دوره 13، شماره 2 - ( فصلنامه علمی تخصصی طب کار یزد 1400 )
جلد 13 شماره 2 صفحات 19-11 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 1
Ethics code: 1
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
hajimaghsoudi M, Dehghani M, Sadooghian M. Occupational accidents in Yazd University of Medical Sciences hospitals. tkj 2021; 13 (2) :11-19
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-951-fa.html
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-951-fa.html
حاجی مقصودی مجید، دهقانی محمدحسین، صدوقیان مصطفی. بررسی حوادث شغلی در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی یزد. فصلنامه علمی تخصصی طب کار. 1400; 13 (2) :11-19
، mh.dehghani1199@gmail.com
متن کامل [PDF 485 kb]
(947 دریافت)
| چکیده (HTML) (1758 مشاهده)
بررسی حوادث شغلی در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی یزد
مجید حاجی مقصودی1، محمدحسین دهقانی[1]، مصطفی صدوقیان2
چکیده
مقدمه: کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و درمانی در معرض حوادث و آسیب‌های شغلی متعددی قرار دارند که رخداد آنها زمینۀ مشکلات جسمی و روانی برای کارکنان به دنبال دارد. کنترل میزان حوادث عامل مهم برای کاهش مخاطرات؛ تأمین سلامت کارکنان و بیماران و تلاش برای پیشگیری از وقوع حوادث شغلی به خصوص در محیط‌های بالینی است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی حوادث شغلی در بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی یزد انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی و به‌صورت مقطعی است که در سه بیمارستان آموزشی شهر یزد انجام شد. تعداد 186 نفر از کارکنان غیرپزشک بخش‌های مختلف این سه بیمارستان با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی ساده وارد مطالعه شدند. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامۀ 18 سؤالی حوادث شغلی به انجام رسید. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 21 و به کمک آمار توصیفی و آزمون‌های آماری من‌ویتنی و کروسکال والیس انجام گرفت.
نتایج: از بین حوادث مورد مطالعه بیشترین مواجهه کارکنان تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن و کمترین مواجهه، سقوط از ارتفاع بوده است. همچنین نتایج نشان داد که بین جنسیت افراد با تعداد و نوع وقوع حوادث رابطه‌ای وجود ندارد؛ اما در برخی از حوادث بین تعداد وقوع و نوع حادثه با محل خدمت، سنوات خدمت، مدرک تحصیلی، شیفت کاری و نوع بیمارستان رابطۀ معنی‌دار وجود داشت(05/0>P).
نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه حوادث بررسی شده در هر سه بیمارستان حداقل یکبار رخ داده بودند، لزوم توجه به امر پیشگیری از حوادث، امری ضروری است. مدیریت حوادث بیمارستانی و پیشگیری از وقوع حوادث با توجه به ماهیت پیچیدۀ بیمارستان نیاز به عزم راسخ تمامی کارکنان و مدیریت سازمان بیمارستان دارد.
واژه‌های کلیدی: حوادث شغلی، آسیب، بیمارستان، ایمنی
جدول1. توزیع فراوانی انواع حوادث شغلی در کارکنان مورد مطالعه
بحث
References:
1. Rabi AZ, Jamous LW, Abudhaise BA, Alwash RH. Fatal occupational injuries in Jordan during the period 1980 through 1993. Safety Science. 1998;28(3):177-87.
2. Abbas M. Trend of Occupational Injuries/Diseases in Pakistan: Index value analysis of injured employed persons from 2001–02 to 2012–13. Safety and Health at Work. 2015;6(3):218-26.
3. Kopal R, Abedi Z, Ghazi S, MohammdFam E. Introducing an Model to Estimating financial burden of occupational accidents on the Social Security Organization in Yazd province. Tolooebehdasht. 2014;13(2):49-57.
4. Samadi S. Ergonomics principles. Chehr publisher, Tehran; 2006.
5. Arab M, Hosseini M, Panahi M, Khalili Z. Occupational nursing hazards in the emergency department in training hospitals affiliated to Tehran University Of Medical Sciences. jhosp 2015, 14(2): 35-48
6. Wegman D, Levy B, Halperin W. Recognizing occupational disease. Occupational health, 3ª ed Boston: Little Brown. 1995;2(3):1-9.
7. Allahyari T, Saraji GN, Adi J, Hosseini M, Iravani M, Younesian M, et al. Cognitive failures, driving errors and driving accidents. International journal of occupational safety and ergonomics. 2008;14(2):149-58.
8. Tung C-Y, Chang C-C, Ming J-L, Chao K-P. Occupational hazards education for nursing staff through web-based learning. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2014;11(12):13035-46.
9. Jahangiri M, Mostafavi A, Choobineh A, Shakerisn M, Tabatabaei HR, Zare Derisi F. Development and Validation of HOSHRA Index for Occupational Safety and Health Risk Assessment in Hospitals. Shiraz E-Medical Journal. 2020; 21(6): e95357.
10. Jajvandian R, Bolandhemmat M, Babaei R, editors. A Study on The Occupational Contact of Clinical Personnel with Blood in Imam Reza Hospital. The First State Conference on the Occupational Risks on Medicine, Nursing and Obstetrics; 2007.
11. Tabatabee S, Afroozi M, Nejatzadegan Z, Asadi M, Goharimehr M, Kalhor R. The analysis of occupational hazards and their etiology among the employees of Teaching Hospital of Qazvin University of Medical Sciences. Iran Occupational Health. 2014;11(2):35-44.
12. Thacker SB, MacKenzie EJ. Preface: the role of the epidemiologist in injury prevention and control—an unmet challenge. Epidemiologic Reviews. 2003;25(1):1-2.
13. Joyani Y, Raadabadi M, Kavosi Z, Sadeghifar J, Momenei K. Relationship between the occupational accidents and absence from work employees in Shiraz Namazi Hospital. payavard 2011, 5(3): 70-7914. Raeissi P, Omrani A, Khosravizadeh O, Mousavi M, Kakemam E, Sokhanvar M, et al. Occupational accidents among hospital staff. JCCNC 2015, 1(2): 97-102
15. Aghajani N, Baghaei R. Prevalence and factors of occupational accidents in nurses of educational and treatment centers of urmia university of medical sciences, urmia, 2016. Journal of Urmia Nursing And Midwifery Faculty. 2017;15(4):270-80.
16. Romea S, Alkiza ME, Ramon JM, Oromí J. Risk for occupational transmission of HIV infection among health care workers. European Journal of Epidemiology. 1995;11(2):225-9.
17. Kermode M, Jolley D, Langkham B, Thomas MS, Crofts N. Occupational exposure to blood and risk of bloodborne virus infection among health care workers in rural north Indian health care settings. American Journal of Infection Control. 2005;33(1):34-41.
18. Nouetchognou JS, Ateudjieu J, Jemea B, Mbanya D. Accidental exposures to blood and body fluids among health care workers in a Referral Hospital of Cameroon. BMC Research Notes. 2016;9(1):1-6.
19. Mousavi S, Jafari F, Jamali M. A study of occupational exposure to biological hazards among the staff of Tehran Blood Transfusion Center. Scientific Journal of Iranian Blood Transfusion Organization. 2013;10(2). 163-172
20. Nekooi Moghadam M, Amiresmaili MR, Mirshahi F, Sefidbor N, Sharifi T, Ghorbani R, et al. The Rate of OCCupatIonal HazaRds and Its EffeCtIVe FaCtoRs In NuRses of Non EduCatIonal HospItal of SIRjan and Baft In 2011. Health and Development Journal. 2013;2(3):235-49.
21. Smith DR, Leggat PA. Needlestick and sharps injuries among nursing students. Journal of Advanced Nursing. 2005;51(5):449-55.
22. Stricklin DL. Risk assessment in international operations. Toxicology and applied pharmacology. 2008;233(1):107-9.
23. Yoosefi Lebni J, Ebadi Azar F, Sharma M, Zangeneh A, Kianipour N, Azizi S. Factors Affecting Occupational Hazards among Operating Room Personnel at Hospitals Affiliatedin in Western Iran: A Cross‑Sectional Study. J Public Health. 2020:1-8.
