشکی، استریلیزاسیون، اداری، آنژیوگرافی، اورژانس، جراحی زنان، اطفال،NICU، لیبر، ICU، رادیولوژی، ارتوپدی، داخلی، دیالیز، هماتولوژی، آنکولوژی وارد مطالعه شدند برای ارزیابی اختلالات اسکلتی عضلانی در افراد از پرسشنامه عمومی نوردیک استفاده گردید، که ویرایش فارسی این پرسشنامه در مطالعه چوبینه و همکاران اعتبارسنجی شده است (12). برای این منظور از لیست کارکنان که از واحد اداری بیمارستان بدست آمده بود، استفاده شد و به تناسب تعداد نفرات در بخشهای مختلف، نفرات به روش ذکر شده از لیست کارکنان انتخاب شدند. با انجام هماهنگیهای لازم و کسب مجوز از ریاست بیمارستان پرسش نامهها در اختیار کارکنان قرار گرفت و با راهنمایی پرسشگران تکمیل شد. برای ارزیابی وضعیت بدنی به روشREBA و ROSA (برای کارکنان اداری) در این بیمارستان تعدادی تصویر از حالتها و وضعیتهای مختلف کاری کارکنان مختلف از جمله پرستار، ماما، کمک پرستار، خدمات، کارمند و... تهیه شد و سپس طبق روش(REBA &ROSA) وضعیت بدنی این کارکنان هنگام کار بررسی گردید.
سپس جمع آوری داده ها مطابق مراحل زیر انجام
شد:
ﻣﺮﺣﻠﻪ اول: تکمیل ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت دﻣﻮﮔﺮاﻓﻴـﻚ افراد( ﺳــﻦ، ﺟــﻨﺲ، وﺿــﻌﻴﺖ ﺗﺄﻫــﻞ، ﺳــﺎﺑﻘﻪ ﻛــﺎر، ﻣﻴــﺰان ﺗﺤﺼﻴﻼت، ﻗﺪ، وزن)
ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم: ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ نوردﻳﻚ که ﺑـﺮای ﺛﺒـﺖ ﻋﻼﺋـﻢ اﺧﺘﻼﻻت اسکلتی عضلانی در ﻧـﻮاﺣﻲ 9 گانه ﺑـﺪن ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدن، ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ، ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﭘﺸﺖ، ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ﭘﺸﺖ، ﻛﻤﺮ، آرﻧﺞ، دﺳﺖ، ﻣﭻ، ران، زاﻧﻮﻫﺎ، ﻣﭻ ﭘﺎ و ﭘﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رفت؛ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑـﺮای ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﻴﻮع اﺧـﺘﻼﻻت اسکلتی عضلانی در ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﺎﺣﻴﻪ از ﺑﺪن ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧوردﻳﻚ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓت (8).
مرحله سوم:ارزیابی پوسچر به روش REBA و ROSA صورت گرفت.
روش REBA
در روش REBA اندامها به دو گروه A و B برای آنالیز تقسیم بندی می شوند(12):
الف: گروهA ارزیابی وضعیت تنه، گردن و پاها که جمعاً 60 پوسچر ترکیبی را شامل می شود.
ب :گروه B ارزیابی پوسچرهای بازو، ساعد و مچ ها که جمعا 36 پوسچر ترکیبی را شامل میگردد.
نخست با توجه به زوایا و وضعیت قرار گرفتن هر یک از اندامهای گروه A و B امتیاز مربوط انتخاب و ثبت شد. در روش REBA برای تاثیر بار یا نیروی کاری که فرد حین انجام کار و داشتن پوسچر مورد نظر اعمال میکند از امتیازات مربوط به بار یا نیروی کاری و نیز برای پایش و دخالت نحوه چنگش(Grip) با توجه به وضعیت چنگش وسیلهای که فرد هنگام داشتن پوسچر مورد نظر دارد از امتیازات مربوط به چنگش استفاده شد. نحوه چنگش وسیله مورد استفاده حین انجام کار ممکن است قابل قبول، ضعیف، متوسط یا غیر قابل قبول باشد. با توجه به اینکه داشتن وضعیتهای استاتیک و دینامیاک و حرکات تکراری هنگام کار تاثیر بسزایی بر اندامهای بدن دارند، از این رو برای دخالت دادن این موضوع که نقش مهمی را در بروز اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار داشت، امتیاز فعالیت در نظر گرفته شد. با انتخاب هر یک از امتیازات گفته شده و درج آنها در برگه ثبت امتیازات و با استفاده از جداول مربوطه امتیاز نهایی به دست میآید و سپس با توجه به امتیازات، سطح ریسک و سطوح اقدامات و لزوم اقدامات اصلاحی و ارزیابیهای بیشتر تعیین میشود(13) (جدول 1) .
روش ROSA
جهت شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیکی و ارزیابی ریسک MSDs در مشاغل اداری به ویژه کاربران سیستم رایانه از روش ROSA استفاده می گردد (14) این روش بر پایه پوسچرهای معرفـی شده در استاندارد CSA Z412 و مرکـز بهداشـت حرفـه ای و ایمنـی کانـادا CCOHS 2005 با هدف بیان ریسک فاکتورهای محیطهای کـار اداری بر اساس یک مقیاس کمی طراحی شده است (8).
