فصلنامه طب کار

---

مقدمه: تعارض کار-خانواده به عنوان یکی از مهم­ ترین منابع فشار شغلی، به دلیل تاثیری که در بهزیستی کارکنان دارد، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر پیشگیری از ادراک تعارض کار- خانواده از طریق سلامت روانشناختی و مؤلفه­های آن بود.

روش بررسی: روش پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع و اهداف پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان ارگان­های دولتی یکی از شهرهای استان اصفهان بود که ۲۰۲ نفر از آن­ها با روش تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند. در این پژوهش از پرسشنامه­های تعارض کار- خانواده و سلامت روانشناختی محیط کار استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده به عمل آمد.

نتایج: نتایج نشان داد که بین سلامت روانشناختی محیط کار و کلیه مؤلفه ­های آن با ادراک تعارض کار- خانواده رابطه منفی و معنادار وجود دارد و از بین مؤلفه­ های سلامت روانشناختی محیط کار دسترسی به پول ۷/۱۸ درصد از تغییرات مربوط به متغیر ملاک ( ادراک تعارض کار- خانواده) را پیش­ بینی می­کند.

نتیجه­گیری: یافته­ های پژوهش حاضر نشان داد که رابطه قوی بین ۹ مولفه سلامت روانشناختی محیط کار با ادراک تعارض کار-خانواده وجود دارد، اما دسترسی به پول به عنوان یکی از این مولفه ها، قویترین پیش بین ادراک تعارض کار-خانواده بود. بنابراین، توجه به این مولفه های بسیار مهم از طرف مدیران سازمان ها و سیاستگزاران، می­توان ادراک تعارض کار – خانواده را به عنوان یکی از مهمترین منابع استرس های شغلی کاهش داد.

---

مقدمه: هر چند رشد علمی بشر در دهه های اخیر، باعث پیشرفت و افزایش رفاه برای انسان شده است. اما پیامدهای منفی دیگری از جمله حوادث ناشی از کار را نیز در بر داشته است. میزان بروز حوادث شغلی در کشورهای مختلف جهان به ویژه در بخش صنایع بسیار زیاد و با توسعه صنایع رو به افزایش نیز است. از این رو شناسایی عوامل اثر گذار بر آن دارای اهمیت و اولویت ویژه ای می باشد. لذا، پژوهش حاضر با هدف مقایسه تعهدسازمانی، استرس شغلی و ویژگی های شخصیتی افراد حادثه دیده و حادثه ندیده در پالایشگاه اصفهان انجام شد.
روش بررسی: روش پژوهش حاضر توصیفی و به لحاظ طبقه بندی پژوهش از نوع علی مقایسه ای و جامعه آماری پژوهش را کلیه کارکنان عملیاتی حادثه دیده و حادثه ندیده تشکیل داده اند که از میان آنها تعداد ۱۰۰ نفر به روش در دسترس در دو گروه ۵۰ نفری به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش، پرسشنامه های پرسشنامه تعهد سازمانی (الن و می یر ، ۱۹۹۰)، پرسشنامه استرس شغلی (لمبرت و همکاران، ۲۰۰۷) ، پرسشنامه ویژگی های شخصیتی (مک کرا و کاستا، ۲۰۰۴) مورد استفاده قرار گرفتند.
نتایج: داده های حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از تحلیل واریانس چندمتغیره و تک متغیره، مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که دو گروه کارکنان حادثه دیده و حادثه ندیده در متغیر استرس شغلی و تعهد عاطفی تفاوت معنا داری دارند  (۰۵/۰ ≥p)، اما تفاوت آن ها در سایر متغیرهای پژوهش معنی دار نبود (۰۵/۰ <p).
نتیجه گیری: براساس نتایج پژوهش حاضر می توان چنین نتیجه گیری نمود که افزایش تعهد سازمانی و کاهش ادراک استرس شغلی می توانند در کاهش نرخ حوادث شغلی تاثیر گذار باشند. براین اساس، شناسائی عوامل اثر گذار بر استرس شغلی و تعهد سازمانی توسط مدیران صنایع و سیاستگزاران می تواند در جهت کاهش نرخ بروز حوادث شغلی، موثر باشد.