24. Pourtaghi GH, Hekmat M, Rafati Shaldehi H, Salem M. Hospital incidents' prevalence rate and its effective agents in the staff of a military hospital. Journal of Military Medicine. 2011;13(1):53-7.
25. Mahmodi S. Survey Of Hospital accidents in Shariati Hospital affiliated of Tehran University of Medical Sciences from 2005 to 2006. 2006.
26. Salminen ST. Epidemiological analysis of serious occupational accidents in southern Finland. Scandinavian Journal of Public Health. 1994;22(3):225-7.
27. Vazirinejad R, Esmaeili A, Kazemi M. Occupational Accidents in Construction Industry Among People Reffering to Lobor and Social Affairs Office Rafsanjan, During 2000-2002. Journal of Rafsenjan University of Medical Sciences. 2005;4(4):326-31.
متن کامل: (2133 مشاهده)
بررسی حوادث شغلی در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی یزد
مجید حاجی مقصودی1، محمدحسین دهقانی[1]، مصطفی صدوقیان2
چکیده
مقدمه: کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و درمانی در معرض حوادث و آسیب‌های شغلی متعددی قرار دارند که رخداد آنها زمینۀ مشکلات جسمی و روانی برای کارکنان به دنبال دارد. کنترل میزان حوادث عامل مهم برای کاهش مخاطرات؛ تأمین سلامت کارکنان و بیماران و تلاش برای پیشگیری از وقوع حوادث شغلی به خصوص در محیط‌های بالینی است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی حوادث شغلی در بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی یزد انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی و به‌صورت مقطعی است که در سه بیمارستان آموزشی شهر یزد انجام شد. تعداد 186 نفر از کارکنان غیرپزشک بخش‌های مختلف این سه بیمارستان با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی ساده وارد مطالعه شدند. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامۀ 18 سؤالی حوادث شغلی به انجام رسید. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 21 و به کمک آمار توصیفی و آزمون‌های آماری من‌ویتنی و کروسکال والیس انجام گرفت.
نتایج: از بین حوادث مورد مطالعه بیشترین مواجهه کارکنان تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن و کمترین مواجهه، سقوط از ارتفاع بوده است. همچنین نتایج نشان داد که بین جنسیت افراد با تعداد و نوع وقوع حوادث رابطه‌ای وجود ندارد؛ اما در برخی از حوادث بین تعداد وقوع و نوع حادثه با محل خدمت، سنوات خدمت، مدرک تحصیلی، شیفت کاری و نوع بیمارستان رابطۀ معنی‌دار وجود داشت(05/0>P).
نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه حوادث بررسی شده در هر سه بیمارستان حداقل یکبار رخ داده بودند، لزوم توجه به امر پیشگیری از حوادث، امری ضروری است. مدیریت حوادث بیمارستانی و پیشگیری از وقوع حوادث با توجه به ماهیت پیچیدۀ بیمارستان نیاز به عزم راسخ تمامی کارکنان و مدیریت سازمان بیمارستان دارد.
واژه‌های کلیدی: حوادث شغلی، آسیب، بیمارستان، ایمنی
مقدمه
هر ساله میلیون‌ها حادثه ناشی از کار در سراسر جهان رخ می‌دهد. برخی از این حوادث منجر به مرگ و برخی دیگر منجر به ناتوانی موقت یا دائم می‌شوند (1). حوادث ناشی از کار به عنوان یکی از عوامل مهم از دست رفتن نیروی کار و اتلاف ساعات کاری محسوب می‌شود (2). بنابر اعلام سازمان بین‌المللی کار، حوادث شغلی به عنوان سومین علت مرگ‌و‌میر در جهان؛ عظیم‌ترین مشقت‌های انسانی و غرامت‌های اقتصادی را به وجود می‌آورد و هزینۀ متوسط حوادث و بیماریهای ناشی از کار چهار درصد تولید ناخالص داخلی کشورها است (3). سازمان بین‌المللی کار گزارش نموده است که تقریباً سالیانه حدود 3/2 میلیون نفر به دلیل عوارض شغلی فوت می‌نمایند، 310 میلیون نفر از عوارض غیرکشنده حوادث رنج می‌برند و 194 میلیون نفر دچار عوارض ناشی از بیماریهای شغلی می‌شوند (2). در کشور ایران نیز سالانه حدود 14 هزار حادثه شغلی رخ می‌دهد (4).
سیستم‌های بهداشتی و درمانی مانند دیگر محیط‌های کـاری پرخطر در معرض عوامل خطرناکی قرار دارند که این عوامل بـه طور قابل توجهی سلامت و زندگی افراد شاغل در این محیط‌ها را به خطر می‌اندازند (5). بیمارستان اصلی‌ترین و پرمخاطره‌ترین مرکز ارائۀ خدمات بهداشتی‌درمانی در نظام‌های سلامت به شمار می‌رود. اهم خطراتی که کارکنان بیمارستان را تهدید می‌کند شامل خطرات بیولوژیکی ناشی از تماس با عوامل عفونی، خطرات تماس با مواد شیمیایی، خطرات فیزیکی، خطرات ایمنی و ارگونومیکی، حمله و ضرب و شتم و تأثیرات منفی عوامل روانی-اجتماعی و سازمانی است. بیمارستان اصلی‌ترین و پرمخاطره‌ترین مرکز ارائۀ خدمات بهداشتی‌درمانی در نظام‌های سلامت به شمار می‌رود. مهمترین خطراتی که کارکنان بیمارستان را تهدید می‌کند شامل خطر بیولوژیکی ناشی از تماس با عوامل عفونی، خطر تماس با مواد شیمیایی، خطرات فیزیکی، خطرات ایمنی و ارگونومیکی، حمله و ضرب و شتم و تأثیرات منفی عوامل روانی- اجتماعی و سازمانی است (6). تحقیق در مورد حوادث شغلی که ممکن است اثرات آسیب‌زایی بر کارکنان بهداشت و درمان بگذارد، یک مسئلۀ مهم اپیدمیولوژیک است (7). بر اساس یک نظرسنجی ملی در آمریکـا در سـال 2012 در خصوص مخاطرات شغلی، میزان بروز آسیب‌های شـغـلـی و بیماری برای کارکنان صنعت بهداشت و درمان و مراقبت‌های پزشکی بالای 6/6 درصد بوده که بالاترین رتبـه را در 56 صـنـایـع خدماتی کسب نموده است (8). در سال 2011، 700/253 بیماری و آسیب ناشی از کار در بیمارستان‌های ایالات متحده گزارش شد که تقریباً دو برابر بیشتر از کارگران صنعتی بود (9). مطالعه‌ای در مراکز درمانی نشان می‌دهد که کارکنان مراقبت‌های بهداشتی دارای حداقل یک تجربه تماس با خون و ترشحات در طول خدمت خود داشته‌اند و بیشترین آسیب این کارکنان در ارتباط با سرسوزن‌های تزریقی بوده است (10). طباطبایی و همکاران، خطرات شغلی را در یک بیمارستان آموزشی در قزوین تجزیه و تحلیل کرده و گزارش دادند که بیشتر خطرات مربوط به کار منجر به غیبت به دلیل لغزش و سقوط است (11).
پژوهش در مورد حوادث شغلی به یک اولویت تبدیل شده؛ بطوری که می‌تواند منجر به شناخت دقیق عوامل و مکانیسم‌های تشدید کننده احتمال وقوع حوادث شود، اثربخشی ابزارها و مداخلات پیشگیرانه موجود را تعیین نماید و به افزایش آگاهی رسانه‌های جمعی، سیاست گذاران و جامعه از تأثیرات نامطلوب این پدیده کمک کند (12). در این مطالعه بر آنیم تا با تعیین و بررسی میزان وقوع هر یک از خطاها در سه بیمارستان آموزشی شهر یزد زمینۀ لازم برای مدیریت حوادث و ایجاد تمرکز بر نقاط حادثه‌خیز به وجود آید. مطالعۀ حاضر با هدف بررسی حوادث شغلی در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی یزد به انجام رسید.