ROSA یک روش قلم – کاغذی و از نوع مشاهدهای است که میتوان با آن ریسک فاکتورهای ارگونومیکی محیط کار اداری را مشخص نمود. مراحل ارزیابی در این روش شامل سه بخش اصلی میباشد. امتیازها در بخشهای پوسچر فرد حین نشستن و وضعیت صندلی، صفحه کلید و نمایشگر، تلفن، امتیاز موس و مدت زمان استفاده و پوسچر فرد حین استفاده از آنها در روز در جدول مربوطه قرار داده می شود و اینگونه امتیاز نهایی ROSA مشخص می گردد. ابتدا پوسچر فرد و ایستگاه کاری در بخشهای مختلف با توجه به چک لیست ROSA امتیازگذاری میشود نمره نهایی عددی بین 0 تا 10 می باشد. (15)که در یکی از دو سطح اولویت اقدامات اصلاحی زیر قرار دارد:
1-اگر امتیاز نهایی 4 یا کمتر به دست آمد، فرد در معرض آسیبهای اسکلتی عضلانی قرار ندارد و نیاز به ارزیابی بیشتر ایستگاه کاری وجود ندارد.
2-اگر امتیاز نهایی 5 و بالاتر به دست آمد فرد در معرض آسیبهای اسکلتی عضلانی قرار دارد و ایستگاه کاری باید مورد ارزیابی بیشتر قرار گیرد. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در مطالعه حاضر ﺑﺮای ﭘﻮﺳـﭽﺮ ﻫـﺮ ﻳـﻚ از اﻧـﺪامﻫﺎی ﺑﺪن ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ﺣﻴﻦ ﻛﺎر اﻣﺘﻴﺎزی در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪ و در ﻛﺎرﺑﺮگ اﻣﺘﻴﺎزدﻫﻲ ROSA ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ(16).
روشهای آماری تجزیه و تحلیل نتایج
جهت توصیف متغیرهای کمی از میانگین (و / یا میانه) و جهت توصیف پراکندگی داده ها از انحراف استاندارد ( و / یا دامنه میان چارکی) استفاده شد. جهت توصیف متغیرهای کیفی از فراوانی و درصد استفاده گردید. نرمال بودن دادهها با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف که یکی از روشهای ناپارامتری در آمار است و به منظور مقایسه دادهها با یک توزیع مرجع نرمال استفاده میشود مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه کلیه تحلیلها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 صورت گرفت.
نتایج
در بین کسانی که پرسش نامه را تکمیل کردند 64 درصد خانم و 36 درصد آقا بودند. میانگین سنی افراد 49/36±26/8 سال، سابقه کاری 8/11± 33/7 سال، قد 31/165±33/9 سانتی متر، وزن69/73±99/12 کیلوگرم بود. سطح تحصیلات 3/69درصد( 88 نفر) لیسانس بود. (جدول شماره 2) همچنین تعداد کارکنان درمانی (پرستار، کمک پرستار، ماما، کارشناس اتاق عمل، کارشناس بیهوشی) تعداد کارکنان پشتیبانی(کارشناس آزمایشگاه، کارشناس رادیولوژی، نیروهای حراست، کارکنان آشپزخانه، مهندسی پزشکی، کارکنان تاسیسات، کارمند) و تعداد کارکنان خدمات به ترتیب برابر 66/44 و 17 نفر بودند.
براساس نتایج برگرفته از پرسش نامه نوردیک مشخص گردید که بیشترین میزان اختلال در ناحیه گردن (47درصد) و مچ دست (4/40 درصد) همچنین کمترین میزان اختلال در ناحیه آرنج (8/7درصد) بود (مطابق با جدول3).
بررسی ارتباط بین متغیرهای دموگرافیک با وجود اختلال در اندامهای مختلف بدن نشان داد که بین هیچ کدام از متغیرهای دموگرافیک با ناراحتی و اختلال در ناحیه ران و آرنج همچنین بین متغیرهای وزن و تحصیلات با درد در ناحیه گردن ارتباط معنی دار یافت نشد(05/ 0 p>). (جدول شماره4)در اندامهای شانه، پا، تحتانی و باسن تنها با متغیر جنسیت، در اندام زانو تنها با مدت اشتغال، در اندام فوقانی تنها با تحصیلات و همچنین در ناحیه مچ با متغیر های جنسیت و قد ارتباط معنی دار یافت شد(05/0 p<).
در این مطالعه از میان پوسچرهای تصویر برداری شده تعداد 82 نفر که کار عملیاتی داشتند به روش REBA و 33 نفرکه فعالیت اداری داشتند به روش ROSA مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج ارزیابی به روش REBA نشان داد که 3/18درصد افراد دارای سطح ریسک خیلی بالا، 8/37 درصد ریسک بالا، 4/35 درصد ریسک متوسط و 5/8 درصد افراد دارای ریسک پایین بودند. تکنسین واحد تاسیسات، کارشناس مهندسی پزشکی و نیروی خدمات بخش دیالیز و سایت پسماند بیمارستان مشاغل دارای بالاترین نمره ارزیابی REBA (نمره 13) و سطح ریسک خیلی بالا بودند.(مطابق جدول 5 ) همچنین پرستارو نیروی خدمات بخش NICU، کارشناس بیهوشی بخش آنژیوگرافی و کمک پرستار جراحی زنان دارای پایین ترین نمره ارزیابی REBA (نمره2) و سطح ریسک پایین بودند. با توجه به نتایج ارزیابی ROSA 24.2 درصد افراد دارای سطح ریسک ایمن و 8/75 دارای سطح ریسک بالا می باشند. بخش هایICU4 ، اداری، رادیولوژی و نوزادان دارای بالاترین نمره ارزیابی ROSA (نمره7) و دفتر خدمات دارای کمترین نمره ارزیابی ROSA (نمره3) بودند.(جدول شماره 6).
