فصلنامه طب کار

---

چکیده مقدمه: هزینه‌های تحمیلی ناشی از بیماری‌های مرتبط با استرس، مانند حملات قلبی، فشار‌خون و افسردگی، سالانه بالغ بر میلیاردها دلار می‌باشد و افت عملکرد و مرگ زودرس که اکثراً ناشی از عدم توانایی در فایق آمدن بر این استرس‌ها می‌باشد، کارآیی سازمان‌های مختلف را تهدید می‌نماید. این پژوهش قصد دارد با تعیین میزان استرس شغلی و همچنین عوامل خطر بیماری‌های قلبی- عروقی، به بررسی ارتباط احتمالی آنها بپردازد. روش بررسی: ۲۲۴ راننده وسایل حمل و نقل عمومی در تهران مورد ارزیابی قرار گرفتند. پرسشنامه استرس شغلی به عنوان ابزار جمع‌آوری اطلاعات پایه این پژوهش انتخاب شد. با اخذ شرح حال، معاینه و مراجعه به پرونده‌های طبی افراد، وضعیت عوامل خطر قلبی آنها در پرسشنامه ثبت گردید. یافته‌ها: ۴/۰ درصد افراد درگروه استرس شغلی خفیف، ۱۷ درصد درگروه استرس خفیف تا متوسط، ۷۸ درصد درگروه استرس متوسط تا شدید و ۵/۴ درصد در گروه استرس شدید قرار گرفتند. رابطه معنی‌دار آماری بین سطح استرس و ریسک فاکتورهای بیماریهای قلبی عروقی شامل چاقی، مصرف سیگار، افزایش کلسترول و تری گلیسیرید و قند خون بالا دیده نشد. اما رابطه آماری معنی‌دار بین سطح استرس شغلی و فشار خون دیاستولیک مشاهده شد. نتیجه‌گیری: با توجه به این تحقیق مشخص شد که درصد بالایی از رانندگان وسایل نقلیه عمومی دارای استرس شغلی متوسط تا شدید هستند اما رابطه معنی‌داری بین سطح استرس شغلی و ریسک فاکتورهای بیماریهای قلبی عروقی وجود ندارد .

---

مقدمه: پرسنل اورژانس همواره در معرض آسیبب با وسایل نوک تیز آلوده و خطر ابتلا بهHBV ، HIV و HCV می‌باشند. هزینه اثرات جسمی و روانی چنین آسیب‌هایی، اهمیت شناخت و پیشگیری از عوامل مؤثر در این خصوص را مشخص می‌کند، یکی از عوامل ذکر شده، استرس شغلی می‌باشد. روش بررسی: این مطالعه مقطعی در ۴ بیمارستان دانشگاهی تهران در فاصله ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸ انجام شد. ابزار مطالعه یک پرسشنامه سه قسمتی شامل اطلاعات دموگرافیک‌، پرسشنامه استرس روانی نوردیک و سوالاتی درمورد نوع مواجهه با اجسام نوک تیز بود. تحلیل داده‌ها با نرم افزارSPSS (ver,۱۱) انجام شد. یافته‌ها: ۳۵۰ نفر‌‌(۱۶۲ مرد و ۱۸۸ زن) مونث با میانگین سنی ۶/۵±۳۰ سال، شامل ۱۴۶ رزیدنت (۷/۴۱%)، ۴۳ انترن )۳/۱۲%) و ۱۶۱ پرستار (۴۶%) وارد مطالعه شدند. ۶۹نفر (معادل ۷/۱۹%) سابقه آلودگی با سوزن و ۹۹ نفر (۳/۲۸%) سابقه تماس پوستی‌ـ مخاطی را با ترشحات بیماران در ۳ ماه گذشته ذکر کردند. به لحاظ سطح استرس، ۱۵۸ نفر (۱/۴۵%) در سطح اول، ۱۵۸ نفر (۱/۴۵%) در سطح دوم و ۳۴ نفر(۸/۹%) در سطح سوم قرار داشتند. تفاوت آماری معنی‌داری در نسبت افراد آلوده با سوزن در سطوح مختلف استرس وجود نداشت (۳۷۴/۰=P). اما تفاوت این نسبت میان اینترن و پرستار و رزیدنت معنی‌دار بود(۰۰۲/۰=P). نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد میزان آلودگی با سوزن و ترشحات بیمار قابل توجه می‌باشد، خصوصاً در دستیاران تخصصی، لذا برنامه‌ریزی جهت کاهش این آمار ضروری به نظر می‌رسد. در این مطالعه سطح استرس بر میزان آلودگی با سوزن اثر قابل توجهی نداشت. مطالعه‌ای جهت بررسی نقش تک‌تک متغیرهای استرس شغلی مانند حجم کاری و ایهام نقش پیشنهاد می‌شود.