روش بررسی
این تحقیق از نوع مطالعات توصیفی–تحلیلی بوده و به صورت مقطعی در سه بیمارستان آموزشی شهر یزد به انجام رسید. جامعۀ پژوهش تمام کلیه کارکنان غیر پزشک در این سه بیمارستان بودند که تعداد 186 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای و به صورت تصادفی ساده وارد مطالعه شدند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران انجام گرفت. معیار ورود شامل سابقه کاری بیش از دو سال در بیمارستان، نداشتن بیماری زمینه‌ای و مزمن و معیار خروج شامل عدم تمایل به شرکت در مطالعه بود. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از یک پرسشنامه شامل دو بخش برگرفته از مطالعه جویانی و همکاران (1390) (13) است. بخش اوّل در برگیرنده متغیر‌های دموگرافیک از قبیل: جنس، سن، سابقه خدمت و پست سازمانی است و بخش دوم شامل 18 حادثه شغلی است که بر اساس بررسی متون و پژوهش‌های گذشته تعیین شده‌اند که شامل: بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن، شکسته شدن ظروف یا لام‌های نمونه، پریدن جسم خارجی در چشم، پاشیدن مواد شیمیایی در چشم، پاشیدن مایعات بدن در چشم، تماس چشمی با بخارات مواد ضدعفونی کننده، قرار گرفتن در معرض اشعه به طور تصادفی، تنفس بخارات مواد ضدعفونی کننده، تنفس بخارات داروهای ظهور و ثبوت، مسمومیت دارویی یا شیمیایی، مسمومیت ناشی از کار کردن با حلّال‌ها، سقوط از ارتفاع، لغزیدن و زمین خوردن، ضرب‌دیدگی بر اثر سقوط اشیای سنگین روی قسمتی از بدن، کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار، مضروب یا مجروح شدن توسط بیمار یا سایر مراجعه‌کنندگان. برای گردآوری اطلاعات ضمن هماهنگی با بیمارستان‌های مربوط، پرسشنامه در اختیار نمونه‌های تحقیق قرار گرفت و ضمن ارائۀ هدف مطالعه و شیوۀ تکمیل، پرسشنامه‌های تکمیل شده توسط محقق گرداوری شد. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید و صاحب‌نظران انجام شده و پایایی آن نیز در مطالعۀ جویانی و همکاران (1390) به روش آزمون-بازآزمون و ضریب آلفای کرونباخ معادل 81/0 تأیید شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 21 و به کمک آمار توصیفی و آزمون‌های آماری من ویتنی و کروسکال والیس انجام پذیرفت.
یافته‌ها
از مجموع نمونه‌های مورد بررسی 9/29 درصد افراد مرد و 1/70 درصد پرسنل زن بودند. بر حسب گروه‌های سنی 45/35 درصد افراد زیر30 سال، 05/64 افراد بین 30 تا 50 سال و 5/0 درصد افراد بالای 50 سال سن داشتند. همچنین 95/20 درصد افراد مدرک دیپلم، 9/9 درصد افراد مدرک فوق دیپلم، 2/67 درصد افراد مدرک لیسانس و مابقی افراد مدرک فوق لیسانس داشتند. از لحاظ سابقۀ خدمت نیز 65/30 درصد افراد زیر 5 سال، 3/22 درصد افراد 5 تا 10 سال، 55/27 درصد افراد بین 10 تا 15 سال، 9/14 درصد بین 15 تا 20 و 6/4 درصد بیش از 20 سال سابقه داشتند. از نظر وضعیت استخدامی در نمونۀ مورد بررسی 5/26 درصد افراد به صورت رسمی، 85/36 پیمانی، 65/21 درصد قراردادی یا طرحی و بقیه به انواع دیگر استخدام شده بودند. بر اساس داده‌های حاصل از تحقیق مشخص شد که 6/86 درصد کارکنان چند شیفته و 4/13 درصد تک شیفت بودند. فراوانی حوادث شغلی در سه دسته نبود مواجهه، مواجهۀ کمتر از سه بار و بیش از سه بار نشان می‌دهد تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن، کمترین درصد نبود مواجهه را داشته، به‌طوریکه فقط 30 نفر (8/15 درصد) کارکنان با آن مواجه نشده‌اند و حادثۀ سقوط از ارتفاع، بیشترین نبود مواجهه 168 نفر (45/90 درصد) را نشان می‌دهد. همچنین حادثۀ سقوط از ارتفاع کمترین درصد را در دفعات وقوع حادثه کمتر از 3 بار 17 نفر (1/9 درصد) و حادثه فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن بیشترین میزان وقوع 92 نفر (7/50 درصد) را نشان می‌دهد. حادثۀ سقوط از ارتفاع، در دفعات وقوع حادثه بیش از 3 بار کمترین درصد 1 نفر (5 درصد) و تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن بیشترین درصد 91 نفر (5/47 درصد) مواجهه را نشان می‌دهد (جدول1).
نتایج نشان می‌دهد هیچ رابطۀ معنی‌داری میان سن و جنسیت کارکنان با هیچ یک از حوادث رخ داده برای کارکنان وجود ندارد (00/0 p>). حوادث تماس پوستی با خون و سایر مایعات بدن و کمردرد ترومایی در حین تغییر وضعیت بیمار دارای ارتباط معنی‌داری با مدرک تحصیلی پرسنل هستند (05/0p< ). حوادث بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، پریدن جسم خارجی در چشم، قرار گرفتن در معرض اشعه به طور تصادفی، تنفس بخارات مواد ضدعفونی کننده، تنفس بخارات داروهای ظهور و ثبوت و کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار با سابقۀ خدمت ارتباط معنی‌داری را نشان می‌دهند (00/0p< ). همچنین بین محل خدمت افراد با حوادث فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن و شکسته شدن ظروف یا لام‌های نمونه رابطۀ معنی‌داری مشاهده شد (00/0p< ). در رابطه با شیفت کاری نیز تنها حادثۀ کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار با تک شیفته یا چند شیفته بودن ارتباط معنی‌دار را نشان داد (00/0 p<) و بین بقیۀ حوادث با این موضوع رابطه‌ای یافت نشد. علاوه بر این حوادث بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن، پاشیدن مایعات بدن در چشم، لغزیدن و زمین خوردن، ضرب دیدگی بر اثر سقوط اشیای سنگین روی قسمتی از بدن و کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار با نوع بیمارستان در ارتباط هستند (05/0p< ) (جدول2).
سیستم‌های بهداشتی و درمانی مانند دیگر محیط‌های کـاری پرخطر در معرض عوامل خطرناکی قرار دارند که این عوامل بـه طور قابل توجهی سلامت و زندگی افراد شاغل در این محیط‌ها را به خطر می‌اندازند (5). بیمارستان اصلی‌ترین و پرمخاطره‌ترین مرکز ارائۀ خدمات بهداشتی‌درمانی در نظام‌های سلامت به شمار می‌رود. اهم خطراتی که کارکنان بیمارستان را تهدید می‌کند شامل خطرات بیولوژیکی ناشی از تماس با عوامل عفونی، خطرات تماس با مواد شیمیایی، خطرات فیزیکی، خطرات ایمنی و ارگونومیکی، حمله و ضرب و شتم و تأثیرات منفی عوامل روانی-اجتماعی و سازمانی است. بیمارستان اصلی‌ترین و پرمخاطره‌ترین مرکز ارائۀ خدمات بهداشتی‌درمانی در نظام‌های سلامت به شمار می‌رود. مهمترین خطراتی که کارکنان بیمارستان را تهدید می‌کند شامل خطر بیولوژیکی ناشی از تماس با عوامل عفونی، خطر تماس با مواد شیمیایی، خطرات فیزیکی، خطرات ایمنی و ارگونومیکی، حمله و ضرب و شتم و تأثیرات منفی عوامل روانی- اجتماعی و سازمانی است (6). تحقیق در مورد حوادث شغلی که ممکن است اثرات آسیب‌زایی بر کارکنان بهداشت و درمان بگذارد، یک مسئلۀ مهم اپیدمیولوژیک است (7). بر اساس یک نظرسنجی ملی در آمریکـا در سـال 2012 در خصوص مخاطرات شغلی، میزان بروز آسیب‌های شـغـلـی و بیماری برای کارکنان صنعت بهداشت و درمان و مراقبت‌های پزشکی بالای 6/6 درصد بوده که بالاترین رتبـه را در 56 صـنـایـع خدماتی کسب نموده است (8). در سال 2011، 700/253 بیماری و آسیب ناشی از کار در بیمارستان‌های ایالات متحده گزارش شد که تقریباً دو برابر بیشتر از کارگران صنعتی بود (9). مطالعه‌ای در مراکز درمانی نشان می‌دهد که کارکنان مراقبت‌های بهداشتی دارای حداقل یک تجربه تماس با خون و ترشحات در طول خدمت خود داشته‌اند و بیشترین آسیب این کارکنان در ارتباط با سرسوزن‌های تزریقی بوده است (10). طباطبایی و همکاران، خطرات شغلی را در یک بیمارستان آموزشی در قزوین تجزیه و تحلیل کرده و گزارش دادند که بیشتر خطرات مربوط به کار منجر به غیبت به دلیل لغزش و سقوط است (11).