جدول 1: سطح اقدام اصلاحی REBA
| ضرورت اقدام وزمان آن | سطح اقدام اصلاحی |
سطح خطر | امتیاز نهایی |
| ضروری نیست | 0 | قابل چشم پوشی | 1 |
| شاید ضروری باشد | 1 | پایین | 3-2 |
| ضروری | 2 | متوسط | 7-4 |
| ضروری(هرچه سزیعتر) | 3 | بالا | 10-8 |
| ضروری(آنی) | 4 | خیلی بالا | 15-11 |
جدول 2: یافت های دموگرافیک افراد مورد مطالعه
| سابقه کار | تعداد (درصد) | ||
| بین 1تا10 سال بین 11تا 20 سال بیش از20 سال |
65 (51.6) 41(32.5) 20(15.9) |
||
| سن | تعداد (درصد) | ||
| بین 20 تا 30 سال بین 30 تا 40 سال بین 40 تا 50 سال بین 50 تا 60 سال |
27(21.3) 62(48.8) 30(23.6) 8(6.3) |
||
| میزان تحصیلات | تعداد (درصد) | ||
| زیر دیپلم دیپلم لیسانس بالاتر از لیسانس |
6(4.7) 21 (16.5) 88 (69.3) 12 (9.4) |
||
| وضعیت تاهل | تعداد (درصد) | ||
| مجرد متاهل |
28(22) 99(78) |
||
| محل اختلال | فراوانی | تعداد درصد |
| مچ | 40 | 4/40 |
| ران | 12 | 6/14 |
| گردن | 53 | 7/47 |
| زانو | 36 | 4/36 |
| شانه | 26 | 1/27 |
| پا | 18 | 7/21 |
| تحتایی پشت | 31 | 6/31 |
| فوقانی پشت | 19 | 6/21 |
| آرنج | 7 | 8/7 |
| باسن | 9 | 7/10 |
جدول 4: ارتباط اختلالات اسکلتی- عضلانی کارکنان با متغیرهای دموگرافی
جدول 5: نتایج ارزیابی به روش REBA
جدول 6: نتایج ارزیابی به روش ROSA
بحث
| بخش بدن | متغیر | وجود اختلال | عدم وجود اختلال | value P- | |
| مچ | جنسیت | زن | 31(5/79) | 33(9/56) | *021/0 |
| مرد | 8(5/20) | 25(1/43) | |||
| قد | 150-160 | 18(0/45) | 17(8/28) | *016/0 | |
| 160-170 | 16(0/40) | 20(9/33) | |||
| 170-180 | 6(0/15) | 16(1/27) | |||
| 180-190 | 0(0/0) | 6(2/10) | |||
| گردن | سن a | 20-30 | 4(5/7) | 19(8/32) | *029/0 |
| 30-40 | 28(8/52) | 27(6/46) | |||
| 40-50 | 18(0/34) | 9(5/15) | |||
| 50-60 | 3(7/5) | 3(2/5) | |||
| جنسیت | زن | 43(7/82) | 29(9/50) | *000/0 | |
| مرد | 9(3/17) | 28(1/49) | |||
| وضعیت تأهل | مجرد | 5(4/9) | 19(8/32) | *003/0 | |
| متأهل | 48(6/90) | 39(2/67) | |||
| مدت اشتغال | 1-10 | 19(8/35) | 35(4/61) | *014/0 | |
| 11-20 | 21(6/39) | 17(8/29) | |||
| بیشتر از 20 | 13(5/24) | 5(8/8) | |||
| قد a | 150-160 | 25(2/47) | 14(1/24) | *004/0 | |
| 160-170 | 20(7/37) | 21(2/36) | |||
| 170-180 | 5(4/9) | 17(3/29) | |||
| 180-190 | 3(7/5) | 6(3/10) | |||
| زانو | مدت اشتغال | 1-10 | 13(1/36) | 36(1/58) | *002/0 |
| 11-20 | 11(6/30) | 22(5/35) | |||
| بیشتر از 20 | 12(3/33) | 4(5/6) | |||
| شانه | جنسیت | زن | 20(0/80) | 39(5/56) | *037/0 |
| مرد | 5(0/20) | 30(5/43) | |||
| پا | جنسیت | زن | 16(9/88) | 38(3/60) | *023/0 |
| مرد | 2(1/11) | 25(7/39) | |||
| تحتانی | جنسیت | زن | 25(6/80) | 39(1/59) | *037/0 |
| مرد | 6(4/19) | 27(9/40) | |||
| فوقانی | تحصیلات | زیر دیپلم | 3(8/15) | 2(9/2) | *038/0 |
| دیپلم | 4(1/21) | 7(1/10) | |||
| لیسانس | 10(6/52) | 53(8/76) | |||
| بالاتر از لیسانس | 2(5/10) | 7(1/10) | |||
| باسن | جنسیت | زن | 9(0/100) | 44(3/60) | *023/0 |
| مرد | 0(0/0) | 29 (7/39) | |||
| *اختلاف از نظر آماری معنادار است. | |||||
| *به دلیل حجم نمونه پایین در زیر گروه های مربوط به متغیر سن، تحصیلات و قد، آزمون آماری بعد از ترکیب دسته ها انجام شد(سن: کوچکتر از 40 و بزرگتر از 40 سال، تحصیلات: دیپلم و زیر دیپلم، لیسانس و بالاتر، قد: کمتر از 170 و بیشتر از 170 سانتیمتر) | |||||
جدول 5: نتایج ارزیابی به روش REBA
| بخش کاری | شغل | وضعیت کاری وشغل |
نمره REBA |
سطح ریسک |
سطح اولویت اقدام اصلاحی |
ضرورت اقدام و زمان آن |
