Research code: 1394
Ethics code: 1394
Alimohammad I, ahmadi Kanrash F, Soltani R, Nouri N. Investigation continuous noise exposure and occupational performance of the workers in the pharmaceutical industry: A Case Study in an Ampoule and Vial Production Industry. tkj 2019; 10 (4) :11-22
URL:
http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-996-fa.html
علیمحمدی ایرج، احمدی کانرش فخرالدین، سلطانی رضیه، نوری نصیبه. بررسی تأثیر صدای مداوم بر عملکرد شغلی کارکنان صنایع داروسازی: مطالعه موردی در یک صنعت تولید آمپول و ویال. فصلنامه علمی تخصصی طب کار. 1397; 10 (4) :11-22
URL: http://tkj.ssu.ac.ir/article-1-996-fa.html
دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران . ، nasibehnori1367@gmail.com
متن کامل [PDF 903 kb]
(1486 دریافت)
|
چکیده (HTML) (2904 مشاهده)
متن کامل: (1879 مشاهده)
بررسی تأثیر صدای مداوم بر عملکرد شغلی کارکنان صنایع داروسازی: مطالعه موردی در یک صنعت تولید آمپول و ویال
ایرج علیمحمدی[1]، فخرالدین احمدی کانرش[2]، رضیه سلطانی[3]، نصیبه نوری[4]*
چکیده
مقدمه: مواجهه با صدا یکی از مهمترین مشکلات بهداشتی در صنایع مختلف بویژه صنایع داروسازی میباشد که میتواند در نهایت منجر به اثرات منفی گستردهای بر نیروی کار و عملکرد شغلی آنان گردد. مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط صدای مداوم با عملکرد شغلی کارگران یک صنعت داروسازی و تولید آمپول در ایران انجام پذیرفت.
روش بررسی: این مطالعه مقطعی بهصورت توصیفی تحلیلی در سال 1394 و بر روی 100 نفر از شاغلین در مواجهه با صدا در یک شرکت آمپول و ویالسازی در ایران انجام پذیرفت. اندازهگیری صدا مطابق با استاندارد ISO 9612:2009 انجام گرفت. بهمنظور بررسی وضعیت عملکرد شغلی شاغلین نیز از پرسشنامه هرسی و گلداسمیت (مدل ACHIEVE) استفاده و هفت بعد تشکیل دهنده این پرسشنامه و نمره نهایی عملکرد شغلی برای هر فرد تعیین شد.
نتایج: نتایج نشان داد که بین مواجهه با صدا و عملکرد شغلی مجموع شاغلین، کلیه سالنها ارتباط معکوس پایینی وجود دارد که از لحاظ آماری معنادار میباشد (256/0- =r2 ، 01/0=P-value ). همچنین مشخص شد که ارتباط معکوسی بین مواجهه با صدا و ابعاد هفتگانه وجود دارد اما این ارتباط فقط برای ابعاد توانایی، وضوح، ارزشیابی از لحاظ آماری معنادار میباشد (05/0>P-value).
نتیجهگیری: مطالعه حاضر نشان داد که مواجهه شاغلین صنایع داروسازی و تولیدآمپول با صدا در اکثر موارد بالاتر از مقدار مجاز بوده و این مواجهات باعث اثر منفی بر عملکرد شغلی شاغلین شده است.