پژوهش در مورد حوادث شغلی به یک اولویت تبدیل شده؛ بطوری که می‌تواند منجر به شناخت دقیق عوامل و مکانیسم‌های تشدید کننده احتمال وقوع حوادث شود، اثربخشی ابزارها و مداخلات پیشگیرانه موجود را تعیین نماید و به افزایش آگاهی رسانه‌های جمعی، سیاست گذاران و جامعه از تأثیرات نامطلوب این پدیده کمک کند (12). در این مطالعه بر آنیم تا با تعیین و بررسی میزان وقوع هر یک از خطاها در سه بیمارستان آموزشی شهر یزد زمینۀ لازم برای مدیریت حوادث و ایجاد تمرکز بر نقاط حادثه‌خیز به وجود آید. مطالعۀ حاضر با هدف بررسی حوادث شغلی در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی یزد به انجام رسید.
روش بررسی
این تحقیق از نوع مطالعات توصیفی–تحلیلی بوده و به صورت مقطعی در سه بیمارستان آموزشی شهر یزد به انجام رسید. جامعۀ پژوهش تمام کلیه کارکنان غیر پزشک در این سه بیمارستان بودند که تعداد 186 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای و به صورت تصادفی ساده وارد مطالعه شدند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران انجام گرفت. معیار ورود شامل سابقه کاری بیش از دو سال در بیمارستان، نداشتن بیماری زمینه‌ای و مزمن و معیار خروج شامل عدم تمایل به شرکت در مطالعه بود. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از یک پرسشنامه شامل دو بخش برگرفته از مطالعه جویانی و همکاران (1390) (13) است. بخش اوّل در برگیرنده متغیر‌های دموگرافیک از قبیل: جنس، سن، سابقه خدمت و پست سازمانی است و بخش دوم شامل 18 حادثه شغلی است که بر اساس بررسی متون و پژوهش‌های گذشته تعیین شده‌اند که شامل: بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن، شکسته شدن ظروف یا لام‌های نمونه، پریدن جسم خارجی در چشم، پاشیدن مواد شیمیایی در چشم، پاشیدن مایعات بدن در چشم، تماس چشمی با بخارات مواد ضدعفونی کننده، قرار گرفتن در معرض اشعه به طور تصادفی، تنفس بخارات مواد ضدعفونی کننده، تنفس بخارات داروهای ظهور و ثبوت، مسمومیت دارویی یا شیمیایی، مسمومیت ناشی از کار کردن با حلّال‌ها، سقوط از ارتفاع، لغزیدن و زمین خوردن، ضرب‌دیدگی بر اثر سقوط اشیای سنگین روی قسمتی از بدن، کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار، مضروب یا مجروح شدن توسط بیمار یا سایر مراجعه‌کنندگان. برای گردآوری اطلاعات ضمن هماهنگی با بیمارستان‌های مربوط، پرسشنامه در اختیار نمونه‌های تحقیق قرار گرفت و ضمن ارائۀ هدف مطالعه و شیوۀ تکمیل، پرسشنامه‌های تکمیل شده توسط محقق گرداوری شد. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید و صاحب‌نظران انجام شده و پایایی آن نیز در مطالعۀ جویانی و همکاران (1390) به روش آزمون-بازآزمون و ضریب آلفای کرونباخ معادل 81/0 تأیید شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخۀ 21 و به کمک آمار توصیفی و آزمون‌های آماری من ویتنی و کروسکال والیس انجام پذیرفت.
یافته‌ها
از مجموع نمونه‌های مورد بررسی 9/29 درصد افراد مرد و 1/70 درصد پرسنل زن بودند. بر حسب گروه‌های سنی 45/35 درصد افراد زیر30 سال، 05/64 افراد بین 30 تا 50 سال و 5/0 درصد افراد بالای 50 سال سن داشتند. همچنین 95/20 درصد افراد مدرک دیپلم، 9/9 درصد افراد مدرک فوق دیپلم، 2/67 درصد افراد مدرک لیسانس و مابقی افراد مدرک فوق لیسانس داشتند. از لحاظ سابقۀ خدمت نیز 65/30 درصد افراد زیر 5 سال، 3/22 درصد افراد 5 تا 10 سال، 55/27 درصد افراد بین 10 تا 15 سال، 9/14 درصد بین 15 تا 20 و 6/4 درصد بیش از 20 سال سابقه داشتند. از نظر وضعیت استخدامی در نمونۀ مورد بررسی 5/26 درصد افراد به صورت رسمی، 85/36 پیمانی، 65/21 درصد قراردادی یا طرحی و بقیه به انواع دیگر استخدام شده بودند. بر اساس داده‌های حاصل از تحقیق مشخص شد که 6/86 درصد کارکنان چند شیفته و 4/13 درصد تک شیفت بودند. فراوانی حوادث شغلی در سه دسته نبود مواجهه، مواجهۀ کمتر از سه بار و بیش از سه بار نشان می‌دهد تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن، کمترین درصد نبود مواجهه را داشته، به‌طوریکه فقط 30 نفر (8/15 درصد) کارکنان با آن مواجه نشده‌اند و حادثۀ سقوط از ارتفاع، بیشترین نبود مواجهه 168 نفر (45/90 درصد) را نشان می‌دهد. همچنین حادثۀ سقوط از ارتفاع کمترین درصد را در دفعات وقوع حادثه کمتر از 3 بار 17 نفر (1/9 درصد) و حادثه فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن بیشترین میزان وقوع 92 نفر (7/50 درصد) را نشان می‌دهد. حادثۀ سقوط از ارتفاع، در دفعات وقوع حادثه بیش از 3 بار کمترین درصد 1 نفر (5 درصد) و تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن بیشترین درصد 91 نفر (5/47 درصد) مواجهه را نشان می‌دهد (جدول1).
نتایج نشان می‌دهد هیچ رابطۀ معنی‌داری میان سن و جنسیت کارکنان با هیچ یک از حوادث رخ داده برای کارکنان وجود ندارد (00/0 p>). حوادث تماس پوستی با خون و سایر مایعات بدن و کمردرد ترومایی در حین تغییر وضعیت بیمار دارای ارتباط معنی‌داری با مدرک تحصیلی پرسنل هستند (05/0p< ). حوادث بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، پریدن جسم خارجی در چشم، قرار گرفتن در معرض اشعه به طور تصادفی، تنفس بخارات مواد ضدعفونی کننده، تنفس بخارات داروهای ظهور و ثبوت و کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار با سابقۀ خدمت ارتباط معنی‌داری را نشان می‌دهند (00/0p< ). همچنین بین محل خدمت افراد با حوادث فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن و شکسته شدن ظروف یا لام‌های نمونه رابطۀ معنی‌داری مشاهده شد (00/0p< ). در رابطه با شیفت کاری نیز تنها حادثۀ کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار با تک شیفته یا چند شیفته بودن ارتباط معنی‌دار را نشان داد (00/0 p<) و بین بقیۀ حوادث با این موضوع رابطه‌ای یافت نشد. علاوه بر این حوادث بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن، پاشیدن مایعات بدن در چشم، لغزیدن و زمین خوردن، ضرب دیدگی بر اثر سقوط اشیای سنگین روی قسمتی از بدن و کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار با نوع بیمارستان در ارتباط هستند (05/0p< ) (جدول2).