| ارتوپدی | کمک پرستار | پانسمان پای بیمار | 12 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| آشپزخانه | کمک آشپز | قرار دادن دیگ بر روی ترالی | 12 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| سایت پسماند | خدمات | جمع آوری زباله از زمین به ترالی | 12 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| اعصاب و روان | کمک پرستار | حمل بیمار از تخت | 12 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| انبارداروئی | خدمات | حمل کارتن از قفسه بالا | 11 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| آشپزخانه | کمک آشپز | بلند کردن دیگ- | 11 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| CSR | اپراتور | بسته بندی تجهیزات برای استریل | 11 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| ICU | پرستار | جابه جایی مریض بر روی تخت | 11 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| ICU-OH | پرستار | احیا | 11 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| دیالیز | پرستار | تنظیم دستگاه | 11 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| مغزو اعصاب | پرستار | پانسمان بیمار | 11 | خیلی بالا | 4 | ضروری (آنی) |
| آنژیوگرافی | خدمات | حمل تجهیزات استریل عمل | 3 | پایین | 1 | شاید ضروری باشد |
| آنژیوگرافی | کارشناس اتاق عمل | کارشناس اتاق عمل | 3 | پایین | 1 | شاید ضروری باشد |
| تاسیسات | اپراتور | رنگ کاری در ارتفاع | 3 | پایین | 1 | شاید ضروری باشد |
| نمره ROSA | بخش کاری | سطح ریسک | ضرورت اقدام |
| 4 | اداری -اداری آمار-ترخیص-انباردارئی-رادیولوژی-بهداشت | ایمن | نیازمند اقدام جدی نیست |
| 5 | اداری-بایگانی-بیمه-اعصاب و روان-اکو-اورژانس-آزمایشگاه-آنژیوگرافی- آی تی | بالا | محیط کار مجدد مورد ارزیابی قرار گیرد |
| 6 | آمار-درآمد-اورژانس-آزمایشگاه-بهداشت طب کار | بالا | محیط کار مجدد مورد ارزیابی قرار گیرد |
بحث
یک مشکل عمده بهداشتی در همه جوامع، اختلالات اسکلتی عضلانی ناشی از کار است که به دلایل مختلف مانند وضعیت بدنی نامناسب ایجاد میشود(5). اختلالات اسکلتی عضلانی در مشاغل مراقبتهای بهداشتی خاص( به عنوان مثال؛ تکنسین فوریتهای پزشکی، پرستاران) و رشتههای اختصاصی (به عنوان مثال، اتاقهای اورژانس، ارتوپدی ) رخ می‌دهد(4) .
به طور کلی بیش از نیمی از جامعه مورد مطالعه، جوان و دارای تحصیلات در مقطع لیسانس و متاهل بودند. طبق نتایج حاصل از پرسش نامه نوردیک بیشترین میزان اختلال به ترتیب در اندامهای گردن و مچ دست و زانو و کمترین میزان اختلال در آرنج بود. این یافته همراستا با نتایج مطالعه ذوالفقاری و همکاران (17) همچنین، دهدشتی و همکاران ، مطالعه ذاکریان و همکاران (18)زرین قبائ (19) و همکاران مصدق راد(20) است. Liang Tang و همکاران در پژوهشی بر روی پرستاران مناطق مختلف چین نشان دادند که اختلالات اسکلتی اسکلتی (MSDs) بیشتر در ناحیه کمر (5/73٪)، گردن (2/73٪) و شانه ها (2/66٪) شایع است که ویژگیهای فردی از جمله ساعات کار هفتگی، جنسیت، شاخص توده بدنی، سن و مصرف الکل را به طور قابل توجهی موثر بر این اختلالات میداند.(21) ویژگی های جنس، سن، وضعیت تاهل و قد نیز در مطالعه حاضر موثر بر درد ناحیه گردن و شانه بود. اخلاقی پیر پشته و همکاران نیز در پژوهشی بر کارکنان اداری و خدماتی بیمارستان در شهر تهران به این نتیجه رسیدند که بیشترین فراوانی شیوع اختلالات اسکلتی- عضلانی به ترتیب مربوط به ناحیه زانوها (25/71 درصد)، کمر (5/67 درصد) و گردن (65 درصد) و کمترین فراوانی مربوط به لگن (20 درصد ) بود (22) که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی داشت. همچنین حکم آبادی و همکاران در مطالعه خود که بر روی کارکنان بیمارستان شیروان انجام شد بیشترین شیوع ناراحتیهای اسکلتی عضلانی را در ناحیه کمر (4/68 درصد) و زانو (9/59 درصد) و کمترین ناراحتی را در ناحیه آرنج گزارش کردند. (23) فرح آبادی و همکاران نیز در مطالعهای که بر روی پرستاران اورژانس بیمارستانهای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی قم انجام دادند، بیشترین میزان درد را در ناحیه انتهای کمر (8/63 درصد) وگردن (2/56 درصد) و کمترین میزان درد را در ناحیه کف دست چپ (5/5 درصد) گزارش کردند(24). هاشمی و همکاران نیز در پژوهش خود بیان کردند که نواحی کمر (5/63 درصد)، گردن ( 9/51 درصد) و قسمت فوقانی پشت (50 درصد) دارای بیشترین میزان فراوانی اختلالات اسکلتی-عضلانی در بین کارکنان اداری مراکز بهداشتی درمانی شهرستان میناب مورد مطالعه بوده است(9). طبق نتایج مطالعات انجام شده بیشترین فراوانی شیوع اختلالات اسکلتی –عضلانی در کادر بهداشت و درمان در ناحیه کمر،گردن و زانو می باشد که با توجه به ماهیت و زیر وظایف شغلی این افراد شامل ایستادنهای طولانی مدت، حمل بیمار و اجسام، ساعات کاری طولانی، نامنظم، شیفت کاری، عدم استراحت کافی، ایستگاههای کاری غیر ارگونومی و تجهیزات نامناسب توجیه پذیر است.