واژههای کلیدی: عملکرد شغلی، صدا، بهداشت حرفه ای
مقدمه
کارگران در انجام وظایف مختلفی که در محیطهای کاری انجام میدهند بهصورت مداوم با عوامل محیطی در تعامل هستند. این عوامل روی سلامت، آسایش و عملکرد آنان تأثیر گذاشته و درصورتیکه منجر به افت بهرهوری و عملکرد پایین افراد شود میتواند باعث زیان و از دست دادن سود برای هر شرکت یا صنعت گردد (1). یکی از مهمترین عوامل محیطی که در صنایع به دلیل وجود ماشینآلات با دورهای مختلف و وجود حرکتهای مکانیکی متفاوت وجود دارد، صدا میباشد (2). سازمان ایمنی و سلامت شغلی (OSHA) برآورد کرده است که بیش از 5/7 میلیون نفر از کارگران بخش صنعت در آمریکا با صدای شغلی بالاتر از 80 دسیبل مواجههاند. برآورد شده است که حدود 15 الی 20 درصد از جمعیت کاری اروپا با صدایی که شدت آن بین 75 تا 85 دسیبل است در مواجههاند، در بریتانیا بین 750 هزار الی 2 میلیون کارگر با صدای بالاتر از 85 دسیبل در مواجهاند (3). تحقیقات در آمریکای شمالی نشان دادهاند، کارگرانی که در صنایع، روزانه با تراز صدای بالاتر از 85 دسیبل در مواجههاند بین 30 الی 60 درصد میباشند. بهطوری که برآورد میشود در جهان بیش از 600 میلیون نفر در معرض صداهای بالاتر از حد استاندارد (85 دسیبل) در محیطهای کاری خود قرار دارند (4).
صدا در طولانی مدت باعث ایجاد اختلال در عملکرد افراد میشود. مطالعهای که توسط Tajic و همکاران انجام شد نشان داد که تماس با صدای بالاتر از استاندارد، باعث ایجاد مزاحمت در ارتباطات کلامی و درک علائم هشدار دهنده میشود که این امر میتواند روی ایمنی و عملکرد کاری افراد اثر بگذارد. مواجهه و تماس با صدای بالاتر از استاندارد، باعث از بین رفتن تمرکز، خطرات مرتبط با سلامتی، ایجاد خستگی زودرس در افراد، افزایش خطاپذیری فرد، کاهش راندمان و پایین آمدن کیفیت تولید و مشکلات دیگر میگردد (5). مواجهه افراد با اصوات شدید، میتواند منجر به آسیبهای شدید سلولهای موئی گوش داخلی و در نتیجه بروز آسیب شنوایی ناشی از صدا شود. آسیبهای شنوایی ناشی از صدا شایعترین آسیب شنوایی حسی عصبی بعد از پیرگوشی است. این آسیب دائمی و غیر قابل برگشت، ولی قابل پیشگیری است (6).
از اثرات صدا همچنین میتوان ایجاد اختلال در فعالیتهای شناختی منجمله یادگیری، حافظه و سایر رفتارهای فردی و به دنبال آن کاهش کارایی فرد بهخصوص در کارهای فکری را عنوان نمود (8 ,7). در مطالعه La Torre نشان داده که نمره سلامت روان در افرادی که در معرض صداهای محیطی بالا هستند (صداهای بالای 95 دسیبل)، پایینتر است. آنان در ادامه پژوهش خود به این موضوع اشاره میکنند که ممکن است، صدا به علت تنش و استرسی که ایجاد مینماید، موجب حادثه گردد (9). مطالعهای که توسط Haines انجام شده بود، نشان داد که استرس ناشی از صدا (چه محیطی و روانی) میتواند اثر قطعی بر کارایی عملکرد داشته باشد. این اثرات هم بهصورت شاخصهای عملکردی، (زمان واکنش و دقت) و هم شاخصهای فیزیولوژیک (فشارخون، تغییرات ضربان قلب) گزارش شده است (7). گاینس در تحقیقات خود چنین آورده که صدا باعث تغییراتی در عملکرد شغلی و رفتارهای اجتماعی، هم چون افزایش تعداد خطا، تصادفات و سوانح، کاهش تمرکز، حافظه و توانایی حل مسئله، سوء مصرف دارو، یاس و ناامیدی میشود (10).