---

مقدمه: شغل آتش نشانی، از جمله مشاغل دشوار است که به علت مواجهه دائمی با خطرات جانی، از درجه استرس بالایی برخوردار است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجیگرانه انگیزش شغلی درونی در رابطه تعهد شغلی و اخلاق حرفه ای با عملکرد فرانقش در بین آتش نشانان شهر اصفهان انجام گردید.
روش بررسی: روش پژوهش توصیفی - همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه آتش نشانان شهر اصفهان بود که از میان آنان، تعداد ۲۲۸ نفر به عنوان نمونه از طریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده شامل پرسشنامه های انگیزش شغلی درونی(گنگه و همکاران، ۲۰۱۵)، تعهد شغلی (بلاو، ۲۰۰۹)، اخلاق حرفه ای (هاکرینا، ۲۰۱۱) و عملکرد فرانقش (لی و آلن، ۲۰۰۲) بوده است. داده ها ازطریق ضریب همبستگی پیرسون و الگوی مدلسازی معادلات ساختاری تحلیل و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS۲۳ و   Smart PLS۳استفاده شد.
نتایج: نتایج نشان داد که اخلاق حرفه ای بر انگیزش شغلی درونی، عملکرد فرانقش معطوف به سازمان و افراد؛ انگیزش شغلی درونی بر عملکرد فرانقش معطوف به افراد؛ تعهد شغلی بر انگیزش شغلی درونی و عملکرد فرانقش معطوف به سازمان تأثیر مستقیم دارد (P<۰/۰۵). همچنین، مدل ارائه شده از برازش مطلوبی برخوردار است و با بررسی اثرات غیرمستقیم و میانجی از طریق روش بوت استراپینگ در نرم افزار PLS نشان داده که انگیزش شغلی درونی میانجی کننده تأثیر تعهد شغلی و اخلاق حرفه ای بر عملکرد فرانقش معطوف به افراد است.
نتیجه گیری: یافته­ های پژوهش حاضر نشان داد که اخلاق حرفه ای و تعهد شغلی از طریق انگیزش شغلی درونی سبب افزایش رفتار های فرانقش می گردد. بنابراین، به دلیل نقش و اهمیت رفتار های فرانقش در شغل آتش نشانی، توجه به این یافته مهم باید مد نظر مدیران و سیاستگزاران این سازمان قرار بگیرد.

---

مقدمه: بازنشستگی، مرحله‌ای از زندگی انسان است که بازنشستگان از دوران بازنشستگی خود، رضایت چندانی ندارند، بررسی مسائل دوران پس از بازنشستگی و نقش اشتغال مجدد آن‌ها بر میزان سلامت روانی و جسمانی‌شان، دارای اهمیت خاصی است. بنابراین، پژوهش حاضر باهدف مقایسه اثربخشی آموزش مقابله با استرس شغلی با شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر ادراک تعارض کار- خانواده و رضایت از زندگی بازنشستگان شاغل انجام گردید.
روش بررسی: پژوهش حاضر، پژوهش نیمه آزمایشی سه گروهی (دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل) و سه مرحله‌ای است و جامعه آماری کلیه بازنشستگان ۴۵ تا ۶۵ سال شاغل عضو کانون‌های بازنشستگی شهر اصفهان در زمستان ۱۴۰۰ بودند که با استفاده از نمونه‌گیری در دسترس ۴۵ نفر از آنان انتخاب و به‌صورت تصادفی در سه گروه قرار داده شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه تعارض کار – خانواده (کارلسون و همکاران، ۲۰۰۰) و پرسشنامه رضایت از زندگی (دینر و همکاران، ۱۹۸۵) استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش از روش تحلیل کواریانس و نرم‌افزار Spss۲۴ استفاده گردید.
نتایج: نتایج نشان داد که در تعارض کار- خانواده  در مرحله پس‌آزمون بین دو گروه آزمایش با گروه کنترل تفاوت معنادار (۰۵/۰>p) و در مرحله پیگیری نیز فقط بین گروه آموزش بسته مقابله با استرس با گروه کنترل تفاوت معناداری وجود دارد. در رضایت از زندگی نیز در مرحله پس‌آزمون و پیگیری بین دو گروه آزمایش با گروه کنترل تفاوت معنادار وجود دارد (۰۵/۰>p). به‌علاوه، نتایج آزمون تعقیبی بونفرنی نشان داد که میزان اثربخشی آموزش مقابله با استرس شغلی نسبت به شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بیشتر است.
نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر، حمایتی تجربی برای هردو آموزش در جهت کاهش ادراک تعارض کار- خانواده و افزایش رضایت از زندگی در بازنشستگان شاغل فراهم می‌نماید و با توجه به نتایج آزمون تعقیبی بونفرنی، آموزش مقابله با استرس شغلی توصیه می‌گردد.
 