بررسی ارتباط بین اختلالات اسکلتی-عضلانی با اطلاعات دموگرافیک نشان داد که ارتباط معنا داری بین درد در ناحیه ران و آرنج و هیچ یک از متغیرهای دموگرافیک یافت نشد. که میتواند به علت شیوع کم اختلال در این ناحیه در جامعه مورد مطالعه باشد. همچنین در مطالعه حاضر درد در اندام های گردن، شانه، پا، تحتانی و باسن به صورت معنی داری در خانم ها که 64 درصد جامعه مورد مطالعه را تشکیل دادند بیشتر بود. همچنین نتایج نشان داد که در افراد متاهل درد در ناحیه گردن بصورت معنی داری بیشتر بود که با مطالعه مددزاده و همکاران همخوانی دارد(1). که میتواند به علت انجام وظایف ویژه مربوط به امور خانه داری در خانم های متاهل باشد(1). در افرادی که کمتر از 10 سال سابقه کار داشتند درد در ناحیه گردن کمتر از افرادی که بیش از 10 سال سابقه کارداشتند، بود. به عبارتی با افزایش سابقه کار درد ناحیه گردن در افراد مورد مطالعه بیشتر شد. مطالعه نکویی مقدم و همکاران(25) نشان داد با افزایش سابقه کار کارکنان، فراوانی عوارض جسمی کاهش می یابد French و همکاران علت را کارکردن با مهارت بیشتر افراد با سابقه، داشتن وضعیت صحیح و عادت به درد و باور آن میدانند.(26) که با مطالعه حاضر در این مورد در تضاد است.
نتایج حاصل از ارزیابی REBA نشان داد که بیش از نیمی از (1/56 درصد) افراد دارای ریسک بالا و خیلی بالا بودند. که با نتایج مطالعه اخلاقی پیرپشته و همکاران(22) و همچنین ولی پور و همکاران (27)که کارکنان بیمارستان نظامی در تهران را مورد پژوهش قرار داد همسو می باشد.
طبق نتایج ارزیابی ROSA بیشتر افراد دارای فعالیت اداری(8/75 درصد) در معرض آسیب های اسکلتی- عضلانی قرار داشتند و نیازمند ارزیابی مجدد ایستگاه کاری بودند که با مطالعات اخلاقی پیرپشته و همکاران(22) و وحدت پور و همکاران(28) که در کارمندان اداری اصفهان انجام شد تطابق داشت. مطالعه حاضر با نتایج حاصل از پژوهش حکم آبادی و همکاران (29)که در کاربران رایانه انجام شد و نشان داد که بیشتر ایستگاههای کاری نیاز به انجام مداخلات ارگونومیکی نداشته و تجهیزات آنها استاندارد بوده است همخوانی ندارد. این امر میتواند مربوط به عدم طراحی مناسب ایستگاه کاری اداری، استفاده از تجهیزات قدیمی و غیر ارگونومیک و یا عدم رعایت نکات ارگونومیک توسط کارکنان مورد مطالعه حاضر باشد.
تاکنون مطالعات زیادی در رابطه با بررسی شیوع اختلالات اسکلتی- عضلانی و ارزیابی وضعیت بدنی کارکنان صورت گرفته است. این مطالعه گروه های شغلی مختلف را در بیمارستان مورد مطالعه قرار داد. با توجه به بالا بودن ریسک بیش از نیمی از کارکنان، انجام اقدامات مداخله ای و ارزیابی مجدد پس از مداخله پیشنهاد می شود. همچنین به علت وجود تنوع مشاغل و انواع فعالیتها در مراکز درمانی در این مطالعه، ارزیابی به دو شیوه REBA و ROSA انجام شد. توصیه میشود در مطالعات آتی محققان جهت ارزیابی وضعیت بدنی با توجه به نوع کار از روشهای اختصاصی مانند NIOSH جهت حمل بار، SNOOK جهت فعالیتهای هل دادن و کشیدن و ... استفاده کنند. همچنین پیشنهاد می شود پژوهشگران در مطالعات آینده خود تاثیر عواملی مانند شرایط روحی و روانی افراد، عوامل محیطی از جمله صدا، روشنایی، حرارت و ... را بر روی شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی و ارتباط آن با امتیاز ارزیابی ریسک وضعیت بدنی بررسی کنند.
نتیجه گیری
براساس یافته های این پژوهش شیوع اختلال در افراد مورد مطالعه در نواحی گردن، مچ دست و زانو بیشتر بود. طبق ارزیابی پوسچر به روش REBA بیش از نیمی از کارکنان درمانی، پشتیبانی و خدماتی دارای سطح ریسک بالا و خیلی بالا و کمتر از 10 درصد آنها دارای سطح ریسک پایین بودند. پیشنهاد می شود اصلاح ایستگاه کاری آنها با اولویت اصلاح پوسچر در نواحی گردن، مچ دست و زانو صورت گیرد. مطابق با نتایج ارزیابی ROSA 24.2 درصد کارکنان اداری در وضعیت ایمن قرار داشته و مابقی آنها در معرض اختلالات اسکلتی-عضلانی بودند از این رو اصلاح ایستگاه کاری و آموزش کارکنان می تواند در جهت کاهش ریسک فاکتور ها موثر باشد.
سپاسگزاری
پژوهش حاضر حاصل طرح تحقیقاتی دانشجویی است که در کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی دزفول با شناسه IR.DUMS.REC.1400.05 تصویب شد. نویسندگان مقاله مراتب تقدیر و تشکر خود را از معاونت آموزشی، تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی دزفول، واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان گنجویان دانشگاه علوم پزشکی دزفول، ریاست و مدیریت بیمارستان گنجویان و مسئول واحد بهداشت بیمارستان جهت حمایت و همکاری در طول مطالعه اعلام می دارند.