اثر صدا بر عملکرد کاری یکی از موضوعات بحثانگیز در میان پژوهشگران بوده است. یکی از مشکلات موجود در مطالعه، اثر صدا بر عملکرد شغلی، گوناگونی وظایف و مواجهه با صدا میباشد. صدا میتواند منقطع و یا پیوسته بوده، موسیقی یا صدای سفید باشد. وظایف ممکن است بهصورت دستی- مهارتی (اعمال خودکار)، فکری باشد. مطالعات انجام گرفته تمامی شرایط موجود از نظر نوع وظیفه و نوع صدا را در برنمیگیرند بهطور کلی در هر یک دامنه محدودی از شرایط ممکن بررسی شدهاند (10). در ارتباط با اثرات صدا بر عملکرد، نظرات زیادی عنوان شده است. بهعنوان مثال «نظریه مرکب» که توسط گاینس و سینگر (1972) بیان شده، شامل: چهار عامل اثر پوششی، ایجاد حواسپرتی، افزایش تحریک یا انگیختگی و انتقال است. در زمانی که صدا برای اولین بار پخش میشود سطح انگیختگی افزایش مییابد. افزایش سطح تحریک هم باعث بهبود عملکرد شده و هم فرد را به مبارزه با اثرات تخریبی پوششی صدا و حواسپرتی ترغیب میکند؛ اما پس از مدتی سطح تحریک به کمتر از حد طبیعی کاهش مییابد. از این مرحله به بعد عملکرد دچار افت میشود. در این مرحله است که به موازات کاهش تحریک اثرات تخریبی پوششی و حواسپرتی صدا، عملکرد را دچار نقصان میکند (10).
تاکنون در داخل کشور مطالعات متعددی در رابطه با تعیین مواجهه شاغلین صنایع مختلف مانند صنایع کوچک، صنایع چاپ و نیروگاهها با صدا و اثرات آن بر افراد و همچنین اثر صدا بر عملکرد ذهنی انجام پذیرفته است که اکثر این نتایج بیانگر وضعیت نامطلوب مواجهه شاغلین ایرانی با صدا میباشد (16-11)؛ اما تاکنون مطالعهای در رابطه با ارزیابی مواجهه شاغلین صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی با صدا و اثرات آن بر عملکرد شغلی آنان انجام نپذیرفته است. لذا در این مطالعه با توجه به وجود صدا در صنعت و مواجهه طولانی مدت افراد با آن، نیاز به دقت و توجه در انجام کار، حساس بودن وظایف موجود در این صنعت و بهرهوری کاری بر آن شدیم مواجهه شاغلین یک صنعت تولید آمپول و ویال با صدا و اثر آن بر عملکرد شغلی شاغلین مورد بررسی قرار دهیم.
روش بررسی
این مطالعه مقطعی بهصورت توصیفی تحلیلی در سال 1394 در یک کارخانه تولید آمپول و ویال در ایران انجام پذیرفت. کار اصلی این شرکت تولید انواع پوکه در سایزهای 1 تا 20 سیسی برای آمپول و همچنین ویال، کارپول و قطره چکان با استفاده از دستگاههای تمام اتوماتیک میباشد. جهت تعیین تعداد نمونهها از روش نمونهگیری سرشماری استفاده گردید. بهصورتیکه از مجموع 150 پرسنل شرکت که در مواجهه با صدا بودند، 100 نفر که بهصورت مداوم با صدای پیوسته دستگاهها مواجهه داشتند، جهت انجام مطالعه انتخاب شدند. از جمله معیارهای ورود در این مطالعه میتوان به عدم ابتلا به بیماریهای زمینهای مانند بیماریهای قلبی، ریوی، کلیوی و اختلالات متابولیسمی و روانی اشاره کرد که بر اساس بررسیهای انجام شده از طریق پروندههای پزشکی و اطلاعات دموگرافیک، تعداد افراد ذکر شده مجوز ورود به مطالعه را کسب کردند. این شاغلین بهعنوان سه گروه شغلی در سه محل مختلف شامل سالن آمپول (42 نفر)، سالن غیرآمپول (44 نفر) و سالن فنی (14 نفر) به کار اشتغال داشتند. قبل از انجام مطالعه، رضایت کلیه افراد برای شرکت در این تحقیق جلب شد و کلیه شرکتکنندگان فرم رضایت شرکت در تحقیق را مطالعه و امضاء نمودند. همچنین این مطالعه از طرف کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب مورد تأیید قرار گرفته است. بهمنظور جمعآوری خصوصیات دموگرافیک و شغلی شاغلین پرسشنامهای تهیه و اطلاعات شاغلین شامل سن، قد، وزن و سابقه کاری توسط آن از طریق مصاحبه حضوری جمعآوری گردید.