---

مقدمه: این پژوهش با هدف بررسی ابعاد استرس شغلی و ارتباط آن با وضعیت سلامت عمومی در پرستاران شاغل در بیمارستان‎های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شده است. روش بررسی: در این مطالعه مقطعی، ۳۸۵ نفر از پرستاران بیمارستان‎های دانشگاه علوم پزشکی شیراز که به روش نمونه‎گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند، شرکت نمودند. نسخه‎ فارسی پرسشنامه محتوای شغلی و پرسشنامه سلامت عمومی ۲۸ سؤالی برای جمع‎آوری داده‎ها استفاده شد. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آزمون آماری Mann-Whitney U و همچنین نرم‏افزار SPSS نسخه ۵/۱۱ استفاده شد. یافته‌ها: میانگین (انحراف استاندارد) ابعاد آزادی تصمیم‏گیری (۵۰/۶) ۱۵/۵۸، نیازهای روانشناختی (۱۴/۵) ۱۹/۳۸، حمایت اجتماعی (۶۷/۳) ۶۷/۲۲، نیازهای فیزیکی (۵۸/۲) ۰۳/۱۶ و عدم امنیت شغلی (۸۵/۳) ۷۴/۷ بدست آمد. ابعاد آزادی تصمیم‏گیری یا کنترل و حمایت اجتماعی در پرستاران مورد مطالعه در سطح پایین و ابعاد نیازهای روان‌شناختی، نیازهای فیزیکی و عدم امنیت شغلی پرستاران مورد مطالعه در سطح بالا قرار داشتند. نتایج نشان دادند که میانگین (انحراف استاندارد) وضعیت سلامت عمومی (۹۳/۱۲) ۳۴/۲۸ است که بیش از نقطه برش تعیین شده (۲۳) می‏باشد. میانگین امتیاز تمامی ابعاد استرس شغلی با وضعیت کلی سلامت عمومی از لحاظ آماری ارتباط معناداری داشت. نتیجه‎گیری: در اغلب پرستاران مورد مطالعه سطح استرس شغلی بالا بود. اکثر آنها در وضعیت مشکوک به اختلال در سلامت عمومی بودند. هرگونه برنامه مداخله‏ای جهت پیشگیری از بروز اختلالات در وضعیت سلامت عمومی در پرستاران می‏بایست بر کاهش عدم امنیت شغلی و افزایش آزادی تصمیم‏گیری (کنترل) و حمایت اجتماعی (از طرف همکاران و سرپرستان) متمرکز شود.

---

مقدمه: گونه‌های فعال اکسیژن، اتم‌ها یا مولکول‌هایی هستند که به خاطر وجود الکترون تک در بدن موجودات، بسیار واکنش‌پذیرند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به ماکرومولکول‌های بدن آنان مانند DNA، پروتئین‌ها، لیپیدها و کربوهیدرات‌ها وارد می‌سازند. در بدن سیستم‌های خاصی برای مقابله با آسیب حاصل از رادیکال‌های آزاد به وجود آمده است که به نام سیستم‌های دفاع آنتی‌اکسیدانی معروفند، زمانی که میزان تولید رادیکال‌های آزاد بیشتر از ظرفیت سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی باشد، استرس اکسیداتیو (Oxidative Stress) به وجود خواهد آمد. در حالت عادی در یک فرد سالم بین تولید رادیکال‌های آزاد و سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی توازن برقرار است اما اگر فردی در مواجهه با عواملی مانند آلاینده‌های محیطی، شغلی، داروها و هر ماده سمی قرار بگیرد تولید رادیکال‌های آزاد در بدن وی افزایش یافته و این تعادل به هم می‌خورد. هدف از این مطالعه مروری اشاره به برخی از ترکیبات شیمیایی القاء‌کننده استرس اکسیداتیو مانند آزبست، آفت‌کش‌ها، فلزات، پرتوهای اشعه X در بخش‌های رادیولوژی و گازهای بیهوشی در اتاق عمل می‌باشد که این مواد می‌توانند به عنوان عوامل خطر برای کارکنان مراکز مذکور باشد. روش بررسی: در این بررسی با هدف بررسی میزان استرس اکسیداتیو در مشاغل مختلف، بانک‌های اطلاعاتی: Google Scholar, Pub Med, Scopus از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۲ با کلید واژه‌های "Oxidative stress" and Jobs با روش جستجوی موضوعی بررسی شد. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش شامل کلیه مقالات چاپ شده در زمینه استرس اکسیداتیو و مشاغل، تعداد (۶۰n=) مقاله از کل مقالات انتخاب و در نگارش این مقاله مورد استفاده قرارگرفت. یافته‌ها: نتایج مطالعات مختلف نشان داد که بسیاری از افراد شاغل در مراکز گوناگون که مواجهه با آلاینده ها دارند مستعد به ایجاد استرس اکسیداتیو می‌باشند. نتیجه‌گیری: مطالعات نشان می‌دهند که در افراد شاغل در این گونه محیط‌ها، استرس اکسیداتیو ایجاد شده منجر به انواع اختلالات و بیماری‌ها می‌گردد، لذا به این گونه افراد توصیه می‌شود که سیستم‌های دفاع آنتی‌اکسیدانی بدن خود را تقویت نموده و رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان مانند سبزیجات و میوه‌های بیشتری را مصرف نمایند و همچنین از وسایل حفاظت فردی استفاده کنند.

---

مقدمه: استرس شغلی یکی از معضلات اساسی صنایع می‌باشد که می‌تواند زمینه‌‌‌ساز مشکلات متعددی مانند بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های اسکلتی- عضلانی و بازنشستگی زودرس کارکنان باشد. از طرفی خروج زودرس کارگران از محیط کار نیز بر مشکلات صنایع امروز افزوده است؛ در این خصوص ارتقاء توانایی کار یکی از موثرترین روش‌هایی است که از ناتوانی ناشی از کار و بازنشستگی زود‌رس جلوگیری می‌کند. هدف از انجام مطالعه حاضر تعیین ارتباط بین نمره استرس شغلی با شاخص توانایی کار و تحصیلات در کارکنان پالایشگاه اصفهان بود. روش بررسی: این مطالعه توصیفی تحلیلی به صورت مقطعی در میان ۱۷۱ نفر از کارکنان شاغل در پالایشگاه که در گروه‌های شغلی مختلف مشغول به کار بودند، انجام گرفت. بر اساس روش نمونه‌گیری انتساب متناسب به ترتیب ۳۳ نفر پرسنل اداری، ۶۹ پرسنل عملیاتی و ۶۹ نفر پرسنل تعمیرکار برای شرکت در مطالعه دعوت به عمل آمد. اطلاعات مورد نیاز از طریق ۲ پرسشنامه استاندارد استرس شغلی و شاخص توانایی کار به صورت خود گزارش‌دهی جمع‌آوری گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS ویرایش ۲۰ و آزمون‌های آماری و تی تست ANOVA ضریب همبستگی پیرسون، تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها‌: یافته‌ها نشان داد ۸۶% شرکت‌کنندگان دارای استرس شدید و ۱۴% ما بقی دارای استرس متوسط بودند. میانگین نمره استرس ۷/۱۵۸ با انحراف معیار ۳/۱۷ بود که در قسمت استرس شدید قرار گرفت. نمره کل شاخص توانایی کار با میانگین و انحراف معیار به ترتیب ۱۸/۳۷ و ۸۶/۳ در حیطه خوب قرار گرفت. ضریب همبستگی پیرسون نیز نشان داد که شاخص توانایی کار با نمره استرس، رابطه معکوس معنا‌دار دارد. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج آموزش به کارگران در خصوص مهارت‌های ارتباطی و همچنین ایمن‌‌سازی محیط به منظور ارتقا توانایی کار کارکنان توصیه می‌شود.