به طور کلی بیش از نیمی از جامعه مورد مطالعه، جوان و دارای تحصیلات در مقطع لیسانس و متاهل بودند. طبق نتایج حاصل از پرسش نامه نوردیک بیشترین میزان اختلال به ترتیب در اندامهای گردن و مچ دست و زانو و کمترین میزان اختلال در آرنج بود. این یافته همراستا با نتایج مطالعه ذوالفقاری و همکاران (17) همچنین، دهدشتی و همکاران ، مطالعه ذاکریان و همکاران (18)زرین قبائ (19) و همکاران مصدق راد(20) است. Liang Tang و همکاران در پژوهشی بر روی پرستاران مناطق مختلف چین نشان دادند که اختلالات اسکلتی اسکلتی (MSDs) بیشتر در ناحیه کمر (5/73٪)، گردن (2/73٪) و شانه ها (2/66٪) شایع است که ویژگیهای فردی از جمله ساعات کار هفتگی، جنسیت، شاخص توده بدنی، سن و مصرف الکل را به طور قابل توجهی موثر بر این اختلالات میداند.(21) ویژگی های جنس، سن، وضعیت تاهل و قد نیز در مطالعه حاضر موثر بر درد ناحیه گردن و شانه بود. اخلاقی پیر پشته و همکاران نیز در پژوهشی بر کارکنان اداری و خدماتی بیمارستان در شهر تهران به این نتیجه رسیدند که بیشترین فراوانی شیوع اختلالات اسکلتی- عضلانی به ترتیب مربوط به ناحیه زانوها (25/71 درصد)، کمر (5/67 درصد) و گردن (65 درصد) و کمترین فراوانی مربوط به لگن (20 درصد ) بود (22) که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی داشت. همچنین حکم آبادی و همکاران در مطالعه خود که بر روی کارکنان بیمارستان شیروان انجام شد بیشترین شیوع ناراحتیهای اسکلتی عضلانی را در ناحیه کمر (4/68 درصد) و زانو (9/59 درصد) و کمترین ناراحتی را در ناحیه آرنج گزارش کردند. (23) فرح آبادی و همکاران نیز در مطالعهای که بر روی پرستاران اورژانس بیمارستانهای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی قم انجام دادند، بیشترین میزان درد را در ناحیه انتهای کمر (8/63 درصد) وگردن (2/56 درصد) و کمترین میزان درد را در ناحیه کف دست چپ (5/5 درصد) گزارش کردند(24). هاشمی و همکاران نیز در پژوهش خود بیان کردند که نواحی کمر (5/63 درصد)، گردن ( 9/51 درصد) و قسمت فوقانی پشت (50 درصد) دارای بیشترین میزان فراوانی اختلالات اسکلتی-عضلانی در بین کارکنان اداری مراکز بهداشتی درمانی شهرستان میناب مورد مطالعه بوده است(9). طبق نتایج مطالعات انجام شده بیشترین فراوانی شیوع اختلالات اسکلتی –عضلانی در کادر بهداشت و درمان در ناحیه کمر،گردن و زانو می باشد که با توجه به ماهیت و زیر وظایف شغلی این افراد شامل ایستادنهای طولانی مدت، حمل بیمار و اجسام، ساعات کاری طولانی، نامنظم، شیفت کاری، عدم استراحت کافی، ایستگاههای کاری غیر ارگونومی و تجهیزات نامناسب توجیه پذیر است.
بررسی ارتباط بین اختلالات اسکلتی-عضلانی با اطلاعات دموگرافیک نشان داد که ارتباط معنا داری بین درد در ناحیه ران و آرنج و هیچ یک از متغیرهای دموگرافیک یافت نشد. که میتواند به علت شیوع کم اختلال در این ناحیه در جامعه مورد مطالعه باشد. همچنین در مطالعه حاضر درد در اندام های گردن، شانه، پا، تحتانی و باسن به صورت معنی داری در خانم ها که 64 درصد جامعه مورد مطالعه را تشکیل دادند بیشتر بود. همچنین نتایج نشان داد که در افراد متاهل درد در ناحیه گردن بصورت معنی داری بیشتر بود که با مطالعه مددزاده و همکاران همخوانی دارد(1). که میتواند به علت انجام وظایف ویژه مربوط به امور خانه داری در خانم های متاهل باشد(1). در افرادی که کمتر از 10 سال سابقه کار داشتند درد در ناحیه گردن کمتر از افرادی که بیش از 10 سال سابقه کارداشتند، بود. به عبارتی با افزایش سابقه کار درد ناحیه گردن در افراد مورد مطالعه بیشتر شد. مطالعه نکویی مقدم و همکاران(25) نشان داد با افزایش سابقه کار کارکنان، فراوانی عوارض جسمی کاهش می یابد French و همکاران علت را کارکردن با مهارت بیشتر افراد با سابقه، داشتن وضعیت صحیح و عادت به درد و باور آن میدانند.(26) که با مطالعه حاضر در این مورد در تضاد است.
نتایج حاصل از ارزیابی REBA نشان داد که بیش از نیمی از (1/56 درصد) افراد دارای ریسک بالا و خیلی بالا بودند. که با نتایج مطالعه اخلاقی پیرپشته و همکاران(22) و همچنین ولی پور و همکاران (27)که کارکنان بیمارستان نظامی در تهران را مورد پژوهش قرار داد همسو می باشد.