جدول1. توزیع فراوانی انواع حوادث شغلی در کارکنان مورد مطالعه
| دفعات وقوع حادثه | |||||||
| بیشتر از 3 بار | کمتر از 3 بار | عدم مواجهه | نوع حادثه | ردیف | |||
| درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | ||
| 65/25 | 50 | 3/49 | 89 | 05/25 | 47 | بریدگی با اشیای تیز و نوکدار | 1 |
| 2/26 | 51 | 7/50 | 92 | 05/23 | 43 | فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن | 2 |
| 5/47 | 91 | 7/36 | 65 | 8/15 | 30 | تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن | 3 |
| 75/6 | 13 | 1/39 | 72 | 15/54 | 101 | شکسته شدن ظروف یا لام‌های نمونه | 4 |
| 75/4 | 9 | 45/32 | 59 | 85/62 | 118 | پریدن جسم خارجی در چشم | 5 |
| 6/4 | 9 | 45/37 | 68 | 58 | 109 | پاشیدن مواد شیمیایی در چشم | 6 |
| 9/6 | 13 | 2/37 | 67 | 95/55 | 106 | پاشیدن مایعات بدن در چشم | 7 |
| 55/17 | 33 | 8/33 | 61 | 7/48 | 91 | تماس چشمی با بخارات مواد ضدعفونی کننده | 8 |
| 29 | 55 | 75/39 | 73 | 3/31 | 58 | قرار گرفتن در معرض اشعه به طور تصادفی | 9 |
| 85/30 | 58 | 15/26 | 47 | 18/43 | 79 | تنفس بخارات مواد ضد عفونی کننده | 10 |
| 25/9 | 18 | 5/19 | 35 | 3/71 | 133 | تنفس بخارات داروهای ظهور و ثبوت | 11 |
| 2/4 | 8 | 45/20 | 37 | 4/75 | 141 | مسمومیت دارویی یا شیمیایی | 12 |
| 1/4 | 8 | 85/14 | 27 | 1/81 | 151 | مسمومیت ناشی از کار کردن با حلال‌ها | 13 |
| 5 | 1 | 1/9 | 17 | 45/90 | 168 | سقوط از ارتفاع | 14 |
| 25/7 | 14 | 9/28 | 54 | 9/63 | 118 | لغزیدن و زمین خوردن | 15 |
| 5/3 | 7 | 16 | 30 | 5/80 | 149 | ضرب دیدگی بر اثر سقوط اشیای سنگین روی قسمتی از بدن | 16 |
| 8/19 | 47 | 85/19 | 38 | 8/55 | 101 | کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار | 17 |
| 25/4 | 8 | 15/15 | 28 | 6/80 | 150 | مضروب یا مجروح شدن توسط بیمار یا سایر مراجعه کنندگان | 18 |
مطالعۀ حاضر با هدف بررسی آسیب‌های و حوادث شغلی در بیمارستان‌های دولتی شهید صدوقی یزد انجام شد. نتایج نشان می‌دهد، جامعۀ مورد مطالعه از هر 18 حادثۀ شغلی مورد بررسی، حداقل یک بار مواجهه داشته‌اند. در پژوهش Raeissi و همکاران نیز تمام شرکت کنندگان در پژوهش حداقل یکبار دچار حادثه شده‌اند (14).
از بین حوادث مورد مطالعه بیشترین مواجهۀ کارکنان، تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن و کمترین مواجهه، سقوط از ارتفاع بوده است. بر اساس یافته‌های پژوهش آقاجانی و همکاران (15) بیشترین آسیب در مخاطرات بیولوژیکی مربوطه به تماس پوستی با خون یا سایر مایعات (٩٠ درصد) و پس از آن جراحت پوستی است. در مطالعۀ عرب و همکاران نیز جراحات پوستی به عنوان مهمترین خطر شغلی شناسایی شده است (5). در خصوص مطالعات انجام گرفته در خارج از کشور نیز نتایج مشابهی دیده شد. به عنوان نمونه، مطالعه‌ای در اسپانیا نشان داد 95 درصد مواجهات شغلی، پوستی و 4 درصد مخاطی بوده است (16). نتایج مطالعۀ دیگری در هند نشان داد مواجهۀ پوستی طی یکسال قبل از بررسی، 63 درصد و طی دورۀ انجام بررسی 43 درصد بوده است (17). یک مطالعه بر روی کارکنان بهداشت و درمان بیمارستان کامرون، به منظور تعیین میزان بروز و اثرات در معرض قرار گرفتن تصادفی با نمونه‌های خون و بزاق بدن، حداقل یک تماس با خون یا بزاق بدن در طی 3 ماه در شرکت‌کنندگان گزارش شد (18) که با نتایج مطالعۀ حاضر و تماس پوستی با خون یا سایر مطالعات به عنوان بیشترین عامل مواجهه همخوانی دارد. در مطالعۀ یاسر جویانی از بین حوادث مورد مطالعه بیشترین مواجهه افراد با حادثه، بریدگی با اشیای تیز و نوکدار و کمترین مواجهه، مسمومیت ناشی از کارکردن با حلّال‌ها بوده است (13).
از بین حوادث مورد مطالعه بیشترین مواجهۀ کارکنان، تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن و کمترین مواجهه، سقوط از ارتفاع بوده است. بر اساس یافته‌های پژوهش آقاجانی و همکاران (15) بیشترین آسیب در مخاطرات بیولوژیکی مربوطه به تماس پوستی با خون یا سایر مایعات (٩٠ درصد) و پس از آن جراحت پوستی است. در مطالعۀ عرب و همکاران نیز جراحات پوستی به عنوان مهمترین خطر شغلی شناسایی شده است (5). در خصوص مطالعات انجام گرفته در خارج از کشور نیز نتایج مشابهی دیده شد. به عنوان نمونه، مطالعه‌ای در اسپانیا نشان داد 95 درصد مواجهات شغلی، پوستی و 4 درصد مخاطی بوده است (16). نتایج مطالعۀ دیگری در هند نشان داد مواجهۀ پوستی طی یکسال قبل از بررسی، 63 درصد و طی دورۀ انجام بررسی 43 درصد بوده است (17). یک مطالعه بر روی کارکنان بهداشت و درمان بیمارستان کامرون، به منظور تعیین میزان بروز و اثرات در معرض قرار گرفتن تصادفی با نمونه‌های خون و بزاق بدن، حداقل یک تماس با خون یا بزاق بدن در طی 3 ماه در شرکت‌کنندگان گزارش شد (18) که با نتایج مطالعۀ حاضر و تماس پوستی با خون یا سایر مطالعات به عنوان بیشترین عامل مواجهه همخوانی دارد. در مطالعۀ یاسر جویانی از بین حوادث مورد مطالعه بیشترین مواجهه افراد با حادثه، بریدگی با اشیای تیز و نوکدار و کمترین مواجهه، مسمومیت ناشی از کارکردن با حلّال‌ها بوده است (13).