---

چکیده مقدمه: در ادامه مطالعه بر روی اثرات استرس صوتی، این مطالعه با هدف تعیین اثر استرس صوتی بر روی اضطراب و حجم هسته های آمیگدال بعنوان بخش کلیدی مغز که در اضطراب نقش دارد، انجام شد. روش بررسی: در این مطالعه تجربی، رتهای نر دو ماهه ی ویستار بطور تصادفی به دو گروه استرس صوتی و شاهد تقسیم شدند(در هر گروه ۱۰ سر رت). رتهای شاهد در شرایط استاندارد آزمایشگاه نگهداری و رتهای گروه استرس در معرض صدایی به شدت ۷۵ دسی بل( فرکانس ۱۱۰۰ هرتز) بمدت ۲۰ دقیقه، ۳ بار در روز و برای ۹۰ روز قرار گرفتند. سپس رفتار اضطرابی حیوانات بوسیله Elevated plus maze وTerritory Discrimination test سنجیده شد. برشهای متوالی کرونال از آمیگدال به ضخامت ۲۵ میکرون تهیه و از هر دو برش یکی انتخاب و حجم هسته های آمیگدال با استفاده از اصل کاوالیه تعیین گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که رتهایی که در معرض استرس صوتی بودند ورودهای کمتری به بازوهای باز ماز بعلاوه مرتفع داشته و مدت زمان کمتری را در این بازو گذراندند.همچنین در آزمون تشخیص قلمرو گروه استرس صوتی تأخیر بیشتری در ورود به بخش بیگانه داشتند. حجم هسته جانبی آمیگدال حیوانات گروه استرس صوتی نسبت به حیوانات شاهد بطور معنی داری بیشتر بود. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که مواجهه مزمن با سر و صدا باعث افزایش اضطراب و نیز حجم هسته مرکزی آمیگدال رت می شود. این تحقیق تجربی، نگرش مفیدی در درک برخی از جنبه های پاتوفیزیولوژی اختلالات اضطرابی ناشی از استرس صوتی ارائه می کند.

---

مقدمه: مواجهه با دمای بالا در بین کارگران شاغل در محیط‌های گرم از جمله نانوایی‌ها شایع بوده و می‌تواند باعث ایجاد اثرات نامطلوب فیزیولوژیکی متعددی گردد. این مطالعه با هدف تعیین میزان استرس گرمایی و پاسخ فیزیولوژیکی مرتبط با آن در کارگران شاغل در نانوایی‌های شهر اراک انجام پذیرفت. روش بررسی: در این مطالعه مقطعی ۱۲۶ نفر از کارگران شاغل در ۶۳ نانوایی ‌شهر اراک مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارزیابی مواجهه کارگران با استرس گرمایی بر مبنای شاخص WBGT در گرم‌ترین نقاط نانوایی و ارزیابی پاسخ فیزیولوژیکی وارده بر بدن شاغلین بر مبنای دمای زیرزبانی انجام پذیرفت. داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS۱۶ مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: میزان مواجهه کارگران با استرس گرمایی بر مبنای شاخص WBGT و میزان تنش گرمایی کارگران بر مبنای شاخص دمای زیرزبانی به ترتیب در ۷۶% و ۴۸% موارد از حد مجاز توصیه شده کشوری بالاتر تعیین گردید. نتایج نشان داد که اختلاف معناداری بین میزان شاخص WBGT در نانوایی‌های با پخت تنوری و ماشینی دستی وجود دارد(۰۰۱/۰P<). همچنین اختلاف معناداری نیز بین دمای زیرزبانی افراد شاغل در این دو نوع تکنولوژی پخت مشاهده گردید‌(۰۰۱/۰P<). نتیجه‌گیری: استرس حرارتی و تنش حرارتی ناشی از آن در شاغلین نانوایی‌های با پخت تنوری نسبت به پخت ماشینی دستی بالاتر تعیین گردید. در نتیجه استفاده از تکنولوژی پخت ماشینی می‌تواند به عنوان یک راهکار کنترلی مناسب مورد بررسی قرار گیرد. همچنین ارتباط نسبتاً بالای شاخص استرس حرارتی (WBGT) با شاخص فیزیولوژیک دمای زیرزبانی نشان‌دهنده مناسب بودن این شاخص در ارزیابی استرس گرمای محیطی در نانوایی‌ها می‌باشد.