طبق نتایج ارزیابی ROSA بیشتر افراد دارای فعالیت اداری(8/75 درصد) در معرض آسیب های اسکلتی- عضلانی قرار داشتند و نیازمند ارزیابی مجدد ایستگاه کاری بودند که با مطالعات اخلاقی پیرپشته و همکاران(22) و وحدت پور و همکاران(28) که در کارمندان اداری اصفهان انجام شد تطابق داشت. مطالعه حاضر با نتایج حاصل از پژوهش حکم آبادی و همکاران (29)که در کاربران رایانه انجام شد و نشان داد که بیشتر ایستگاههای کاری نیاز به انجام مداخلات ارگونومیکی نداشته و تجهیزات آنها استاندارد بوده است همخوانی ندارد. این امر میتواند مربوط به عدم طراحی مناسب ایستگاه کاری اداری، استفاده از تجهیزات قدیمی و غیر ارگونومیک و یا عدم رعایت نکات ارگونومیک توسط کارکنان مورد مطالعه حاضر باشد.
تاکنون مطالعات زیادی در رابطه با بررسی شیوع اختلالات اسکلتی- عضلانی و ارزیابی وضعیت بدنی کارکنان صورت گرفته است. این مطالعه گروه های شغلی مختلف را در بیمارستان مورد مطالعه قرار داد. با توجه به بالا بودن ریسک بیش از نیمی از کارکنان، انجام اقدامات مداخله ای و ارزیابی مجدد پس از مداخله پیشنهاد می شود. همچنین به علت وجود تنوع مشاغل و انواع فعالیتها در مراکز درمانی در این مطالعه، ارزیابی به دو شیوه REBA و ROSA انجام شد. توصیه میشود در مطالعات آتی محققان جهت ارزیابی وضعیت بدنی با توجه به نوع کار از روشهای اختصاصی مانند NIOSH جهت حمل بار، SNOOK جهت فعالیتهای هل دادن و کشیدن و ... استفاده کنند. همچنین پیشنهاد می شود پژوهشگران در مطالعات آینده خود تاثیر عواملی مانند شرایط روحی و روانی افراد، عوامل محیطی از جمله صدا، روشنایی، حرارت و ... را بر روی شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی و ارتباط آن با امتیاز ارزیابی ریسک وضعیت بدنی بررسی کنند.
نتیجه گیری
براساس یافته های این پژوهش شیوع اختلال در افراد مورد مطالعه در نواحی گردن، مچ دست و زانو بیشتر بود. طبق ارزیابی پوسچر به روش REBA بیش از نیمی از کارکنان درمانی، پشتیبانی و خدماتی دارای سطح ریسک بالا و خیلی بالا و کمتر از 10 درصد آنها دارای سطح ریسک پایین بودند. پیشنهاد می شود اصلاح ایستگاه کاری آنها با اولویت اصلاح پوسچر در نواحی گردن، مچ دست و زانو صورت گیرد. مطابق با نتایج ارزیابی ROSA 24.2 درصد کارکنان اداری در وضعیت ایمن قرار داشته و مابقی آنها در معرض اختلالات اسکلتی-عضلانی بودند از این رو اصلاح ایستگاه کاری و آموزش کارکنان می تواند در جهت کاهش ریسک فاکتور ها موثر باشد.
سپاسگزاری
پژوهش حاضر حاصل طرح تحقیقاتی دانشجویی است که در کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی دزفول با شناسه IR.DUMS.REC.1400.05 تصویب شد. نویسندگان مقاله مراتب تقدیر و تشکر خود را از معاونت آموزشی، تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی دزفول، واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان گنجویان دانشگاه علوم پزشکی دزفول، ریاست و مدیریت بیمارستان گنجویان و مسئول واحد بهداشت بیمارستان جهت حمایت و همکاری در طول مطالعه اعلام می دارند.
References
1. Madadzadeh M, Akbar Ahmadi Asour A, Fallahi M, Zahra Sharifi. Risk Assessment of Muscluskeltal Disorders among Eldery Home Caregivers of Sabzevar in 1395. Sabzevar University of Medical Science. 2018;25(6): 741–8. [Persian]
2. Chiasson M ève, Imbeau D, Aubry K, Delisle A. Comparing the results of eight methods used to evaluate risk factors associated with musculoskeletal disorders. Int J Ind Ergon. 2012;42(5):478–88.
3. Nourani M, Mehrparvar A, Fazli B, Jafari S.M, Taefeh Rahimiyan R. Ergonomic Evaluation of Posture by OCRA Software in Assembly Workers of a Power Station Gas Turbine Manufacturing Industry and Assessment of Ergonomics Training Effect on Reduction of Risk Level. 2014;4(4):304-311. [Persian]
4. Kim H, Dropkin J, Spaeth K, Smith F, Moline J. Patient handling and musculoskeletal disorders among hospital workers: Analysis of 7 years of institutional workers’ compensation claims data. Am J Ind Med. 2012;55(8):683–90.
5. Bernal D, Campos-Serna J, Tobias A, Vargas-Prada S, Benavides FG, Serra C. Work-related psychosocial risk factors and musculoskeletal disorders in hospital nurses and nursing aides: A systematic review and meta-analysis. Int J Nurs Stud. 2015;52(2):635–48.
6. Daraiseh NM, Cronin SN, Davis LS, Shell RL, Karwowski W. Low back symptoms among hospital nurses, associations to individual factors and pain in multiple body regions. Int J Ind Ergon. 2010;40(1):19–24.
7. Chubineh A. Posture Assessment Methods In Occupational Ergonomics. First ed. Tehran Iran .Fan Avaran Publications , 2004:263–90. [Persian]
8. Ebrahimi H, Barakat S, Habibi E, Mohammadian M. Comparison Of The Rosa And Rula Methods In Risk Assessment Of Catching To Musculoskeletal Disorders And The Relationship With Mental Health On Computer Users. Iran occupational Health. 2018;14(5 #P00255):130–9. [Persian]
9. Maryam H, Gholamhossein H, Mohsen A, Abdolhamid T, Fatemeh VS, Houshang MA. Prevalence Of Musculoskeletal Disorders And Its Related Factors In Office Workers Of Minab Health Centers By ROSA Technique. Vol. 12. Occupational Medicine; 2020 [cited 2023 Mar 9]. p. 1–12. [Persian]
10. Naik G, Khan MR. Prevalence Of Msds And Postural Risk Assessment In Floor Mopping Activity Through Subjective And Objective Measures. Saf Health Work. 2020;11(1):80–7.