جدول 2. رابطه بین هر یک از حوادث شغلی با جنسیت، مدرک تحصیلی، سابقه خدمت، محل خدمت، شیفت کاری و نوع بیمارستان
| سطح معنی داری (P Value) | |||||||
| ردیف | نوع حوادث | جنسیت | مدرک تحصیلی | سابقه خدمت | محل خدمت | شیفت کاری | نوع بیمارستان |
| 1 | بریدگی با اشیای تیز و نوکدار | 143/0 | 333/0 | 002/0 | 114/0 | 538/0 | 003/0 |
| 2 | فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن | 092/0 | 362/0 | 005/0 | 041/0 | 784/0 | 001/0 |
| 3 | تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن | 302/0 | 00/0 | 091/0 | 026/0 | 283/0 | 001/0 |
| 4 | شکسته شدن ظروف یا لام‌های نمونه | 711/0 | 196/0 | 395/0 | 043/0 | 913/0 | 939/0 |
| 5 | پریدن جسم خارجی در چشم | 894/0 | 097/0 | 010/0 | 263/0 | 469/0 | 051/0 |
| 6 | پاشیدن مواد شیمیایی در چشم | 157/0 | 601/0 | 178/0 | 104/0 | 504/0 | 111/0 |
| 7 | پاشیدن مایعات بدن در چشم | 447/0 | 770/0 | 108/0 | 105/0 | 631/0 | 002/0 |
| 8 | تماس چشمی با بخارات مواد ضد عفونی کننده | 564/0 | 099/0 | 139/0 | 167/0 | 926/0 | 316/0 |
| 9 | قرار گرفتن در معرض اشعه به طور تصادفی | 726/0 | 272/0 | 001/0 | 065/0 | 728/0 | 158/0 |
| 10 | تنفس بخارات مواد ضد عفونی کننده | 581/0 | 087/0 | 0/0 | 553/0 | 480/0 | 054/0 |
| 11 | تنفس بخارات داروهای ظهور و ثبوت | 649/0 | 251/0 | 017/0 | 221/0 | 713/0 | 853/0 |
| 12 | مسمومیت دارویی یا شیمیایی | 779/0 | 397/0 | 406/0 | 778/0 | 957/0 | 184/0 |
| 13 | مسمومیت ناشی از کارکردن با حلّال‌ها | 993/0 | 546/0 | 403/0 | 791/0 | 351/0 | 958/0 |
| 14 | سقوط از ارتفاع | 333/0 | 379/0 | 763/0 | 830/0 | 824/0 | 467/0 |
| 15 | لغزیدن و زمین خوردن | 678/0 | 201/0 | 086/0 | 75/0 | 479/0 | 030/0 |
| 16 | ضرب دیدگی بر اثر سقوط اشیای سنگین روی قسمتی از بدن | 137/0 | 353/0 | 950/0 | 355/0 | 657/0 | 035/0 |
| 17 | کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار مضروب یا مجروح شدن توسط بیمار یا سایر مراجعه کنندگان |
148/0 180/0 |
005/0 843/0 |
002/0 630/0 |
170/0 198/0 |
005/0 735/0 |
0/0 921/0 |
| 18 | |||||||
مطالعۀ جویانی و همکاران (13) در بیمارستان نمازی شیراز نیز، بالاترین میزان مواجهه مربوط به نیدل استیک بود که با مطالعۀ حاضر هم خوانی ندارد.
نتایج این مطالعه نشان داد جنسیت و سن افراد در میزان و نوع حوادث رخ داده تأثیری ندارد. از نظر جنسیت، با نتایج مطالعات انجام شده توسط طباطبایی و همکاران (11) ، موسوی و همکاران (19)، جویانی و همکاران (13) و نکوئی و همکاران (20) مطابقت دارد. Smith و Leggat نیز در مطالعۀ خود رابطه‌ای بین جنسیت و وقوع حوادث شغلی یافت نکردند (21(.Stricklin در مطالعۀ خود که روی وقوع حوادث در بیمارستانها انجام داده بود به این نتیجه رسیدند که حوادث در گروه‌های جوان بیشتر از افراد بالغ و بزرگسال روی می‌دهد (22). در مطالعۀ یوسفی و همکاران نیز مشاهده شد که بروز خطرات شغلی در گروه‌های سنی جوانتر با سابقه کار کمتر بیشتر است (23). پورتقی و همکاران در مطالعۀ خود گزارش دادند که حادثه در مردان بیشتر از زنان ایجاد شده بود (24) که با نتایج مطالعۀ حاضر همخوانی ندارد. در پژوهش انجام شده توسط یاسر جویانی مشخص شد که به جز در مورد حادثۀ لغزیدن و زمین خوردن بین جنسیت کارکنان و مواجهه با حوادث شغلی رابطۀ معنی‌داری یافت نشد (13). مطالعۀ جواد یوسفی و همکاران در مناطق شرقی ایران بیان کردند که بین وقوع مخاطرات شغلی و جنسیت رابطۀ معناداری وجود ندارد (23). نتایج اکثر مطالعات نشان می‌دهد که جنسیت افراد تأثیر زیادی در حوادث رخ داده برای کارکنان ندارد. این نتیجه می‌تواند به مدیران نشان دهد که برای جلوگیری از حوادث بیمارستانی و کنترل آنها احتیاج به آموزش، به صورت اختصاصی برای دو جنس مرد و زن نیست.
پژوهش حاضر حاکی از آن بود که در بسیاری از موارد از جمله حوادث بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، پریدن جسم خارجی در چشم، قرار گرفتن در معرض اشعه به طور تصادفی، تنفس بخارات مواد ضدعفونی کننده، تنفس بخارات داروهای ظهور و ثبوت و کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار با سابقۀ خدمت ارتباط معنی‌داری وجود دارد.
یافته‌های جویانی نشان می‌دهد که وقوع بریدگی با اشیای تیز و نوکدار با سنوات خدمت رابطۀ معناداری دارد و در سایر حادثه‌ها رابطۀ معناداری دیده نمی‌شود. پورتقی و همکاران در پژوهش خود بیشترین آسیبها را در بیمارستان مربوط به افراد با سابقۀ کمتر از 10 سال گزارش دادند (24). همچنین مطالعه کرباسیان نشان می‌دهد که یک نوع همبستگی مستقیم ولی ناقص بین حوادث شغلی و سنوات خدمت وجود دارد و این موضوع به این دلیل است که با افزایش سنوات خدمت افراد حوادث بیشتری برای آنها به این دلیل که بیشتر در معرض خطر هستند رخ می‌دهد. نتایج حاصل از پژوهش سارا محمودی در بیمارستان شریعتی نشان می‌دهد که سنوات خدمت فقط با حادثه "وقوع لغزیدن و زمین خوردن" رابطه معنادار دارد (25). یافته‌های مطالعه Salminen نشان داد بیشترین افراد حادثه دیده در گروه با سابقۀ زیر یکسال قرار داشتند (26). مطالعۀ وزیری نژاد نیز نشان داد که درصد بالایی از افراد حادثه دیده، سابقۀ اشتغال کمتر از 5 سال دارند و کمترین نسبت حادثه مربوط به افرادی است که سابقۀکار بیش از 15 سال داشته‌اند (27). این نتایج همسو با نتایج مطالعۀ حاضر بود اگرچه عدم تفاوت معنی‌دار بین سابقه کار با مشکلات اسکلتی-عضلانی در مطالعات مخالف را می‌توان به علت این دانست که افراد با سنین بالاتر، عموماً در مشاغلی قرار می‌گیرند که ریسک کمتری برای ابتلا به مشکلات اسکلتی عضلانی دارند. افرادی که دارای شیفت کاری هستند به دلایل خستگی و نداشتن تمرکز در معرض حوادث شغلی بیشتری هستند که این امر لزوم توجه بیشتر به شیفت بندی و تعدیل حجم کاری این کارکنان را نشان می‌دهد.