---

مقدمه: تابش‌های گرمایی ناشی از سطوح داغ و ملتهب یکی از مهم‌ترین راه‌های دریافت گرما در کارگران در مواجهه محسوب می‌گردد. هدف از این مطالعه بررسی اثربخشی روش‌های کنترل گرمای تابشی در مواجهه کارگران شاغل در محوطه کوره بلند در یک صنعت فولاد بود. روش بررسی: در این مطالعه دو راهکار اصلی کنترل گرمای تابشی شامل طراحی و نصب لوله‌های آب جاذب حرارت در بدنه کوره و کنترل انتشار تابش گرمایی با نصب حفاظ بازتاب‌کننده در ایستگاه کار اعمال شد. جهت ارزیابی کارایی مداخلات، شاخص استرس حرارتی دمای ترگویسان با استفاده از دستگاه WBGT مدل Casella و توزیع محیطی دمای تابشی در محوطه کوره قبل و بعد از اجرای هر مداخله در ایستگاه‌های کاری اندازه‌گیری و ترسیم گردید. جهت ارزیابی اثر‌‌‌بخشی مداخلات شاخص‌های استرین فیزیولوژیکی بر مبنای دمای پوست، ضربان قلب قبل و بعد از اجرای هر مداخله در ۲۰ نفر کارگر آتشکار اندازه‌گیری شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS تحلیل گردید. یافته‌ها: دمای تابشی و شاخص WBGT با به کارگیری جاذب‌های حرارتی در ایستگاه کاری، به ترتیب به میزان ۲۰ و ۹/۳ درجه سانتی‌گراد و با در نظر گرفتن حفاظ بازتابشی در مسیر مستقیم مواجهه کارگر، به ترتیب به میزان ۶/۱۸ و ۵/۲ درجه سانتی‌گراد و در اثر به کارگیری توام اقدامات کنترلی، به ترتیب به میزان ۵/۲۶ و ۲/۵ درجه سانتی‌گراد و همچنین میانگین دمای پوست و ضربان قلب به ترتیب به میزان ۶/۲ درجه سانتی‌گراد و ۶/۳ ضربه در دقیقه کاهش یافت. نتیجه‌گیری: استفاده از جاذب‌های حرارتی دارای کارایی بیشتری نسبت به استفاده از حفاظ بازتاب‌کننده تابش کنترل در مسیر انتشار حرارت بود و به کارگیری توام اقدامات کنترلی توانست بهترین عملکرد را جهت کاهش استرس و استرین حرارتی ناشی از تابش گرمایی تامین نماید.

---

مقدمه: در دنیای امروز نقش استرس‌های شغلی در ایجاد مشکلات، انواع بیماری‌ها و معلولیت‌های جسمی و روانی و هزینه‌های سرسام‌آور ناشی از آن به خصوص در مشاغل ویژه و خطرناک بر کسی پوشیده نیست، یکی از عواملی که می‌تواند باعث افزایش استرس شود نوبت کاری است، بنابراین مطالعه مزبور به منظور تعیین ارتباط نوبت‌کاری با استرس شغلی در رانندگان آژانس‌های درون‌شهری یزد انجام شد. روش بررسی: این پژوهش یک مطالعه کوهورت- تاریخی است. تعداد نمونه پژوهش شامل ۲۶۷ نفر از رانندگان آژانس‌های درون‌شهری یزد می‌باشند که نمونه‌گیری آن به شکل خوشه‌ای انجام شد در این مطالعه رانندگان بر اساس شیفت کاری خود به دو دسته نوبت کار و غیرنوبت‌کار تقسیم شدند. ۱۴۲ نفر از افراد مورد مطالعه را گروه نوبت‌کار و ۱۲۵ نفر را نیز گروه غیرنوبت‌کار تشکیل داده‌اند. متغیرهای سن و جنس در هر دو گروه همانندسازی شد. جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استرس شغلی اسیپو و برای انجام آزمون آماری از آزمون T-Test استفاده شد. یافته‌ها: بر اساس نتایج این تحقیق ۸/۷۶% رانندگان در گروه غیرنوبت‌کار و ۱/۹۰% رانندگان در گروه نوبت‌کار دارای نمره استرس بیشتر از ۱۴۰ و دارای سطح استرس بالایی‌ بوده‌اند. به علاوه میانگین نمره استرس در گروه نوبت‌کار بالاتر از گروه غیرنوبت‌کار می‌باشد. همچنین از لحاظ آماری بین میانگین نمره استرس و نوبت کاری ارتباط معناداری وجو‌د دارد (۰۲۱/۰P=). نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده حاکی از آن است که نوبت کاری اثر بسزایی بر روی استرس شغلی رانندگان داشته و این موضوع می‌تواند سبب پیامدهایی از قبیل حوادث ترافیکی، بیماری‌های شغلی و غیره گردد. بنابراین مدیریت کنترل استرس محیط کار در چهارچوب اهداف مدیریت ریسک می‌تواند در کاهش پیامدهای ناشی از آن بسیار موثر باشد.

---

. مقدمه: یکی از محیط‌هایی که در آن همیشه امکان مواجهه با استرس شغلی و منابع مختلف استرس وجود دارد زندان است. مواجهه با استرس شغلی، باعث اثرات زیان‌آوری روی سلامت جسمی، روانی افراد و بهره‌وری سازمان می‌گردد. لذا این مطالعه به منظور بررسی استرس شغلی در بین کارکنان زندان و شناسایی استرسورهای مرتبط با کار انجام گردید. روش بررسی: این مطالعه توصیفی- تحلیلی به صورت مقطعی بر روی ۱۷۷ نفر از کارکنان سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی استان ایلام که با استفاده از نمونه‌گیری سرشماری انتخاب شدند، انجام شد. به منظور بررسی استرس شغلی و فاکتورهای موثر بر آن از پرسشنامه استرس شغلی HSE استفاده شد. در نهایت داده‌های به دست آمده با استفاده از ویرایش ۲۰ نرم‌افزار SPSSتحلیل شده است. یافته‌ها: در بین زندان‌های مختلف، میزان استرس شغلی در کانون اصلاح و تربیت از بقیه زندان‌های دیگر بیشتر بود. همچنین استرسورهای مربوط به کار در بین کارکنان این زندان بیشتر بود. برحسب درجه استرس شغلی، مشاغل دارای استرس به ترتیب از بیشترین به کمترین شامل بهداشت و درمان، یگان حفاظت، اداری، مددکار اجتماعی و مراقب بود. از بین استرسورها، حیطه کنترل با شغل و نوع زندان، حمایت همکار با جنس، ارتباط با جنس و نوع زندان، نقش با سن، سابقه کار، شاخص توده بدنی و شغل رابطه معناداری داشتند(۰۵/۰P≤). نتیجه‌گیری: در بین کارکنان زندان، نوع فرایند کاری و محیط‌های شغلی مختلف روی استرس شغلی تاثیر گذار بود ولی مشخصات فردی روی استرس شغلی اثری نداشت.