بهمنظور بررسی شدت صوت دریافتی پرسنل در شرکت، ابتدا اطلاعات پایهای مورد نیاز مانند نقشه سالن و چیدمان دستگاهها و ابعاد سالنها تهیه شد و سپس با استفاده از روش دزیمتری و مطابق با استاندارد ISO 9612:2009 انجام پذیرفت (17). جهت این کار از دوزیمتر مدل Quest استفاده شد. برای انجام پژوهش از هر شغل یک نفر انتخاب و در ابتدای شیفت کاری، پس از کالیبراسیون دستگاه میکروفون آن به ناحیه شنوایی کارگر و قسمت اصلی دستگاه بر روی کمربند وی نصب گردید و از او خواسته شد تا انتهای شیفت در هرکجا که حضور دارد دستگاه را همراه خود داشته باشد. سپس در انتهای شیفت از کارگر تحویل گرفته شد و میزان دوزهای دریافتی به تراز معادل فشار صوت تبدیل و با حدود مجاز مقایسه شدند. طراحی نقشه کلی شرکت مورد مطالعه و سالنهای مورد بررسی در شکل 1 ارائه گردیده است.
شکل 1. پلان افقی کارخانه تولید آمپول و ویال مورد بررسی
در مطالعه حاضر بهمنظور بررسی عملکرد شغلی شاغلین مورد بررسی از پرسشنامه عملکرد شغلی هرسی و گلداسمیت (مدل ACHIEVE عملکرد سازمانی) که برای اولین بار در سال 1980 ارائه شده، استفاده گردید. مدل ACHIEVE ابزار راهنمایی است که به مدیران کمک میکند با شناسایی دلایل بروز مسائل عملکردی افراد در سازمان استراتژیهایی نظیر توسعه سازمانی با هدف حل ریشهای مشکلات را بهکار گیرند. این پرسشنامه از 42 گویه و 7 خرده مقیاس توانایی (4 سؤال)، وضوح (7 سؤال)، کمک (5 سؤال)، مشوق (6 سؤال)، ارزیابی (9 سؤال)، اعتبار (6 سؤال) و محیط (5 سؤال) تشکیل شده است. پایایی و روایی نسخه فارسی این پرسشنامه نیز در مطالعات اخیر مورد تأیید قرار گرفته است (18,19).
نمرهگذاری پرسشنامه بهصورت طیف لیکرت بود که برای گزینههای «خیلی کم»، «کم»، «متوسط»، «زیاد» و «خیلی زیاد» به ترتیب امتیازات 1، 2، 3، 4 و 5 در نظر گرفته شد. در ارزیابی ابعاد مختلف عملکرد شغلی، امتیازات کمتر از 84، عملکرد شغلی ضعیف در نظر گرفته شد. امتیازات بین 84 تا 126 نشان میدهد که میزان عملکرد سازمانی متوسط میباشد. امتیازات بین 126 تا 210 نشان میدهد که میزان عملکرد سازمانی خوب است و امتیازات بالای 210 نشان میدهد که میزان عملکرد سازمانی خیلی خوب میباشد. جهت تجزیه و تحلیل دادههای جمعآوریشده از نرمافزار آماری SPSS ویرایش 16 استفاده گردید. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات در بخش آمار توصیفی، از شاخصهای پراکندگی نظیر میانگین و انحراف استاندارد و درصد توزیع فراوانی استفاده گردید. بهمنظور بررسی ارتباط بین عملکرد شغلی و میزان مواجهه با صدا از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. کلیه آزمونها در سطح معنیداری 05/0>α انجام پذیرفت.