11. Amira E, Abd El Hay, Wadida H, El Sayed, Marwa S, Saleh. Correlation Between Musculoskeletal Disorders And Work Related Postures In Physical Therapists. SVU-IJPTS, 2019;1(1). 20–29.
12. Chubineh A, Torani S, Heydarian K, Qaraghezlu F. Evaluation Of The Ergonomics Of Workstations In The Laboratory Units Of Hospitals Affiliated To Kermanshah University Of Medical Sciences And Its Relationship With Muscularity And Manpower Productivity - Skeletal Disorders. National conference of ergonomics in industry and production. 2001;1(1): 286–279. [Persian]
13. Choobineh A, Lahmi M, Khani Jazani R, Hosseini M, Shahnavaz H. Musculoskeletal symptoms as related to ergonomic factors in iranian hand- woven carpet industry and general guidelines for workstation design. Int J Occup Saf Ergon. 2004;10(2):157–68. [Persian]
14. Samaei S. I, Tirgar A, Khanjani N, Mostafaee M, Bagheri Hosseinabadi M, Amrollahi M. Assessment Of Ergonomics Risk Factors Influencing Incidence Of Musculoskeletal Disorders Among Office Workers. Journal of Health and Safety at Work .Vol. 5; No. 4; Winter 2016:1–1. [Persian]
15. Engels JA, Landeweerd JA, Kant Y. An OWAS-based analysis of nurses’ working postures. Ergonomics [Internet]. 1994 [cited 2023 Jun 14];37(5):909–19.
16. Chubineh A. Complier A Guide To Evaluating Ergonomic Factors In The Workplace.Tehran: Student Publications;2017:81. [Persian]
17. Zolfaghari F, Zare R. Ergonomic Posture Evaluation and Risk Factors for Musculoskeletal Disorders among Nurses in Arak City by QES Method. Iran J Rehabil Res [Internet]. 2020 [cited 2023 Mar 9];6(3):17–24. [Persian]
18. Zakeriyan A, Monazam M, Habibi Mohrez, Soltani Gerdfaramarzi R, Asghari M GN. Relationship between knowledge of ergonomics and work-place conditions with musculoskeletal disorders among nurses of two Iranian hospitals. tkj 2012; 3 (4) :19-25. [Persian]
19. Davood Nasiry Zarrin Ghabaee, Mehdi Haresabadi, Masoumeh Bagheri Nesami FTA. Work-Related Musculoskeletal Disorders and Their Relationships with the Quality of Life in Nurses. Iranian Journal of Ergonomics 2016;4(1): 39–46. [Persian]
20. Mosadeghrad Ali Mohamad. Relationship Between Nurses’ Knowledge About Ergonomy And Their Job Injuries. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences. 2004 Dec 15 [cited 2023 Mar 9];6(3):21–32. [Persian]
21. Tang L, Wang G, Zhang W, Zhou J. The prevalence of MSDs And The Associated Risk Factors In Nurses Of China. Int J Ind Ergon. 2022 Jan 1;87:103239.
22. Pirposhteh EA, FG, Ebrahimi HR, Ali Salehi Sahl Abadi. The Prevalence Of Musculoskeletal Disorders Among Administrative And Service Staff Of Selected Hospitals Of Shahid Beheshti University Of Medical Sciences And Their Associated Risk Factors. Vol. 9. Health and Development Journal; 2020 [cited 2023 Mar 9]. p. 124–36. [Persian]
23. Hokmabadi R, Ebrahimian H, Asghari MH, Rezaee Z. Assessment Of Risk Factors And Prevalence Of Musculoskeletal Disorders In Staff Members Of Imam Khomeini Hospital In Shirvans Using REBA Method. Occup Hygine Heal Promot J. 2018 [cited 2023 Mar 9];1(3):217–26. [Persian]
24. Farahabadi M, Aliakbarzade Arani Z, Chavoshizadeh SA. Investigation of Factors Affecting Musculoskeletal Disorders among Hospital Emergency Nurses of Qom University of Medical Sciences, Iran. 2016;10(8): 61–54. [Persian]
25. Nekooi Moghadam M, Amiresmaili MR, Mirshahi F, Sharifi T, Ghorbani R. The Rate of Occupational Hazards and its Effective Factors in Nurses of Non Educational Hospital of Sirjan and Baft in 2011. Journal of Health & Development; 2013;2(3):235-249. [Persian]
26. Bahrami A, Akbari H, Namayandeh M AN. Assessment of the musculoskeletal complaints of Kashan university hospitals staffs in 2009;12(5): 38–33. [Persian]
27. Valipour F, Seyed mohamadian M, Yahyayi E, Shokri S, Ahmadi O. Assessment of the Staff Working Posture Using REBA & ROSA Methods in a Hospital. Heal Res J. 2016;1(3):167–72. [Persian]
28. Vahdatpour B, Bozorgi M, Taheri M. Investigating Musculoskeletal Discomforts And Their Relation To Workplace Ergonomic Conditions Among Computer Office Workers At Alzahra Hospital, Isfahan, Iran. 2019; ;1(2):58–52. [Persian]
29. Hokmabadi R, Sepehr P. Assessing The Posture And Predicting The Factors Affecting Musculoskeletal Disorders In Computer Uses By Neural Networks. J Heal Saf Work [Internet]. 2021 [cited 2023 Mar 9];11(4):700–19. [Persian]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