---

مقدمه: بخش عمده هر جامعه را جمعیت شاغل تشکیل می‌دهد که در سازمان‌های مختلف اشتغال دارند و با توجه به جو سازمان، نوع شغل و وظایف آنها با مسایلی رو به رو هستند. یکی از مسائلی که منابع انسانی را تهدید می‌کند، سندرم فرسودگی‌ است. هدف پژوهش حاضر ارائه مدلی در ارتباط با متغیرهای پیش‌آیند و پیامدی فرسودگی بود. روش بررسی: جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کارکنان دیپلم به بالای شرکت فولاد مبارکه اصفهان است که ۷۵۸۰ نفر بودند. روش نمونه‌گیری در این پژوهش طبقه‌ای نسبتی بود که از نواحی مختلف شرکت با توجه به نسبت افراد در جامعه ۲۷۳ شاغل انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه‌های فرسودگی شغلی، استرس شغلی، رضایت شغلی، تعهد سازمانی، تمایل ترک شغل و متغیرهای دموگرافیکی بود. داده‌ها نیز با استفاده از نرم‌افزار Amos۱۸ و روش مدل‌سازی معادلات ساختاری تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که در مدل پیشنهادی، استرس به صورت معناداری فرسودگی شغلی را پیش‌بینی می‌کند و فرسودگی شغلی نیز با متغیرهای پیامدی روابط معناداری نشان می‌دهد. شاخص‌های برازش مدل نیز نسبتاً قابل قبول بودند. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان داد که استرس پیش بین فرسودگی است و فرسودگی نیز با تعهد سازمانی، رضایت شغلی و تمایل ترک شغل رابطه معناداری دارد.

---

مقدمه: استرس حرارتی یکی از عوامل زیان‌آور فیزیکی محیط‌های کار می باشد که عدم کنترل آن می‌تواند اثرات منفی مختلفی بر سلامت و عملکرد کارکنان داشته باشد. هدف از این پژوهش، ارزیابی استرس گرمایی و بررسی اثربخشی مداخلات بر شاخص دمای تر گویسان در موضع کاری کارگران یکی از صنایع فورج می‌باشد. روش بررسی: این مطالعه آزمایشی در تابستان ‌سال ۱۳۹۰ در یکی از صنایع فورجینگ استان تهران انجام گردید. در این مطالعه ابتدا شاخص دمای تر گویسان (WBGT) مورد بررسی قرار گرفت. به ‌منظور کنترل دمای تابشی از سپرهای پارچه‌ای نسوز و قابل‌انعطاف عایق و بازتابش‌ کننده حرارتی استفاده شد. اثربخشی مداخلات با آزمون آماری تی زوجی و با استفاده از نرم‌افزار SPSS ‌نسخه ۱۴ مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها: متوسط شاخص دمای تر گویسان قبل از انجام مداخله در تمام ۱۲ ایستگاه‌های کاری C‏ ˚۲۱/۳۱ به دست آمد که بالاتر از حد مجاز استاندارد بود و این مقدار پس از مداخله بهC ˚۴۵/۲۶ رسید. مهم‌ترین فاکتور در بالا بودن این شاخص دمای تابشی بود. تحلیل داده‌ها نشان داد که تفاوت شاخص دمای گویسان، قبل و بعد از نصب سپر‌های بازتابشی در ارتفاع سر و قوزک پا از لحاظ آماری معنی‌دار می‌باشد(۰۵/۰P≤)، اما این مقدار در ارتفاع کمر معنی‌دار نبود‌(۰۵/۰P≥). نتیجه‌گیری: در صنایع فورجینگ با توجه به حضور دائمی کارگر بین کوره و پرس استفاده از سپرهای قابل‌انعطاف پارچه‌ای روش مناسبی برای کنترل دمای تابشی و استرس‌های گرمایی می‌باشد. این‌گونه سپر‌ها ارزان‌قیمت بوده، به‌سادگی قابل‌نصب هستند و به‌راحتی می‌توانند متناسب با فضای کاری شکل داده شوند و دید اپراتور را مسدود نمی‌کنند. این‌گونه سپرها به دلیل نداشتن لبه‌های برنده از ایمنی بالاتری برخوردارند. ‌ازاین‌رو به نظر می‌رسد این‌گونه سپر‌ها بتوانند به‌منظور کنترل گرمای تابشی در صنایع فورجینگ به‌طور گسترده‌ای مورداستفاده قرار گیرند.