نتایج
خصوصیات شغلی و دموگرافیک افراد به تفکیک گروههای شغلی مورد بررسی در جدول 1 ارائه گردیده است. بهطورکلی 100 نفر با جنسیت مرد در مطالعه حاضر مورد بررسی قرار گرفتند که از این افراد 42 نفر شاغل در سالن آمپول، 44 نفر سالن غیرآمپول و 14 نفر شاغل در سالن فنی بودند. 10 نفر از افراد مورد بررسی مجرد و 90 نفر متأهل بودند. همچنین از بین آنها 70 نفر دیپلم، 19 نفر فوقدیپلم و 11 نفر لیسانس بودند. نتایج نشان داد که بهطور مجموع میانگین (انحراف معیار) متغیرهای سن، سابقه کار و شاخص توده بدنی به ترتیب در جدول شماره1 میباشد.
جدول1. خصوصیات شغلی و دموگرافیک شاغلین مورد بررسی |
|
میانگین |
انحراف معیار |
حداقل |
حداکثر |
سن (سال) |
6/38 |
7/5 |
31 |
55 |
قد (سانتیمتر) |
8/175 |
6/6 |
151 |
190 |
وزن (کیلوگرم) |
9/76 |
2/10 |
56 |
100 |
شاخص توده بدنی |
9/24 |
8/2 |
3/19 |
6/31 |
سابقه کار (سال) |
7/8 |
7/5 |
1 |
25 |
نتایج اندازهگیری میزان مواجهه شاغلین با صدا به تفکیک سالنهای آمپول، غیرآمپول و فنی شرکت تولید آمپول و ویال در جدول 2 ارائه گردیده است.
نتایج نشان داد که میانگین (انحراف معیار) مواجهه مجموع شاغلین با صدا dBA 95/85 (97/1) میباشد. بیشترین میانگین مواجهه مربوط به سالن غیرآمپول با میانگین dBA 61/86 و کمترین میانگین مواجهه مربوط به گروه شاغلین سالن فنی با dBA 21/85 بود. نتایج قرارگیری شاغلین در سطوح مجاز و غیرمجاز در شکل 2 ارائه گردیده است. نتایج نشان داد که از مجموع 100 نفر شاغل مورد بررسی 45 نفر از شاغلین (45 درصد) دارای مواجهه مجاز dBA 85 و کمتر؛ و 55 نفر شاغلین (55 درصد) در سطح مواجهه غیرمجاز بالاتر از dBA 85 قرار داشتند. نتایج قرارگیری شاغلین در سطوح مجاز و غیرمجاز مواجهه با صدا به تفکیک سالنها نشان داد که بیشترین تعداد افراد در سطح غیرمجاز نسبت به جمعیت سالن با 6/63 درصد مربوط به سالن غیرآمپول و کمترین مربوط به سالن فنی با 50 درصد میباشد. (جدول 2)
جدول 2. مواجهه شاغلین با صدا به تفکیک سالنهای مورد بررسی |
|
سالن |
تعداد شاغلین |
میانگین (dB) |
انحراف معیار |
حداقل (dB) |
حداکثر(dB) |
|
|
آمپول |
42 |
50/85 |
36/1 |
00/84 |
00/89 |
|
|
غیرآمپول |
44 |
61/86 |
47/2 |
00/79 |
00/90 |
|
|
فنی |
14 |
21/85 |
9/0 |
00/84 |
00/86 |
|
|
مجموع |
100 |
95/85 |
97/1 |
00/79 |
00/90 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