در مورد ارتباط مدرک تحصیلی با وقوع حوادث نیز مشخص شد که در جامعۀ مورد بررسی دو حادثۀ تماس پوستی با خون و مایعات بدن بیمار و کمردرد ترومایی در اثر تغییر وضعیت بیمار با مدرک تحصیلی ارتباط معنی‌دار دارند. این موضوع لزوم برگزاری کلاس‌های آموزشی و بروشورهای آموزشی را برای کارکنان نشان می دهد. یافته‌ها نشان داد که محل خدمت افراد با حوادث تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن و شکسته شدن ظروف یا لام‌های نمونه رابطۀ معنی‌داری دارد. آقاجانلو نیز در مطالعۀ خود بین پست سازمانی افراد با حادثه‌های وقوع بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، پاشیدن مواد شیمیایی در چشم و تماس چشمی با بخارات مواد ضد عفونی کننده رابطۀ معنی‌داری را کشف کرد (9). گسترده بودن جامعۀ مورد پژوهش و نبود اطمینان از ثبت کامل حوادث شغلی از جمله محدودیت‌های مطالعه است.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعۀ حاضر نشان داد در تمام واحدهای مورد بررسی مخاطرات وجود داشته است. همچنین تمام حوادث مورد بررسی حداقل یکبار برای کارکنان رخ داده بود. این نتایج نشانگر سطح بالای مخاطرات در مراکز بیمارستانی مورد بررسی است. در واقع؛ کیفیت خدمات در بیمارستان از مسأله ایمنی جدا نیست و تا زمانی که مدیریت اقدام مؤثری در خصوص کاهش بروز حوادث ایجاد ایمنی مؤثر نمی‌شود. توجه به بارِ کاری بیمارستانها و افزایش بارِ مراجعه به مراکز بیمارستانی، توجه به روش‌های پیشگیری و اقدامات اصلاحی برای کاهش ریسک بروز مخاطرات ضروری است.
بررسی دوره‌ای آمار وقوع حوادث شغلی با در نظر گرفتن تعداد دفعات وقوع، محل وقوع و نوع حوادث رخ داده، برنامه‌ریزی برای پیشگیری از وقوع حوادث با توجه به نتایج حاصل از تحلیل حوادث اتفاق افتاده، آموزش کارکنان در مورد مسائل ایمنی و حفاظت از خود و تأمین لوازم حفاظتی لازم برای کارکنان با توجه به محل خدمت آنها از جمله پیشنهادات حاصل از یافته‌های پژوهش است.
شناسایی و اولویت‌بندی مخاطرات بیمارستان با مدل‌های ارزیابی ریسک و بررسی هزینه‌های ناشی از بروز حوادث شغلی در بیمارستانها از جمله پژوهش‌های آتی است که پیشنهاد می‌شود.
نتایج این مطالعه نشان داد جنسیت و سن افراد در میزان و نوع حوادث رخ داده تأثیری ندارد. از نظر جنسیت، با نتایج مطالعات انجام شده توسط طباطبایی و همکاران (11) ، موسوی و همکاران (19)، جویانی و همکاران (13) و نکوئی و همکاران (20) مطابقت دارد. Smith و Leggat نیز در مطالعۀ خود رابطه‌ای بین جنسیت و وقوع حوادث شغلی یافت نکردند (21(.Stricklin در مطالعۀ خود که روی وقوع حوادث در بیمارستانها انجام داده بود به این نتیجه رسیدند که حوادث در گروه‌های جوان بیشتر از افراد بالغ و بزرگسال روی می‌دهد (22). در مطالعۀ یوسفی و همکاران نیز مشاهده شد که بروز خطرات شغلی در گروه‌های سنی جوانتر با سابقه کار کمتر بیشتر است (23). پورتقی و همکاران در مطالعۀ خود گزارش دادند که حادثه در مردان بیشتر از زنان ایجاد شده بود (24) که با نتایج مطالعۀ حاضر همخوانی ندارد. در پژوهش انجام شده توسط یاسر جویانی مشخص شد که به جز در مورد حادثۀ لغزیدن و زمین خوردن بین جنسیت کارکنان و مواجهه با حوادث شغلی رابطۀ معنی‌داری یافت نشد (13). مطالعۀ جواد یوسفی و همکاران در مناطق شرقی ایران بیان کردند که بین وقوع مخاطرات شغلی و جنسیت رابطۀ معناداری وجود ندارد (23). نتایج اکثر مطالعات نشان می‌دهد که جنسیت افراد تأثیر زیادی در حوادث رخ داده برای کارکنان ندارد. این نتیجه می‌تواند به مدیران نشان دهد که برای جلوگیری از حوادث بیمارستانی و کنترل آنها احتیاج به آموزش، به صورت اختصاصی برای دو جنس مرد و زن نیست.
پژوهش حاضر حاکی از آن بود که در بسیاری از موارد از جمله حوادث بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن، پریدن جسم خارجی در چشم، قرار گرفتن در معرض اشعه به طور تصادفی، تنفس بخارات مواد ضدعفونی کننده، تنفس بخارات داروهای ظهور و ثبوت و کمردرد ترومایی در حین تغییر دادن وضعیت بیمار با سابقۀ خدمت ارتباط معنی‌داری وجود دارد.
یافته‌های جویانی نشان می‌دهد که وقوع بریدگی با اشیای تیز و نوکدار با سنوات خدمت رابطۀ معناداری دارد و در سایر حادثه‌ها رابطۀ معناداری دیده نمی‌شود. پورتقی و همکاران در پژوهش خود بیشترین آسیبها را در بیمارستان مربوط به افراد با سابقۀ کمتر از 10 سال گزارش دادند (24). همچنین مطالعه کرباسیان نشان می‌دهد که یک نوع همبستگی مستقیم ولی ناقص بین حوادث شغلی و سنوات خدمت وجود دارد و این موضوع به این دلیل است که با افزایش سنوات خدمت افراد حوادث بیشتری برای آنها به این دلیل که بیشتر در معرض خطر هستند رخ می‌دهد. نتایج حاصل از پژوهش سارا محمودی در بیمارستان شریعتی نشان می‌دهد که سنوات خدمت فقط با حادثه "وقوع لغزیدن و زمین خوردن" رابطه معنادار دارد (25). یافته‌های مطالعه Salminen نشان داد بیشترین افراد حادثه دیده در گروه با سابقۀ زیر یکسال قرار داشتند (26). مطالعۀ وزیری نژاد نیز نشان داد که درصد بالایی از افراد حادثه دیده، سابقۀ اشتغال کمتر از 5 سال دارند و کمترین نسبت حادثه مربوط به افرادی است که سابقۀکار بیش از 15 سال داشته‌اند (27). این نتایج همسو با نتایج مطالعۀ حاضر بود اگرچه عدم تفاوت معنی‌دار بین سابقه کار با مشکلات اسکلتی-عضلانی در مطالعات مخالف را می‌توان به علت این دانست که افراد با سنین بالاتر، عموماً در مشاغلی قرار می‌گیرند که ریسک کمتری برای ابتلا به مشکلات اسکلتی عضلانی دارند. افرادی که دارای شیفت کاری هستند به دلایل خستگی و نداشتن تمرکز در معرض حوادث شغلی بیشتری هستند که این امر لزوم توجه بیشتر به شیفت بندی و تعدیل حجم کاری این کارکنان را نشان می‌دهد.
در مورد ارتباط مدرک تحصیلی با وقوع حوادث نیز مشخص شد که در جامعۀ مورد بررسی دو حادثۀ تماس پوستی با خون و مایعات بدن بیمار و کمردرد ترومایی در اثر تغییر وضعیت بیمار با مدرک تحصیلی ارتباط معنی‌دار دارند. این موضوع لزوم برگزاری کلاس‌های آموزشی و بروشورهای آموزشی را برای کارکنان نشان می دهد. یافته‌ها نشان داد که محل خدمت افراد با حوادث تماس پوستی با خون یا سایر مایعات بدن، فرو رفتن سر سوزن در جایی از بدن و شکسته شدن ظروف یا لام‌های نمونه رابطۀ معنی‌داری دارد. آقاجانلو نیز در مطالعۀ خود بین پست سازمانی افراد با حادثه‌های وقوع بریدگی با اشیای تیز و نوکدار، پاشیدن مواد شیمیایی در چشم و تماس چشمی با بخارات مواد ضد عفونی کننده رابطۀ معنی‌داری را کشف کرد (9). گسترده بودن جامعۀ مورد پژوهش و نبود اطمینان از ثبت کامل حوادث شغلی از جمله محدودیت‌های مطالعه است.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعۀ حاضر نشان داد در تمام واحدهای مورد بررسی مخاطرات وجود داشته است. همچنین تمام حوادث مورد بررسی حداقل یکبار برای کارکنان رخ داده بود. این نتایج نشانگر سطح بالای مخاطرات در مراکز بیمارستانی مورد بررسی است. در واقع؛ کیفیت خدمات در بیمارستان از مسأله ایمنی جدا نیست و تا زمانی که مدیریت اقدام مؤثری در خصوص کاهش بروز حوادث ایجاد ایمنی مؤثر نمی‌شود. توجه به بارِ کاری بیمارستانها و افزایش بارِ مراجعه به مراکز بیمارستانی، توجه به روش‌های پیشگیری و اقدامات اصلاحی برای کاهش ریسک بروز مخاطرات ضروری است.