---

مقدمه: در چند دهه اخیر موضوع استرس و عواقب منفی آن از قبیل خشونت در محل کار، افزایش سوانح و تصادفات در محل کار، غیبت و فرسودگی شغلی، تأثیرات زیانباری بر سطح بهره وری و اقتصاد داشته است. لذا این مطالعه با هدف تعیین میزان استرس شغلی کارگران صنعت گندله سازی و عوامل مؤثر بر آن انجام گرفت.
 روش کار: این مطالعه توصیفی - تحلیلی به صورت مقطعی انجام شد. از بین کارگران کارخانه گندله سازی تعداد ۱۲۰ نفر به عنوان نمونه(به روش تصادفی) انتخاب شدند و براساس شیفت کاری، آنها را به دوگروه نوبت کار و غیر‌نوبت‌کار تقسیم نموده و برای برآورد میزان استرس شغلی، ۱۲۰پرسشنامه استاندارد شغلی با قابلیت اعتماد۹۲ %تکمیل گردید و داده های آماری توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت.
یافته‌ها: ۳/۸۸% شاغلین دارای استرس شدید بودند. استرس شدید در افراد نوبت کار، دارای سن و سابقه کار پایین (در دو گروه نوبت کار و غیر نوبت کار)، به ترتیب ۹۰%، ۲/۹۶% و ۷/۹۴% مشاهده شد. ۶/۹۲% افراد سیگاری نیز دارای استرس شدید بودند. بین شدت استرس شغلی و میزان تحصیلات، وضعیت تأهل و مشکلات خواب ارتباط معناداری مشاهده نشد (p>۰/۰۵).
 نتیجه‌گیری: مطابق نتایج مطالعه حاضر، نوبت کاری، سیگاری بودن، سن و سابقه‌کار پایین از عوامل بوجود آورنده و تشدید کننده استرس شغلی بودند بنابراین پیشنهاد می شود در گزینش و معاینات ادواری کارگران با این خصوصیات برای کارهای استرس زا توجه شود و همچنین در شناخت منابع استرس زا در کاهش عوامل ایجاد کننده آن بصورت سیستماتیک و الویت بندی اقدام شود.

---

مقدمه: کارکنان معمولا با شرایط استرس‌زایی رو به ‌رو می‌شوند که به همراه محتوای خودپنداره‌ای که دارند بر رضایت شغلی، سلامت روانی و جسمانی آنان تاثیر می‌گذارد. در این میان، جهت‌گیری مذهبی فرد نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش واسطه‌ای جهت‌گیری مذهبی در ارتباط میان خودپنداره و استرس شغلی بود.

روش بررسی: این پژوهش توصیفی، از نوع همبستگی بود. جامعه آماری را کارکنان زن دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی سمنان تشکیل ‌دادند که تعداد ۱۵۰ نفر از آنها در محدوده سنی ۳۲ تا ۶۴ سال به شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار سنجش مورد استفاده شامل پرسشنامه‌های جهت‌گیری مذهبی آلپورت، مقیاس خودپنداره تنسی و پرسشنامه استرس شغلی موسسه سلامت و ایمنی انگلستان بودند. به منظور تحلیل داده‌ها، از آزمون‌های آمار توصیفی و رگرسیون سلسله‌‌ مراتبی استفاده شد.

نتایج: جهت‌گیری مذهبی می‌تواند دارای نقش واسطه‌ای در ارتباط بین خودپنداره و استرس شغلی باشد. افراد با باورهای مذهبی به خودپنداره بالاتری دست می‌یابند که در نهایت، می‌تواند در کاهش استرس کمک‌کننده باشد.

نتیجه‌گیری: استمداد از معنویت و اطمینان از دریافت حمایت‌های الهی در مواقع نیاز، راهکاری مناسب برای کاهش تنش‌های شغلی است.

---

مقدمه: بیماری‌های مرتبط با گرما از مشکلات شایع در بسیاری از صنایع است. استرس گرمایی سبب تغییر در میزان ترشح و غلظت برخی از هورمون‌های پلاسما می‌گردد. مطالعه‌ حاضر با هدف بررسی تاثیر استرس گرمایی بر غلظت هورمون‌های تیروکسین(T۴) و تری یدوتیرونین(T۳) شاغلین در یک صنعت ریخته‌گری انجام یافت.

روش بررسی: این مطالعه‌ مقطعی با مشارکت ۳۵ نفر از شاغلین یک صنعت ریخته‌گری در تابستان ۱۳۹۲ انجام گردید. جهت بررسی آثار حاد و مزمن گرما بر غلظت هورمون‌های تیروئیدی، ۱۰ سی‌سی نمونه‌ خون از شاغلین گرفته شد و آنالیز آن با روش کیت ELISA انجام یافت. پارامترهای محیطی در اواسط ماه مرداد در ۷ ایستگاه کاری اندازه‌گیری شد. جهت تعیین ارتباط میان داده‌های قبل و بعد از مواجهه، از آزمون T زوجی و ویل کاکس استفاده گردید.

نتایج: شاخص دمای تر گویسان(WBGT) در ایستگاه‌های مورد مطالعه، ۳۵ درجه‌ سانتی‌گراد و میانگین دمای خشک و تابشی در این محیط ۵۳/۴۰ و ۶±۵/۴۷ درجه‌ سانتی‌گراد بود. نتایج این بررسی نشان داد که مواجهه‌ حاد با گرما سبب کاهش معنی‌دار
(P<۰,۰۰۱) غلظت هورمون‌های تیروکسین و تری یدوتیرونین در شاغلین گروه مورد گردید. همبستگی بالایی میان غلظت هورمون‌های تیروئیدی شاغلین در گروه مورد و شاخص WBGT و دمای هوا(ta) گزارش شد.

نتیجه‌گیری: مواجهه‌ حاد با گرما سبب کاهش غلظت هورمون‌های تیروکسین‌ و تری یدوتیرونین در شاغلین می‌گردد. تغییر در غلظت هورمون تری یدوتیرونین می‌تواند به عنوان یکی از شاخص‌های استرین گرمایی مطرح باشد.