---

مقدمه: استرس شغلی را می توان جمع شدن عوامل استرس زا در وضعیت های مرتبط با شغل دانست که بیشتر افراد نسبت به استرس زا بودن آن توافق دارند و می­توان آن را به عنوان عامل مستقیم قصد ترک شغل در نظر گرفت پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی درمان واقعیت مجازی و مقایسه اثربخشی آن با درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن­آگاهی بر مولفه­های استرس شغلی کارکنان دارای استرس شغلی انجام گرفت.
روش بررسی: طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل و مرحله‌ی پیگیری بود. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان دارای استرس شغلی در یک شرکت خصوصی در شهر اصفهان  در سال ۱۴۰۰ بود. نمونه­ی پژوهش شامل ۴۵ کارمند بود که به‌ شیوه نمونه‌‌گیری دردسترس انتخاب و بطور تصادفی در سه گروه ۱۵ نفری درمان واقعیت مجازی، درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی و کنترل جایگزین شدند. افراد دو گروه مداخله در جلسات مداخله شرکت کردند؛ گروه آزمایش اول تحت هشت جلسه ی ۲۰ دقیقه ای به طور هفتگی درمان مبتنی بر واقعیت مجازی ، گروه آزمایش دوم تحت هشت جلسه ی هفتگی  ۴۵ دقیقه به استناد از بسته آموزشی کابات زین(۱۹۹۰ و ۲۰۱۳) قرار گرفتند، اما برای گروه کنترل، مداخله‌‌‌‌ای صورت نگرفت. شرکت کنندگان در سه مرحله به پرسشنامه استرس شغلی موسسه سلامت و ایمنی انگلستان استاینمتز(HSE) (۱۹۹۰) پاسخ دادند. داده­های پژوهش با تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS۲۳ در دو سطح توصیفی و استنباطی تحلیل شدند..
نتایج: نتایج تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی بیانگر آن بود که هر دو شیوه مداخله به طور یکسان و موثری سبب کاهش استرس شغلی در زمینه­های نقش، ارتباط، حمایت همکاران و تغییرات در کارمندان شده و اثر هر دو مداخله در طول زمان ثابت باقی مانده است (۰۱/۰>P). اگر چه هر دو شیوه مداخله سبب کاهش فشار و استرس شغلی کارکنان و مولفه­های استرس در زمینه­های حمایت مسئولین، کنترل و تقاضا شده و اثر آن در طول زمان نیز ثابت باقی مانده، اما درمان واقعیت مجازی در هر دو مرحله موثرتر بوده است (۰۵/۰>P).
نتیجه­گیری: نتایج نشان داد دوره­های واقعیت مجازی و کاهش استرس مبتنی بر ذهن­­آگاهی می­تواند سبب کاهش تنش­ها و استرس شغلی پرسنل و کارکنان سازمان­ها شود.
 