بررسی دوره‌ای آمار وقوع حوادث شغلی با در نظر گرفتن تعداد دفعات وقوع، محل وقوع و نوع حوادث رخ داده، برنامه‌ریزی برای پیشگیری از وقوع حوادث با توجه به نتایج حاصل از تحلیل حوادث اتفاق افتاده، آموزش کارکنان در مورد مسائل ایمنی و حفاظت از خود و تأمین لوازم حفاظتی لازم برای کارکنان با توجه به محل خدمت آنها از جمله پیشنهادات حاصل از یافته‌های پژوهش است.
شناسایی و اولویت‌بندی مخاطرات بیمارستان با مدل‌های ارزیابی ریسک و بررسی هزینه‌های ناشی از بروز حوادث شغلی در بیمارستانها از جمله پژوهش‌های آتی است که پیشنهاد می‌شود.
References:
1. Rabi AZ, Jamous LW, Abudhaise BA, Alwash RH. Fatal occupational injuries in Jordan during the period 1980 through 1993. Safety Science. 1998;28(3):177-87.
2. Abbas M. Trend of Occupational Injuries/Diseases in Pakistan: Index value analysis of injured employed persons from 2001–02 to 2012–13. Safety and Health at Work. 2015;6(3):218-26.
3. Kopal R, Abedi Z, Ghazi S, MohammdFam E. Introducing an Model to Estimating financial burden of occupational accidents on the Social Security Organization in Yazd province. Tolooebehdasht. 2014;13(2):49-57.
4. Samadi S. Ergonomics principles. Chehr publisher, Tehran; 2006.
5. Arab M, Hosseini M, Panahi M, Khalili Z. Occupational nursing hazards in the emergency department in training hospitals affiliated to Tehran University Of Medical Sciences. jhosp 2015, 14(2): 35-48
6. Wegman D, Levy B, Halperin W. Recognizing occupational disease. Occupational health, 3ª ed Boston: Little Brown. 1995;2(3):1-9.
7. Allahyari T, Saraji GN, Adi J, Hosseini M, Iravani M, Younesian M, et al. Cognitive failures, driving errors and driving accidents. International journal of occupational safety and ergonomics. 2008;14(2):149-58.
8. Tung C-Y, Chang C-C, Ming J-L, Chao K-P. Occupational hazards education for nursing staff through web-based learning. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2014;11(12):13035-46.
9. Jahangiri M, Mostafavi A, Choobineh A, Shakerisn M, Tabatabaei HR, Zare Derisi F. Development and Validation of HOSHRA Index for Occupational Safety and Health Risk Assessment in Hospitals. Shiraz E-Medical Journal. 2020; 21(6): e95357.
10. Jajvandian R, Bolandhemmat M, Babaei R, editors. A Study on The Occupational Contact of Clinical Personnel with Blood in Imam Reza Hospital. The First State Conference on the Occupational Risks on Medicine, Nursing and Obstetrics; 2007.
11. Tabatabee S, Afroozi M, Nejatzadegan Z, Asadi M, Goharimehr M, Kalhor R. The analysis of occupational hazards and their etiology among the employees of Teaching Hospital of Qazvin University of Medical Sciences. Iran Occupational Health. 2014;11(2):35-44.
12. Thacker SB, MacKenzie EJ. Preface: the role of the epidemiologist in injury prevention and control—an unmet challenge. Epidemiologic Reviews. 2003;25(1):1-2.
13. Joyani Y, Raadabadi M, Kavosi Z, Sadeghifar J, Momenei K. Relationship between the occupational accidents and absence from work employees in Shiraz Namazi Hospital. payavard 2011, 5(3): 70-7914. Raeissi P, Omrani A, Khosravizadeh O, Mousavi M, Kakemam E, Sokhanvar M, et al. Occupational accidents among hospital staff. JCCNC 2015, 1(2): 97-102
15. Aghajani N, Baghaei R. Prevalence and factors of occupational accidents in nurses of educational and treatment centers of urmia university of medical sciences, urmia, 2016. Journal of Urmia Nursing And Midwifery Faculty. 2017;15(4):270-80.
16. Romea S, Alkiza ME, Ramon JM, Oromí J. Risk for occupational transmission of HIV infection among health care workers. European Journal of Epidemiology. 1995;11(2):225-9.
17. Kermode M, Jolley D, Langkham B, Thomas MS, Crofts N. Occupational exposure to blood and risk of bloodborne virus infection among health care workers in rural north Indian health care settings. American Journal of Infection Control. 2005;33(1):34-41.
18. Nouetchognou JS, Ateudjieu J, Jemea B, Mbanya D. Accidental exposures to blood and body fluids among health care workers in a Referral Hospital of Cameroon. BMC Research Notes. 2016;9(1):1-6.
19. Mousavi S, Jafari F, Jamali M. A study of occupational exposure to biological hazards among the staff of Tehran Blood Transfusion Center. Scientific Journal of Iranian Blood Transfusion Organization. 2013;10(2). 163-172
20. Nekooi Moghadam M, Amiresmaili MR, Mirshahi F, Sefidbor N, Sharifi T, Ghorbani R, et al. The Rate of OCCupatIonal HazaRds and Its EffeCtIVe FaCtoRs In NuRses of Non EduCatIonal HospItal of SIRjan and Baft In 2011. Health and Development Journal. 2013;2(3):235-49.
21. Smith DR, Leggat PA. Needlestick and sharps injuries among nursing students. Journal of Advanced Nursing. 2005;51(5):449-55.
22. Stricklin DL. Risk assessment in international operations. Toxicology and applied pharmacology. 2008;233(1):107-9.
23. Yoosefi Lebni J, Ebadi Azar F, Sharma M, Zangeneh A, Kianipour N, Azizi S. Factors Affecting Occupational Hazards among Operating Room Personnel at Hospitals Affiliatedin in Western Iran: A Cross‑Sectional Study. J Public Health. 2020:1-8.
24. Pourtaghi GH, Hekmat M, Rafati Shaldehi H, Salem M. Hospital incidents' prevalence rate and its effective agents in the staff of a military hospital. Journal of Military Medicine. 2011;13(1):53-7.
25. Mahmodi S. Survey Of Hospital accidents in Shariati Hospital affiliated of Tehran University of Medical Sciences from 2005 to 2006. 2006.
26. Salminen ST. Epidemiological analysis of serious occupational accidents in southern Finland. Scandinavian Journal of Public Health. 1994;22(3):225-7.
27. Vazirinejad R, Esmaeili A, Kazemi M. Occupational Accidents in Construction Industry Among People Reffering to Lobor and Social Affairs Office Rafsanjan, During 2000-2002. Journal of Rafsenjan University of Medical Sciences. 2005;4(4):326-31.
1 مرکز تحقیقات تروما، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد، یزد،ایران
* (نویسنده مسئول)؛ تلفن تماس: 03533123000، پست الکترونیک: mh.dehghani1199@gmail.com
تاریخ دریافت: 23/04/1397 تاریخ پذیرش: 20/04/1400
2 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد، یزد،ایران
* (نویسنده مسئول)؛ تلفن تماس: 03533123000، پست الکترونیک: mh.dehghani1199@gmail.com
تاریخ دریافت: 23/04/1397 تاریخ پذیرش: 20/04/1400
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
ایمنی و حوادث ناشی از کار
دریافت: 1397/4/23 | پذیرش: 1400/5/10 | انتشار: 1400/6/10
دریافت: 1397/4/23 | پذیرش: 1400/5/10 | انتشار: 1400/6/10
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