---

مقدمه: هدف از این مطالعه ارزیابی میزان استرس اکسیداتیو در کارگران شاغل در صنایع کاشی و سرامیک است. کارگران سرامیک سازی در معرض انواع عوامل زیان آور شغلی به خصوص اکسیدهای فلزی از جمله سیلیس، سرب، آلومینیوم، کروم، کبالت، تیتانیوم، روی، کادمیوم و دیگر عوامل زیان آور شغلی از قبیل صدا، اشعه مادون قرمز ، گاز رادون و استرس حرارتی می باشند. که به منظور بررسی تاثیر مواجهه با فلزات سنگین و شاخص های استرس اکسیداتیو که ممکن است منجر به صدمات و بیماریهای شغلی گردد انجام شد. روش کار: مطالعه حاضر یک مطالعه تحلیلی مورد- شاهدی (case-control)است. در این مطالعه ۴۰ نفر از کارگران مرد شاغل در صنایع تولید کاشی و سرامیک به عنوان گروه مورد و ۳۹ نفر مرد از جمعیت نرمال از بین کارمندان دانشگاه که با عوامل زیان آور فوق مواجهه نداشتند به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. از هر۲ گروه نمونه خون تهیه شد و از نظر پارامترهای استرس اکسیداتیو مورد بررسی قرار گرفتند. جهت ارزیابی، پراکسیداسیون لیپیدی، ظرفیت تام آنتی اکسیدانی، گروه‌های تیول و فعالیت آنزیم کاتالاز خون اندازه‌گیری شد. برای آنالیز آماری از نرم افزار spss ویرایش ۲۰ استفاده گردید. یافته ها: نتایج مطالعه، افزایش معنی داری در میانگین غلظت پراکسیداسیون لیپدی (۱,۴۶ ۰.۵۹۹ vs ۱.۱۵ ۰.۶۵۸ nmol/ml p-value =۰.۰۳۱) و فعالیت آنزیم کاتالاز (۱۰.۲۷۳ ۱۵.۳۰۹ vs ۴.۸۱۷ ۴.۴۰۷ U/ml ,p-value =۰.۰۳۵) و کاهش معنی داری در غلظت گروه های تیول پلاسما ۰.۳۸۸ ۰.۰۵۸ vs ۰.۴۲۳ ۰.۰۹۵ nmol/ml p-value =۰.۰۲۸) ) و غلظت ظرفیت تام آنتی اکسیدانی ۵۵۰.۸۸ ۱۰۴.۴۷ vs ۸۰۷.۲۳ ۱۳۸.۵ µ mol/ml p-value = ۰.۰۰۰)) را در مقایسه با گروه شاهد نشان داد. نتیجه گیری : مطالعه حاضر مطرح می نماید که تماس مزمن با فلزات سنگین ممکن است منجر به تحریک و افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدان و در کل افزایش استرس اکسیداتیو کارگران سرامیک سازی گردد.

---

مقدمه: آتش‌نشانان با خطرات فیزیکی و شیمیایی مختلفی سروکار دارند و تعداد قابل توجهی از حوادث و آسیب را تجربه می‌کنند. به همین دلیل آتش‌نشانان، به عنوان گروهی با ریسک بالای ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) محسوب می‌شوند. هدف این مطالعه، تعیین میزان شیوع اختلال استرس پس از سانحه در بین آتش‌نشانان شهر اصفهان بود.

روش بررسی: افراد مورد مطالعه، ۲۶۱ نفر از آتش‌نشانان مرد شهر اصفهان (با میانگین سنی ۹۸/۶±۵/۳۷ سال) بودند. در این مطالعه، از سه پرسشنامه استاندارد مقیاس علائم پس از سانحه (PTSS-۱۰)، مقیاس اثر رخداد (IES-۱۵) و معیارهای DSM-IV استفاده گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS ویرایش۲۰ و آزمون‌های ضریب همبستگی پیرسون، کای اسکوئر، آزمون t مستقل و آلفای کرونباخ تجزیه و تحلیل گردید.

نتایج: میانگین (± انحراف معیار) نمره مقیاس اثر رخداد، مقیاس علائم پس از سانحه و معیارهای DSM-IV به ترتیب ۴۶/۱۴±۸۶/۳۲، ۱۸/۳±۳/۳ و ۴±۸/۶ بود. مقدار آلفای کرونباخ برای سه مقیاس معیار DSM-IV، مقیاس اثر رخداد و مقیاس علائم پس از سانحه به‌ترتیب معادل با ۸۳/۰، ۸۴۳/۰ و ۹۱۶/۰ بدست آمد. همچنین نتایج نشان داد که بین میانگین نمره مقیاس IES، سن (۰۰۱/۰p=) و سابقه کاری ۰۰۱/۰p=) و همچنین بین میانگین نمره PTSS، سن (۰۳/۰p=) و سابقه کاری (۰۱/۰p=) از نظر آماری رابطه معنی‌داری وجود داشت.

نتیجه گیری: مقیاس‌های IES-۱۵، PTSS-۱۰، و DSM-IV ابزار مفیدی جهت ارزیابی شیوع PTSD هستند و نسخه فارسی این مقیاس‌ها دارای روایی و پایایی می‌باشد. براساس نتایج احتمال رخداد PTSD در بین آتش‌نشانان بالا می‌باشد که همین عامل می‌تواند عادات، رفتارها، علایق و سبک زندگی این افراد را به صورت منفی تحت تأثیر قرار دهد. لذا لازم است اقدامات پیشگیرانه و درمانی و اثربخشی آن‌ها در زمینه PTSD، پیشنهاد و اجرا شود.

---

مقدمه: استرس شغلی، نتیجه فرآیند کار ویا عوامل محیط کاراست که منجربه بیماری‌های جسمی(مانند بیماری‌های قلبی عروقی) و روحی روانی می‌شود. این مطالعه به بررسی ارتباط استرس با برخی عوامل خطر قلبی عروقی در رانندگان وسایل نقلیه عمومی سبک می‌پردازد.

روش بررسی: این مطالعه مقطعی برروی ۳۳۰ نفراز رانندگان انجام شد و اطلاعات دموگرافیک و شغلی افراد وعوامل خطر قلبی عروقی شامل فشار خون، تری‌گلیسرید، کلسترول، قند خون ناشتا، مصرف سیگار و شاخص توده بدنی درچک لیست ثبت شد. برای سنجش استرس شغلی از پرسشنامه استاندارد اوسیپو استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون ANOVA و Kruskal wallisو آنالیز رگرسیون لاجستیک استفاده و سطوح معنی‌داری کمتر از۰۵/۰ بررسی شد.