---

مقدمه: وجود عوامل استرس‌زای فردی، شغلی و سازمانی در بازنشستگان شاغل می‌تواند سبب بروز بسیاری از مشکلات روان‌شناختی درحیطه عملکرد فردی، خانوادگی و اجتماعی باشد. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل همبسته‌های عوامل استرس‌زای بازنشستگان شاغل انجام گردید.
روش بررسی: پژوهش حاضر، مبتنی بر مرور سیستماتیک و استخراج همبسته‌های استرس شاغلین بازنشسته بر اساس بیشترین فراوانی از بالغ بر ۶۰ مطالعه و تهیه فهرستی بر اساس پرتکرارترین متغیرهای مطالعات بود که از روش تحلیل مسیر استفاده گردید. جامعه آماری شامل کلیه بازنشستگان ۴۵ تا ۷۰ ساله شاغل عضو کانون‌های بازنشستگی شهر اصفهان در زمستان ۱۴۰۰ بودند که ۲۰۳ نفر از میان ۳۷۹ نفر به‌صورت در دسترس به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه‌های HSE، فشارزاهای سازمانی، خشنودی از شغل، رهبری مشارکتی، امیدواری، تاب‌وری، ادراک حمایت سازمانی، ادراک عدالت سازمانی، رضایت از زندگی، تعارض کار – خانواده، عملکرد انطباقی، مهارت‌های ارتباطی و ادراک امنیت شغلی استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش از نرم‌افزار Spss۲۱ استفاده گردید.
نتایج: نتایج نشان داد که همبسته‌‌های استرس شغلی شامل امیدواری، تاب‌‌آوری، ادراک عدالت، ادراک حمات سازمانی، رضایت از زندگی، خشنودی از شغل، تعارض کار خانواده، عملکرد انطباقی، فشارزاهای سازمانی، مهارت‌‌های ارتباطی، رهبری مشارکتی و ادراک امنیت شغلی بودند که از میان آنان، تعارض کار- خانواده، ادراک حمایت سازمانی و ادراک امنیت شغلی در سطح اول (P <۰/۰۱) و در سطح دوم خشنودی از شغل و رضایت از زندگی بر اساس بالاترین ضرایب و آموزش پذیر بودن (P <۰/۰۱) به‌عنوان پیش‌بین‌های اصلی استرس شغلی بازنشستگان شاغل تعیین شدند.
نتیجه‌گیری: به مدیران حوزه‌های سلامت، بازنشستگی کشوری، لشکری و تأمین اجتماعی پیشنهاد می‌گردد که توجه به این متغیرها را موردتوجه جدی قرار دهند تا بتوان، از پیآمد های اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و جسمانی متعاقب استرس‌های شغلی پیشگیری نمود.

---

مقدمه: وجود خشونت در محیط کار بیمارستان‌ها عاملی تهدیدکننده برای سلامت روان‌شناختی پرستاران است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش تعدیل‌کنندگی ادراک حمایت اجتماعی در رابطه میان خشونت در محیط کار (جسمی، کلامی و آزار جنسی) با نشانگان استرس پس از سانحه (PTSD) در میان پرستاران شهر کربلا اجرا شد.
روش بررسی: روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی که از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی استفاده‌شده است. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه پرستاران بیمارستان‌های شهر کربلا در کشور عراق در بهار ۱۴۰۱ بود، که از میان آن‌ها، ۳۴۹ نفر به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه خشونت در محیط کار، پرسشنامه نشانگان استرس پس از سانحه و پرسشنامه حمایت اجتماعی ادراک‌شده جمع‌آوری شدند. برای تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی از طریق نرم‌افزار ۲۶.SPSS استفاده شد.
نتایج: نتایج نشان داد که حمایت اجتماعی ادراک‌شده رابطه بین خشونت (جسمی، کلامی و آزار جنسی) را با نشانگان استرس پس از سانحه تعدیل می‌کند (۰/۰۱>p). به این معنی که وقتی حمایت اجتماعی ادراک‌شده پائین است، خشونت( جسمی، کلامی و آزار جنسی) با نشانگان استرس پس از سانحه دارای رابطه مثبت نیرومندتری است(۰/۰۱>p).
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج مطالعه حاضر می‌توان نتیجه گرفت که ادراک حمایت اجتماعی متغیری ضروری برای جلوگیری از اثرات مخرب خشونت در محیط‌های کاری پرستاران است. بر این اساس، به دلیل نقش و اهمیت ادراک حمایت اجتماعی در پرستاران، توجه به این یافته مهم باید مدنظر مدیران و سیاست‌گزاران سازمان‌های بهداشتی و درمانی قرار بگیرد.
واژه‌های کلیدی: ادراک حمایت اجتماعی، خشونت در محیط کار، نشانگان استرس پس از سانحه، پرستاران، عراق