نتایج: میانگین وانحراف معیار نمره استرس کل۱۲/۶۵±۲۴/۱۶۷بود که۱۴۰نفر(۴/۴۲%)درگروه خفیف،۶۱ نفر(۵/۱۸%) درگروه خفیف تا متوسط،۲۲نفر(۷/۶ %) درگروه متوسط تا شدید و۱۰۷نفر(۴/۳۲ %)در گروه شدید قرارگرفتند. در مقایسه بین میانگین فشار خون سیستولیک ودیاستولیک، کلسترول، تری‌گلیسرید، قند خون ناشتا و شاخص توده بدنی در ۴ زیرگروه استرس، تفاوت معنی‌دار آماری وجود داشت ولی با مصرف سیگار، تفاوت معنی‌داری پیدا نشد(۸۸/۰.(p= ارتباط استرس با تری‌گلیسرید، کلسترول و شاخص توده بدنی در حضور مداخله‌گرها (سن، درآمد، شیفت کاری و میزان تحصیلات) معنی‌دار شد(۰۱/۱ ,OR=۰۰۱/۰>TG: p)(۰۲/۱,OR= ۰۰۱/۰>p Chol:) (۰۱/۱ ,OR=۰۰۱/۰> P BMI:) ولی با فشارخون سیستولیک و دیاستولیک، قند خون ناشتا و میزان مصرف پاکت سیگار در سال معنی‌دار نشد.

نتیجه‌گیری: با توجه به رابطه معنی‌دار بین استرس با برخی از عوامل خطرقلبی عروقی در رانندگان، انجام غربالگری مناسب این عوامل و نیزآموزش رانندگان در زمینه پیشگیری و کنترل عوامل موثر بر استرس توصیه می‌شود.

---

مقدمه: یکی از راههای پیشگیری و محافظت شاغلین در برابر بیماری‌های ناشی از استرس حرارتی، تدوین قوانین منطقه‌ای و کشوری و همچنین استانداردهای بین‌المللی می‌باشد. اگر این قوانین و استانداردها بصورت صحیح اجرا شوند می‌توانند بسیار موثر و اثر‌بخش واقع شوند. هدف این مقاله مروری، بیان اهمیت استرس حرارتی، راههای پیشگیری از بیماری‌های ناشی از گرما با تاکید بر قوانین و استانداردهای استرس حرارتی بود.

روش بررسی: در این مطالعه مروری، از جستجوی کتابخانه‌ای، کلید واژه‌هایی از قبیل قوانین، استاندارد‌ها و استرس حرارتی و همچنین مراجعه به سایت‌های سلامت و ایمنی شغلی کشورهای مختلف از جمله Safe Work Australia ، سایت سازمانOSHA، NIOSH و سازمان‌های بین‌المللی دیگر بود.  

نتیجه گیری: نتایج نشان داد که تدوین قوانین و استانداردها یک گام مثبت در جهت پیشگیری از استرس حرارتی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه محسوب شده، اما متاسفانه مشکل در موقع اجرای این الزامات بروز می‌کند. بسیاری از کارفرماها نگران هزینه‌هایی هستند که باید به دلیل گرما به کارگران پرداخت کنند و اغلب دنبال راه گریز قانونی برای فرار از این پرداخت‌ها هستند. اگرچه با وضع قوانین مرتبط تهیه شده، کارگران می‌توانند در صورت عدم وجود اقدامات پیشگیرانه و دریافت اضافه حقوق به مراجع ذیصلاح شکایت کنند، اما آنها به خاطر ترس از دست دادن کارشان به‌ندرت این کار را انجام می‌دهند. لذا قوانین وضع شده بخصوص در کشورهای در حال توسعه دارای کارایی لازم نبوده و صرفا در حد یک سند باقی می‌ماند.

---

---

مقدمه: رضایت زناشویی یکی از مهمترین شاخص­های رضایت از زندگی است که بر سلامت روان و میزان رضایت از زندگی زوجین تأثیر می­گذارد. بنابراین شناسایی عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی ضروری می­باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش تحمل نوبت­کاری و استرس شغلی به عنوان پیش بین­های رضایت زناشویی آتش نشانان شهر مشهد می­باشد.
روش­ بررسی: در این پژوهش توصیفی- همبستگی، جامعه آماری کلیه آتش­نشانان متأهل شهر مشهد در سال ۱۳۹۵ (۷۸۰ نفر) بودند. نمونه پژوهش ۲۵۸ آتش­نشان بودند که با استفاده از روش نمونه­گیری چند مرحله­ای، انتخاب شدند. شرکت کنندگان با استفاده از پرسشنامه­های زمینه یابی نوبتکاران (بارتون و همکاران، ۱۹۹۵)، استرس شغلی رایس، ۱۹۹۲) و رضایت زناشویی (اُلسون، ۱۹۸۹) مورد سنجش قرار گرفتند. برای تحلیل داده­ها، از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون با روش مرحله ای با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۲۲ استفاده شد.
نتایج: یافته­ها نشان داد، ضریب همبستگی تحمل نوبت­کاری (۶۲۹/۰ =r) و استرس شغلی (۶۹۵/۰- =r) با رضایت زناشویی معنی دار می­باشد (۰۰۰۱/۰< P). تحلیل رگرسیون با روش مرحله ای نشان داد که به ترتیب متغیر­های استرس شغلی و تحمل نوبت­کاری می­توانند رضایت زناشویی آتش­نشانان را پیش بینی کنند (۵۱۴/۰R^۲=، ۰۰۰۱/۰>P).
نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر اهمیت استرس شغلی و تحمل نوبتکاری را به عنوان پیش بین­های رضایت زناشویی آتش نشانان نشان داد. بنابراین توصیه می­شود با فراهم ساختن شرایط لازم برای کاهش استرس شغلی و افزایش تحمل نوبتکاری آتش نشانان، رضایت زناشویی و به دنبال آن کارایی و احساس رضایت از زندگی آنان افزایش یابد.